Συναντηθήκαμε με τον Μίνω Μάτσα στο φιλόξενο Studio Odeon, όπου οι τοίχοι είναι γεμάτοι από μουσικές, νότες και ιστορικά υλικά ίχνη, και κάπου εκεί σε ένα γραφείο ξεκινήσαμε να μιλάμε, με τον φακό του Παύλου Παρασκευά να συλλαμβάνει χειρονομίες και βλέμματα, φροντίζοντας τη μνήμη της κουβέντας αυτής. Και συναντηθήκαμε λίγο πριν από τη μεγάλη συναυλία που ετοιμάζει την Πέμπτη 7 Μαρτίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, που θα είναι γεμάτη με έργα του από τον κινηματογράφο και το θέατρο, σε μια βραδιά αφιερωμένη στη γυναίκα. Η κουβέντα μας ξεκίνησε με τον πηγαίο ενθουσιασμό και την ανυπομονησία του για αυτή τη συναυλία, στην οποία οι μουσικές του θα είναι ντυμένες με δίστιχα και τρίστιχα ποιητριών, δημιουργώντας αναμφισβήτητα μια μυσταγωγική μελωδική βραδιά γεμάτη γυναίκες ηρωίδες από «Το νησί», τις «17 κλωστές», από όλα τα έργα του. Ο Μίνως Μάτσας είναι ένας συνθέτης ερωτευμένος με τον κινηματογράφο, που μετράει περισσότερα από 25 χρόνια δημιουργίας και μουσικής περιπλάνησης. Απλά, ταπεινά και αθόρυβα. Αυτός είναι ο Μίνως Μάτσας.
Συνέντευξη στον Χρήστο Τζίφα
Φωτογραφίες για την ΑΥΓΗ: Παύλος Παρασκευάς
Πώς γεννιέται μια παράσταση με μουσικές με κέντρο τη γυναίκα;
Η αφορμή είναι οι γυναικείοι χαρακτήρες, οι οποίοι είναι πολλοί, και το διαπίστωσα τον Σεπτέμβριο που κάναμε τη συναυλία στο Ηρώδειο. Τα έργα μου είναι γεμάτα θέματα και ονόματα γυναικών. Ήθελα πάντα να μπορέσω να κάνω μια συναυλία μόνο με μουσική. Το τραγούδι το αγαπάω, το θεωρώ πολύ υψηλή μορφή τέχνης, με έχουν τιμήσει στιχουργοί, τραγουδιστές με τη συμμετοχή τους, αλλά η μουσική είναι ένα πολύ μεγάλο κομμάτι μου. Κοιτούσα, λοιπόν, στο Μέγαρο Μουσικής πιθανές ημερομηνίες και φτάσαμε στις 7 Μαρτίου, και 8 Μαρτίου είναι η Ημέρα της Γυναίκας. Μου φάνηκε φανταστική ιδέα να αναδείξω τις γυναικείες φιγούρες που υπάρχουν στη μουσική μου. Βλέπω τα τελευταία χρόνια «Ευτυχία», «Ελένη», τίτλους που έχω κάνει ασυνείδητα με τα χρόνια. Περνάνε τα χρόνια. Είκοσι πέντε χρόνια που γράφω μουσική δεν έχω ανατρέξει στη δουλειά μου. Πρώτη φορά με τη συναυλία του Ηρωδείου μάζεψα το υλικό μου και άρχισα να παρατηρώ. Πέτρα φον Καντ, Τερέζα Κεν, Λιούμποβα από τον «Βυσσινόκηπο». Δεν είναι της ιδιοσυγκρασίας μου να κάνω αφιερωματικά πράγματα. Το θεωρώ λίγο «αυτοαναφορικό», σαν να «εκμεταλλεύεσαι» ένα γεγονός. Με ρωτάνε γιατί δεν γράφετε κοινωνικά, πολιτικά τραγούδια. Γι’ αυτό. Έχω γράψει για τον έρωτα. Ο έρωτας είναι πολιτική πράξη. Αυτή είναι η ιδεολογία μου. Και έχω πολλά τραγούδια για τον έρωτα. Δεν ξεκίνησα να χτίζω αυτή τη βραδιά επειδή είναι η Ημέρα της Γυναίκας. Απλώς ανακάλυψα όλα αυτά τα γυναικεία ονόματα, πολλά δεν είναι «διάσημα», αλλά οι ηρωίδες από «Το νησί», η ηρωίδα από τις «17 κλωστές» που έκανα τώρα. Δεν ήθελα να βάλω ούτε σκηνές από τις ταινίες και έτσι διάλεξα γυναίκες ποιήτριες. Έκανα μια μεγάλη έρευνα και είναι και ένας λόγος που μου αρέσει να συνθέτω και να δουλεύω στο θέατρο. Γιατί μαθαίνεις. Δεν τα ξέρουμε όλα. Πέρασα υπέροχα τους μήνες που έψαχνα να βρω δίστιχα ή τρίστιχα να παίζουν πίσω από κάθε ενότητα, να ταιριάζουν και με το περιεχόμενο της μουσικής. Είναι και μια δήλωση. Αν ήμουν ακροατής αγνός και αθώος, θα έκλεινα τα μάτια, θα έβλεπα το δίστιχο, θα άκουγα τη μουσική, θα σκεφτόμουν αυτό που διάβασα και θα απολάμβανα τη βραδιά.
