Ομορφιά των αισθήσεων, αγάπη, συντροφικότητα, αδελφοσύνη είναι αυτά που τον ενώνουν με τους άλλους δύο ονειροπόλους συντρόφους του στο τρίο. Από τον περήφανο Ταΰγετο ο ένας, από τον απόκρημνο λόφο του Στρέφη ο άλλος.
Ο αρχικός τους σκοπός ήταν, απλώς, να παίξουν παρέα μουσική. Μουσική που να γεμίζει και τους τρεις, μουσική που να θυμίζει την αύρα των βουνών του Αμερικανού τους φίλου, που επηρέασε βαθιά τους Έλληνες ομότεχνούς του. Το B.Y.S. τρίο των Κώστα Γιαξόγλου, Νίκου Σιδηροκαστρίτη και Χρυσόστομου Μπουκάλη σχηματίστηκε με πρόθεση και με προορισμό... «αγαπητικό»: να ερμηνεύσει την αισθητική της μουσικής του εμπνευστή τους κοντραμπασίστα που γεννήθηκε στην Αϊόβα των μεσοδυτικών Ηνωμένων Πολιτειών.
Βύθιση στην ευγένεια
Το τρίο B.Y.S. με τον Χρυσόστομο στο μεγάλο ακουστικό μπάσο και τον Κώστα στο πιάνο «είναι το πιο μεταφυσικό σχήμα που έχω παίξει ποτέ» λέει ο Νίκος. «Άνθρωποι σαν τον Charlie Haden με βοήθησαν να εκτιμήσω αυτό που πραγματικά μπορώ, να μην ντρέπομαι γι’ αυτό που κάνω, να τιμώ αυτό που είμαι» συμπληρώνει, θυμίζοντάς μου το βράδυ της συναυλίας της Liberation Music Orchestra του Haden στον Λυκαβηττό. Την έκρηξη χαράς του ντράμερ Paul Motian στο φινάλε όταν, μην έχοντας άλλον τρόπο να δείξει τον ενθουσιασμό του, πέταξε τις μπαγκέτες του στο κοινό και, βιώνοντας μια απόλυτη έκφραση κορύφωσης, κλότσησε τα τύμπανά του γκρεμίζοντάς τα από τη σκηνή του ιστορικού θεάτρου του αθηναϊκού λόφου.
Haden Family
Ο μικρός Charlie με την αγγελική φωνή και τα κοντά του παντελονάκια τραγουδούσε μπροστά στ’ αδέλφια του και στους γονείς του, που ως «Haden Family» είχαν μια εβδομαδιαία ραδιοφωνική εκπομπή στο KMA Radio της Aiowa, μέσω της οποίας έγιναν γνωστοί.
Στα 15, η πολιομυελίτιδα του κατέστρεψε τις φωνητικές χορδές και ο Charlie αναγκάστηκε να δανειστεί το κοντραμπάσο του μεγάλου του αδελφού. Στα 19 του χρόνια πήγε στο West Lake College του L.A. για να συναντήσει τον πιανίστα Hampton Hawes, που εμφανιζόταν εκεί με τον φίλο του μπασίστα Red Mitchel. Για τέσσερις εβδομάδες έπαιξαν στο πλευρό του παραδομένου στις ουσίες σαξοφωνίστα Art Pepper, μια ξεχωριστή μορφή της West Coast Jazz σκηνής.
Στη free jazz πρωτοπορία
Μελετώντας και παίζοντας στα jazz clubs της Πόλης των Αγγέλων, ο Haden συνάντησε τον πρωτοπόρο της free jazz, άλτο σαξοφωνίστα Ornette Coleman, που έπαιζε στο The Hague. Ο Charlie επιδίωξε να τον συναντήσει καθώς θαύμαζε την τόλμη του. Ένιωθε πως ο ήχος τού άσπρου πλαστικού σαξόφωνού του «έκανε τους ουρανούς ν’ ανοίγουν».
Αργότερα, στο Five Spot της Νέας Υόρκης, κουβαλώντας τη μάλλον αρνητική φήμη του «πρωτοποριακού», το συγκρότημα του Coleman, με τον Haden στο κοντραμπάσο, ένα βράδυ είχε στο ακροατήριο τον γίγαντα Charles Mingus. Παρά την ένταση των harmolodics του «αφεντικού» του, ο Haden έκρυβε στο παίξιμό του μια πνευματική διάσταση, μια ευαισθησία που αντανακλάται στον ήχο του και τις -μακριά από τους κώδικες της jazz- συνθέσεις του, τις επηρεασμένες από τον Μπαχ και το μπαρόκ.
