«Είναι σαν να χρησιμοποιώ στον ιδιωτικό μου χώρο τα έργα της συλλογής ως πρωτογενές υλικό, για να δημιουργήσω ένα δικό μου έργο» έγραφε ο Νίκος Αλεξίου. Ο σημαντικός, πολύπλευρος εικαστικός, που έφυγε πρόωρα από τη ζωή το 2011, στα 51 του χρόνια, παράλληλα με το καλλιτεχνικό του έργο συνέλεξε με ιδιαίτερρη προσήλωση και επιμονή ένα ιδιότυπο σύνολο έργων σύγχρονης τέχνης Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών. Λίγο πριν φύγει από τη ζωή δώρισε τη συλλογή του στο Μουσείο Μπενάκη, το οποίο ως αντίδωρο στην προσφορά του την εκθέτει από σήμερα μέχρι τις 26 Μαΐου στο κτήριο της Πειραιώς 138.
Από το πρώτο έργο που απέκτησε το 2001, ένα μικρό έργο της Mary Remond, μέχρι το σύνολο που συνέλεξε έως το 2011 που έφυγε από τη ζωή, όλα καθρεφτίζουν και τον ίδιο τον καλλιτέχνη - συλλέκτη. Άλλωστε η έκθεση «Νίκος Αλεξίου - Η συλλογή» συστήνει τα 236 έργα σύγχρονης τέχνης από 87 καλλιτέχνες που την απαρτίζουν ως «μέρος της ίδιας της πρακτικής του καλλιτέχνη αλλά και ως ένα παράδειγμα καλλιτέχνη - συλλέκτη ικανό να συμβάλει όχι μόνο στον αναστοχασμό γύρω από την καλλιτεχνική παραγωγή στο γύρισμα του 20ού στον 21ο αιώνα αλλά και στη δημιουγρία υπαρξιακών κόσμων και απροσδόκητων αστερισμών νοήματος».
Ο Αλεξίου, που επικέντρωσε σε ταπεινά υλικά, έγινε γνωστός για τα δαντελωτά κοπτικά μοτίβα του από χαρτί, τις χάρτινες κουρτίνες, τα πλέγματα σκελετούς από καλάμι, και βρέθηκε σε διαρκή συνομιλία με το παρελθόν του λαϊκού πολιτισμού και το μέλλον των αλγορίθμων, συνέθεσε ένα ιδιαίτερο ιδίωμα όπου η χειροτεχνία, η τάξη, η ψυχεδέλεια έχουν το δικό τους μερίδιο. Σαν μια αδιόρατη συνομιλία, η συλλογή του μπορεί να κατανοηθεί ως ένα ακόμα «έργο» το οποίο ο Αλεξίου αναδιέτασσε συνεχώς στους τόπους κατοικίας του πολλαπλασιάζοντας τις συνάψεις και τις αφηγήσεις. Το σύνολο αυτό διέπεται από αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά, την προτίμηση στο έλασσον, τη χειροτεχνική λεπτότητα και τα φευγαλέα προσωπικά ίχνη, την εμμονή στο χαρτί, τη διαφάνεια και την ελαφρότητα, το ενδιαφέρον για τη σχέση τής γραμμής με τον χώρο, τα δομικά συστήματα, τους ιστούς και τα πλέγματα, την εύθραυστη ισορροπία μεταξύ αταξίας και τάξης και κυρίως μια προεξάρχουσα στάση καλλιτεχνικής αλληλεγγύης. Αναδεικνύει την προσήλωση στην «τριβή» και τη «συντριβή» της ύλης, όπως επαναλάμβανε ο ίδιος ο καλλιτέχνης.
«Τα αρπάζω αυτά τα έργα» έλεγε ο ίδιος. Και μιλούσε για έργα τα οποία «συνήθως αποτελούν τη στάμπα του καλλιτέχνη, είναι αυτά που καθορίζουν όλη τη μετέπειατα πορεία του. Τα έργα μένουν σαν ύλη, σαν μνήμη. Είναι μαγικός ο τρόπος που γίνεται αυτό, αλλά ταυτόχρονα έχει μια μαθηματική ακρίβεια».
Αφουγκραζόμενοι τον καλλιτέχνη - συλλέκτη οι δύο επιμελητές της έκθεσης, η Πολύνα Κοσμαδάκη και ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης, σε συνεργασία με το αρχιτεκτονικό γραφείο Area, δημιούργησαν ένα ειδικό περιβάλλον για την έκθεση της συλλογής, μια «εκθεσιακή μηχανή» με διαδρομές, επίπεδα, εντάσεις, ομαδοποιήσεις και ροές κατά μήκος του κέντρου του εκθεσιακού χώρου, δημιουργώντας «χίλια επίπεδα» αντί για μια συμβατική περιμετρική τοποθέτηση και την προοπτική του ενός σημείου.
Η συλλογή περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, έργα των Francoise Poutays, Anne Kern, Simon Peiton, Philip Tarlow, Αλέξη Ακριθάκη, Νάνου Βαλαωρίτη, Γιώργου Λάππα, Γιαννούλη Χαλεπά, Μανώλη Χάρου κ.ά.