Δεν είστε πια αγνός και αθώος ακροατής;
Προσπαθώ να είμαι αθώος ακροατής και θεατής. Δεν τα καταφέρνω πάντα γιατί όλα τα αναλύω. Είναι το βίτσιο των ανθρώπων που δυστυχώς ασχολούνται χρόνια με κάτι. Δεν είμαι παρθένος, όπως πριν από τριάντα χρόνια. Αλλά είναι ωραίο να μιλάς με ανθρώπους που είναι πιο «αθώοι». Η σύζυγός μου είναι μια τέτοια κατηγορία. Ενώ αγαπά, έχει γνώση και επαφή με όλες τις τέχνες, έχει την αγνότητα και την αθωότητα ενός ακροατή. Δεν έχει αλλάξει αυτό τα πέντε χρόνια που είμαστε μαζί και είναι πολύ ωραίο που έχω δίπλα μου έναν άνθρωπο που είναι ενεργός ακροατής. Είναι η αγαπημένη μου ακροάτρια και μου λέει πάντα τη γνώμη της. Ζηλεύω όταν πηγαίνουμε κάπου μαζί. Θα ήθελα πάρα πολύ να μην αναλύω τόσο πολύ τα πράγματα. Πάνε το αυτί και το μάτι συνέχεια αλλού, δεν μπορώ να το αποφύγω.
Τι σας γοητεύει στον κόσμο της μυθοπλασίας;
Μου αρέσουν οι ιστορίες, η αφήγηση. Γι’ αυτό νομίζω ότι ερωτεύτηκα τον κινηματογράφο. Μου αρέσει να λέω ιστορίες με μουσική. Στις αρχές των 90s, όταν έδωσα τις πρώτες μουσικές μου στον Άκο Δασκαλόπουλο για να μου γράψει στίχους, μου είπε ότι του γεννήθηκαν αμέσως εικόνες, και το κράτησα. Γιατί τότε δεν μου έλεγε τίποτε αυτό, δεν καταλάβαινα. Προφανώς η μουσική μου είχε εικόνες πολύ πριν το συνειδητοποιήσω εγώ. Ερωτεύτηκα αμέσως τον κινηματογράφο και τη δραματουργία. Γράφω μουσική πλάθοντας ιστορίες ασυνείδητα με το μυαλό μου.
Το όνομα Μάτσας με την ιστορία που έχει ήταν βάρος;
Τα πρώτα χρόνια ναι. Τώρα έχω μεγαλώσει. Έχω αποκτήσει κιλά από μόνος μου (γέλια). Είχε μεγάλο βάρος στην αρχή. Φανταστείτε να ήταν ο πατέρας σας εκδότης της εφημερίδας και εσείς να κάνετε πολιτιστικό ρεπορτάζ. Πώς θα αισθανόσασταν; Αν είχατε δε και το ίδιο επίθετο;
Λέτε πια μπράβο, όμως, στον εαυτό σας;
Ναι, πια του δίνω αυτό το μπράβο. Έχω κάνει αρκετό δρόμο, παρότι δεν τον καταλαβαίνω. Όταν κάνεις κάτι που αγαπάς, σχεδόν δεν μπορείς να το πεις δουλειά. Είμαστε ευλογημένοι οι άνθρωποι που κάνουμε αυτό που αγαπάμε. Πολλοί άνθρωποι κάνουν δουλειές επειδή αναγκάστηκαν. Όταν κάνεις αυτό που αγαπάς και «πετυχαίνεις» με κάποιον τρόπο, είναι ευλογία.