Ο ήχος ενός τροπικού δάσους
Το άκουσμα του ήχου του κοντραμπάσου του αποτέλεσε έναν κεραυνοβόλο έρωτα, ένα σοκ για τον Χρυσόστομο Μπουκάλη, γνωστό κοντραμπασίστα της -μάλλον μικρής- σύγχρονης αυτοσχεδιαστικής σκηνής της Αθήνας. Ο ήχος του, η εκφραστικότητα των βαθύφωνων φυσικών χορδών του ινδάλματός του, προϊόν μιας έρευνας γεμάτης αλήθειες, τον συγκίνησε βαθιά.
Προσκάλεσε τον -ακόμα φοιτητή στο Κονσερβατόριο του Άμστερνταμ- Κώστα Γιαξόγλου να μοιραστεί μαζί του αυτή την αγάπη. Σε ελάχιστο χρόνο, η αγάπη είχε γίνει έρωτας δυνατός, μια έμμονη ιδέα! Ο ενθουσιασμός του Κώστα ανατροφοδότησε τη διάθεση του Χρυσόστομου να αφοσιωθεί στο ρεπερτόριο του -απόντα πια- ομότεχνού του Αμερικανού κοντραμπασίστα και συνθέτη.
Η επιδίωξη του Charlie Haden ήταν να ακούγεται όπως «ο ήχος ενός τροπικού δάσους». Η ταπεινότητά του -όταν συμβούλευε τους μαθητές που συνέρρεαν απ’ όλο τον κόσμο στο πλευρό του να είναι αυθεντικοί για ν’ ανακαλύψουν τη δική τους «φωνή»- υπήρξε έντονα επιδραστική. Με αφορμή το έργο του, τους δίσκους του, την αύρα που αποπνέει, ακόμα και τώρα που είναι μακριά μας, οι δύο μουσικοί αποφάσισαν να παίξουν ως ντουέτο μπροστά στο κοινό το μουσικό είδος που τους συγκινούσε. Μια σύγχρονη jazz γεμάτη τρυφερότητα.
Ηταν τότε που στο σχήμα μπήκε ο Νίκος Σιδηροκαστρίτης. Η όποια αδυναμία του τρίτου νέου μέλους του B.Y.S. Trio να συμμετάσχει σε ένα από τα πρώτα τους live σήμαινε υποχρεωτικά την ακύρωση της βραδιάς. Οι τρεις μουσικοί αισθάνονταν σαν μια αδιάσπαστη ενότητα και το τρίο τους ήταν ήδη μια απτή πραγματικότητα!
Charlie Haden (1937-2014)
Μουσική που απελευθερώνει
Ο Charlie Haden ξεκίνησε από την προσχολική ηλικία, με τη γλυκιά του φωνή και με τη βαθιά χωρίστρα στα ξανθά παιδικά του μαλλιά, να τραγουδάει country και hillbilly μουσική μπροστά απ’ την μπάντα της πολυμελούς οικογένειας των Haden σε γάμους, πανηγύρια ή γιορτές με μεγάλη επιτυχία. Όταν, όμως, η πολιομυελίτιδα του στέρησε τη δυνατότητα να τραγουδάει, ο μικρός Τσάρλι έστρεψε το ενδιαφέρον του στην τζαζ και στο ογκώδες ακουστικό του μπάσο με τις φυσικές χορδές που ο ίδιος αποκαλούσε «my big gut string bass fiddle»!
Στα τέλη της δεκαετίας του ’50, ο Charlie Hayden συνάντησε τον πρωτοπόρο σαξοφωνίστα Ornette Coleman, στην ηχογράφηση του προκλητικού, για τον μέσο jazz ακροατή, άλμπουμ με τίτλο «The shape of jazz to come». Ήταν η αρχή του κινήματος της free jazz, που αμφισβητούσε τις μουσικές συμβάσεις της εποχής, με το βλέμμα στραμμένο στις θρησκευτικές ρίζες των gospel songs. Μια μουσική που διεκδικούσε να αναγνωριστεί ως τέχνη και όχι σαν απλή διασκέδαση.
Ηταν μια μουσική που άκουγε τους αγώνες αλλά και τις αντιστάσεις της Αμερικής των μαύρων γκέτο και των αγώνων για τα δικαιώματα των έγχρωμων μειονοτήτων, του κινήματος ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ. Ο Charlie Haden βρέθηκε στον πυρήνα των εξελίξεων και δούλεψε με ριζοσπάστες μουσικούς όπως ο John Coltrane ή ο Archie Shepp.
