«Οι καλοί πεζοπόροι» είναι το πρώτο βιβλίο της Μαρίας Καλιόρη και αποτελείται από δέκα διηγήματα, που σχεδόν όλα περιστρέφονται γύρω από το αναπότρεπτο γεγονός του θανάτου: τα συναισθήματα που διεγείρονται λόγω του θανάτου προσφιλών ανθρώπων, τα γεγονότα που έπονται του θανάτου, αλλά και η απώλεια κάθε είδους, η αναμόχλευση ενός παρελθόντος που μοιάζει να κουβαλά τα δικά του μυστικά, τις δικές του γκρίζες ζώνες και που οι ήρωες προσπαθούν να ανασυνθέσουν με όσα υλικά διαθέτουν και όπως μπορούν για να νοηματοδοτήσουν το παρόν και να δώσουν συνέχεια.
Στο τελευταίο διήγημα της συλλογής με τον τίτλο «Πεταλίδες», όταν η κόρη ζητά από τον, για πολλά χρόνια, εξόριστο πατέρα -έναν άγνωστο εν πολλοίς, μιας και η κόρη αγαπά περισσότερο την αποτύπωση του σε φωτογραφίες παρά τον ίδιο, τον οποίο δεν γνωρίζει- να της δείξει την «Εξορία», εκείνος της δείχνει το σημείο στην υδρόγειο, το σημείο της δικής του εξορίας, και της απαντά «παντού στον κόσμο έχει εξορίες». Η λέξη «Εξορία», γραμμένη με το πρώτο γράμμα κεφαλαίο, σαν να πρόκειται για κύριο όνομα, κατέχει θέση μυθικού τόπου, απρόσιτου και μυστηριακού, όχι μόνο στα μάτια της έφηβης, αλλά και για όλους εκείνους που βρίσκονται από την άλλη πλευρά. Όχι από την αντίθετη, αλλά από την άλλη πλευρά. Γιατί ο άνθρωπος που συγκρούστηκε με την Ιστορία διασχίζει μόνος του τον τόπο της Εξορίας και όταν γυρίζει πίσω είναι, και κάποιες φορές παραμένει εσαεί, ένας άγνωστος.
Την ίδια εντύπωση εισπράττει ο αναγνώστης και από το διήγημα «Γκρέιντερ», όπου και πάλι υπάρχει η καταλυτική απουσία του εξόριστου πατέρα. Η υπόσχεση για αμνηστία δόθηκε, μα δεν κρατήθηκε. Η αθετημένη υπόσχεση, η διάψευση, βαραίνουν στην καρδιά της έφηβης. «Κανείς δεν φαντάζεται τι θες στ’ αλήθεια, όταν εκείνο που προσμένεις δεν έρχεται». Η έφηβη περπατά ανάποδα σαν τον κάβουρα, γυρίζει πίσω στο παρελθόν με τη γλυκόπικρη αίσθηση του επιζώντα όταν όλοι οι άλλοι έχουν χαθεί. Η ερωτική αφύπνιση, το απρόσμενο, το αμετάκλητο του θανάτου, η μνήμη που προσπαθεί να σκάψει για να κατανοήσει, η Ιστορία που διεισδύει πάντα από την πίσω πόρτα και απρόσκλητη, το κενό του τελεσίδικου, όλα αυτά συνδυασμένα με την τρυφερή αλλά και στοχαστική ματιά της αφηγήτριας, δημιουργούν ένα πυκνό κείμενο, γεμάτο εικόνες, για την πολυπλοκότητα και τις ρωγμές των ανθρώπινων καταστάσεων. Με τη συγκίνηση να πηγάζει αβίαστα, δίχως να εκβιάζεται.
Ομως η «Εξορία» στα κείμενα της Καλιόρη έχει πολλές μορφές. Κατά την περίοδο της καραντίνας, η ηρωίδα του «Κύκλου στο τετράγωνο», ενός από τα ωραιότερα διηγήματα του βιβλίου, βιώνει τη δική της εξορία μέσα σε μια καθημερινότητα που μοιάζει να μην τη χωράει. Ο αλλοτινός έρωτάς της, αυτός που της έστελνε παράφορα ερωτικά σημειώματα -τα οποία μοιάζουν φαντασία υπό το πρίσμα της παροντικής ματιάς της-, κοιμάται τώρα στο διπλανό δωμάτιο αδυνατώντας να παρακολουθήσει τη μεταμόρφωση του εαυτού της σε κάτι άλλο από αυτό που κάποτε ήταν. Η βόλτα στην ερημική, λόγω του εγκλεισμού, γειτονιά, η καταβύθιση στη μνήμη, η άσκοπη περιπλάνηση στα άγνωστα γνωστά, η παρατήρηση, στο κέντρο της οποίας λιμνάζουν οι ζωές των άλλων, η φαντασία, γίνονται τα εφαλτήρια για την καταφυγή στη δημιουργία μέσω της γραφής. Το μόνο που χρειάζεται η ηρωίδα είναι «ησυχία και μια γωνιά να γράφει ιστορίες». Είναι ίσως ο μόνος τρόπος να βρει μια πατρίδα.
Η «εξόριστη» Σβέτα, όταν πεθαίνει ο παππούς που φροντίζει, παύει να είναι χρήσιμη. Περισσεύει. Ο θάνατος την «παίρνει» μαζί του, ακριβώς όπως τη μύγα που εγκλωβίζεται μέσα στο φέρετρο όταν κλείνουν απότομα το καπάκι. Η Σβέτα φωνάζει. Οι άλλοι μένουν έκπληκτοι. Κανείς δεν την έχει δει.
Η Καλιόρη ξέρει να αναδεικνύει τα αφανή, να δίνει σημασία στη λεπτομέρεια, να σκύβει με τρυφερότητα και, το κυριότερο, με κατανόηση και συμπόνια πάνω από τους ήρωές της. Ήρωες που δεν είναι προβλέψιμοι, που καμιά φορά αιφνιδιάζονται και οι ίδιοι με τον εαυτό τους, που αναζητούν μιαν αλήθεια που θα τους βοηθήσει να κάνουν το επόμενο βήμα, ακόμη κι αν γνωρίζουν πως το έδαφος είναι κινούμενο, ρευστό, ακόμη κι αν το επόμενο βήμα θα τους βυθίσει στην αβεβαιότητα. Το αναπότρεπτο του θανάτου είναι πάντα εκεί, αλλά το ίδιο και η ζωή, με όλη την ασημαντότητά της, αλλά και με όλη την έκσταση.
Η αφήγηση αποπνέει προφορικότητα, αμεσότητα, ζεστασιά. Η πραγματικότητα πανταχού παρούσα, αδέκαστη, απειλητική, αλλά υπάρχει και η διαφυγή του ονείρου, της λυρικότητας, της αέναης περιπλάνησης που δεν οδηγεί απαραίτητα κάπου, αλλά λειτουργεί υπόγεια και, ενίοτε, λυτρωτικά.
Μαρία Καλιόρη, «Οι καλοί πεζοπόροι»
Εκδ. Ιωλκός
144 σελ. Τιμή:10 ευρώ