Ο χώρος της μουσικής είναι ανταγωνιστικός;
Εγώ δεν μπορώ να δω κανέναν ανταγωνιστικά. Το αντίθετο. Πράγματα άλλων που μου αρέσουν τα λέω, τα φωνάζω. Όποτε μου έχει ζητηθεί βοήθεια, τη δίνω απλόχερα. Γιατί μου έχει δοθεί και εμένα απλόχερα. Στα χρόνια της Αμερικής είδα τι σημαίνει ανταγωνισμός. Εκεί είναι μια βιομηχανία. Αν σηκωθείς από την καρέκλα σου να πας μια βόλτα, κάθεται κάποιος άλλος. Δεν συνειδητοποιούμε τους αριθμούς. Εδώ είμαστε λίγοι οι συνθέτες και ακόμη λιγότεροι όσοι κάνουμε κινηματογράφο. Εκεί τα νούμερα είναι ασύλληπτα. Μοιραία, λοιπόν, βιώνεις ανταγωνισμό.
Είναι και ένας λόγος που επιστρέψατε;
Οχι. Εγώ δεν έφυγα ποτέ για να κάνω καριέρα στην Αμερική. Έφυγα για να συνεχίσω τις σπουδές μου στη Νέα Υόρκη και μετά, επειδή κάνω κινηματογράφο, είχα κάποιους συγγενείς ξεχασμένους στο Λος Άντζελες και μου είπαν να πάω εκεί. Άδραξα την ευκαιρία και βρέθηκα σε έναν κόσμο φαντασμαγορικό σε σχέση με τις συνθήκες και τη δημιουργία. Την πρώτη φορά που παρακολούθησα πώς γίνεται ένα score για μια ταινία έπεσαν τα σαγόνια μου. Κυρίως γι’ αυτό που λέμε συνεργασία. Γιατί εμείς στη Μεσόγειο δυσκολευόμαστε λόγω ιδιοσυγκρασίας στις συνεργασίες. Βλέπω, λοιπόν, έναν συνθέτη που ήταν 65 χρονών με Όσκαρ, έναν σκηνοθέτη που ήταν πιτσιρικάς, μια ορχήστρα 120 άτομα και την ηχογράφηση κάποια στιγμή να σταματάει. Ο σκηνοθέτης λέει στον συνθέτη ότι κάτι δεν του άρεσε. Φεύγουν, ξανατυπώνουν παρτιτούρες για αυτό το track για 120 όργανα και άλλαξε. Εδώ αυτό θα ήτανε η αρχή μιας συζήτησης που δεν θα τέλειωνε ποτέ. Εκεί κατάλαβα τι σημαίνουν δουλειά και συνεργασία. Το να φοβάσαι να πεις στον συνθέτη να αλλάξει κάτι δεν πρέπει να είναι συνθήκη συνεργασίας. Το να συνεργαστείς είναι το δυσκολότερο κομμάτι. Το να γράψεις μουσική είναι πιο εύκολο. Εγώ δουλεύω σαν να είμαι εκεί. Αν θελήσω να κάνω εγώ μουσική μόνος μου, γράφω και δεν λογοδοτώ σε κανέναν. Είναι άλλο όταν όμως μπαίνεις σε ένα σύνολο ανθρώπων.
Είστε ένας αρκετά εσωστρεφής άνθρωπος. Η σχέση σας με την κυρία Κεφαλογιάννη έκανε πολύ θόρυβο. Πώς ήταν αυτό;
Ηταν κάτι πρωτόγνωρο για μένα. Στην αρχή μου ήτανε δύσκολο. Αλλά όταν είσαι με ένα δημόσιο πρόσωπο μαζί, μοιραία εκτίθεσαι και εσύ. Προσαρμόστηκα. Είμαι αληθινός άνθρωπος και προσαρμόζομαι. Δεν ήταν εύκολο. Τώρα πια, όμως, δεν του δίνω σημασία. Δεν έχει και καμία σημασία. Απλώς ο κόσμος μάς γνωρίζει και για κάτι άλλο. Η αλήθεια είναι ότι εγώ είχα ακολουθήσει το άλλο άκρο, που ούτε αυτό θεωρώ λογικό. Να μην εμφανίζεσαι καθόλου. Δεν το έκανα, όμως, από θέση. Δεν το έπαιζα αντιστάρ. Το έκανα γιατί μεγάλωσα σε μια οικογένεια που είχε ως αρχή να είμαστε down to earth και να μην κάνουμε «φασαρία». Έτσι μεγάλωσα. Μα και η Όλγα έτσι είναι. Απλώς μοιραία είναι εκτεθειμένη λόγω θέσης. Ένας πολιτικός εκτίθεται. Δεν διαφέρουμε. Απλώς η δουλειά της απαιτεί δημόσια προβολή και δημόσιο λόγο, που συμπαρασύρει και εμένα.