Liberation Music Orchestra
Το 1969, σε μια εποχή που τα κινήματα κατά των πυρηνικών εξοπλισμών, του πολέμου και του «κανονικού» τρόπου ζωής των γονιών τους συνέπαιρναν τους αμφισβητίες της νέας γενιάς, ο Charlie Haden συνάντησε την Carla Bley και κορυφαίους μουσικούς από πολλές εθνικότητες και μουσικά στιλ και ίδρυσαν τη Liberation Music Orchestra.
Ηχογράφησαν ένα άλμπουμ εμπνευσμένο από τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο με λαϊκά τραγούδια από την Ισπανία. Ανάμεσά τους το «Τραγούδι του ενιαίου μετώπου» των Brecht και Eisler, ένα τραγούδι για τον Τσε Γκεβάρα και το «We shall overcome» του Pete Seeger, δίνοντας φωνή στους αδύναμους και στους καταπιεσμένους όλου του κόσμου και μένοντας δίπλα στα ριζοσπαστικά πολιτικά κινήματα.
Το 1971, σε μια περιοδεία στην Πορτογαλία του δικτάτορα Σαλαζάρ, ο Haden αφιέρωσε το τραγούδι για τον Τσε Γκεβάρα στους αντιαποικιακούς αγωνιστές των λαϊκών απελευθερωτικών κινημάτων της Μοζαμβίκης και της Αγκόλας. Αποτέλεσμα ήταν να συλληφθεί από την πορτογαλική μυστική αστυνομία στο αεροδρόμιο. Αφέθηκε τελικά ελεύθερος με την παρέμβαση της αμερικανικής πρεσβείας. Μόνο λίγες ώρες αργότερα, στην πατρίδα του πια, αντιμετώπιζε τις ενοχλητικές «ερωτήσεις» του αμερικανικού FBI.
Για μια άλλη Αμερική
Παρά την αναγνώριση που είχε η μουσική του -και ο ίδιος- από το μουσικό κατεστημένο, τις εταιρείες αλλά και τους κριτικούς, o Haden έμεινε συνεπής στις απόψεις του μέχρι το τέλος. Το 2005, με τη νέα και ανανεωμένη ριζικά Liberation Music Orchestra, ηχογράφησε το «Not in our name». Μια κραυγή διαμαρτυρίας κατά του πολέμου στο Ιράκ, που πυροδότησε ο «πλανητάρχης», ο θλιβερός υιός Μπους, προκαλώντας οργή στο διεθνές ειρηνιστικό κίνημα.
«Τη στιγμή του αυτοσχεδιασμού συνδεόμαστε με το θείο, με κάτι βαθύτερο μέσα μας» έλεγε ο Haden, ενώ έκανε πολιτική στην πράξη όντας ενεργός στο πλευρό των αδύναμων. Σε όλη του τη ζωή αγωνίστηκε έμπρακτα γι’ αυτή την «άλλη» Αμερική που ονειρευόταν. Για έναν κόσμο ισότητας, για ανθρώπους κάθε θρησκείας και φυλής, κίτρινους, λευκούς ή μαύρους. Με τη Liberation Music Orchestra έπαιζε μέχρι το τέλος της ζωής του, στις 11 Ιουλίου του 2014, μουσικές χωρών του Τρίτου Κόσμου. Εκεί όπου έχουν λόγο ύπαρξης τα απελευθερωτικά και τα αντιιμπεριαλιστικά κινήματα.
«It’s about spirituality»
Ο τίτλος του δίσκου του B.Y.S. Trio είναι μια φράση παρμένη από μια ομιλία του Charlie Haden στους σπουδαστές ενός αμερικανικού πανεπιστημίου. Οι τρεις μουσικοί άντλησαν το υλικό τους από κομμάτια που σημάδεψαν την πορεία του Haden, είτε πρόκειται για δικές του συνθέσεις («First song», «Silence», «Song for the whales», «For Turiya» κ.ά.) είτε για συνθέσεις άλλων που συμπεριελάμβανε στο ρεπερτόριο των εμφανίσεών του.
Το συμπλήρωσαν με δύο δικούς τους αυτοσχεδιασμούς που ανοίγουν και κλείνουν το άλμπουμ. Το «Grevena Apallahians» αναδεικνύει πόσο «μέσα» στο πνεύμα της μουσικής του Charlie Haden βρίσκονται οι B.Y.S. και πόσο υπεύθυνα αντιμετώπισαν αυτό που έκαναν - και συνεχίζουν να κάνουν. Το «It’s about spirituality» είναι ένα από τα κορυφαία άλμπουμ των τελευταίων χρόνων στην εγχώρια δημιουργική μουσική σκηνή και έχει ήδη πάρει τα εύσημα του κοινού, όπως και των επιγόνων της οικογένειας του Αμερικανού ινδάλματός τους.
Επιμέλεια κειμένου: Μαρώ Καβαλιέρου