Εγινε ένας χαμός με ένα τραγούδι του Πάνου Βλάχου, με τον οποίο συνεργαστήκατε και στις «17 κλωστές». Σας τρομάζει αυτή η ένταση;
Καθένας είναι υπεύθυνος γι’ αυτό που λέει και γι’ αυτό που κάνει. Είπε κάτι ο Πάνος και δημιουργήθηκε ξαφνικά ένας ντόρος. Δεν θεωρώ ότι αυτά έχουνε και μεγάλη σημασία, αν με ρωτάτε. Καθένας έχει την πορεία του και κρίνεται. Καμιά φορά όταν νιώθεις μια πίεση, μπορεί να σου ξεφύγουν και πράγματα που δεν πιστεύεις ή να πεις πράγματα που πιστεύεις, αλλά πιθανώς λόγω της πίεσης να προκύψουν άβολες καταστάσεις. Η δημοσιότητα θέλει προσοχή.
Εσείς είστε πλέον πιο προσεκτικός στις συνεντεύξεις;
Οταν δίνω μια συνέντευξη, θεωρώ δεδομένο πως υπάρχει καλή πρόθεση και από τις δύο μεριές. Ούτε εγώ θέλω να είμαι οχυρωμένος με άμυνες ούτε να σκέφτομαι ότι ο άλλος θέλει να βγάλει κάτι που θα προκαλέσει. Έτσι πηγαίνω. Δεν ζητάω ποτέ να διαβάσω μια συνέντευξη πριν κυκλοφορήσει. Σας μιλάω ανοιχτά σε σχέση με αυτά που συζητάμε. Αν είναι κάποια ερώτηση που δεν θέλω να απαντήσω, θα το πω.
Είναι πλέον νόμος του κράτους ο πολιτικός γάμος για όλες, όλους, όλ@ και η τεκνοθεσία.
Προφανώς είναι κάτι το οποίο συμβαίνει σε πολλές χώρες και θα πρέπει να ισχύει και εδώ. Να προχωράμε όπως προχωράει ο κόσμος. Καθένας πρέπει να έχει δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και τη δυνατότητα στην προσωπική του ζωή να προχωρήσει όπως θέλει. Αυτό για μένα είναι πρόοδος. Προχωράμε επιτέλους μπροστά, ρε παιδί μου. Δεν γίνεται αλλιώς.
Και στις πιο οπισθοδρομικές φωνές που ακούστηκαν;
Δεν πειράζει, θα το συνηθίσουν. Προχωράνε τα πράγματα. Αλλάζουν. Εγώ έρχομαι και από δεκαπέντε χρόνια στην Αμερική που εκεί, στα παράλια που έζησα, ήταν όλα πολύ πιο φιλελεύθερα, οπότε δεν μου κάνει εντύπωση. Είναι ένα ευτυχές γεγονός. Τον καταλαβαίνω τον ενθουσιασμό, απλώς εγώ το θεωρώ φυσιολογικό και γι’ αυτό με βλέπετε ήπιο. Αν ήμουνα στη θέση κάποιων ανθρώπων που επιθυμούν να κάνουν έναν γάμο με ανθρώπους του ίδιου φύλου και δεν μπορούσα, προφανώς τώρα θα ζητωκραύγαζα από χαρά.
Ποια είναι η σχέση σας με την Αθήνα;
Τη λατρεύω. Έχει χιλιάδες άσχημα πράγματα, αλλά και χιλιάδες γοητευτικά στοιχεία. Την αγαπάω πολύ και δεν θα την άλλαζα με τίποτα. Γι’ αυτό και προτίμησα να επιστρέψω. Η πόλη αλλάζει, όπως αλλάζουν και οι άνθρωποι και οι εποχές, αλλά εξακολουθεί και κρατάει μια ιδιαίτερη γοητεία. Η αγαπημένη μου περίοδος στην Αθήνα είναι ο Αύγουστος. Γιατί είναι η πόλη στα πόδια σου. Οι άνθρωποι είναι στοιβαγμένοι εκτός και η Αθήνα έχει μια ησυχία, έναν ερωτισμό. Έχω περάσει περιόδους τέτοιες στην πόλη, δουλεύοντας κυρίως, αλλά την έχω ευχαριστηθεί. Είναι ωραία και την άνοιξη, υπάρχουν ακόμα οι λεμονιές, οι νεραντζιές, έχει ακόμα αρώματα. Την αισθάνεσαι την άνοιξη στην πόλη. Έχει μια τρομερή αντίφαση και μου αρέσουν οι αντιφάσεις. Σε μια πόλη πολύ δύσκολη και σύνθετη μυρίζεις τον Απρίλιο και τον Μάιο νεραντζιές.
