Ως παιδί ήθελε να γίνει αστροναύτης. Ως ενήλικας μετράει τα άστρα ακολουθώντας τους δρόμους της τραγουδοποιίας και μας εκπλήσσει ευχάριστα κάθε φορά που ακούμε έναν νέο δίσκο, μια καινούργια μουσική του κατάθεση. Ευαίσθητος τραγουδοποιός, με τις κεραίες ανοιχτές σε όσα συμβαίνουν στην εποχή και ιδιαίτερη επιμονή στον λόγο των ποιητών, ο Λεωνίδας Μαριδάκης έρχεται να προσθέσει ακόμα έναν δίσκο στο ενεργητικό του. Τα «Δίδυμα σκουλαρίκια», σε στίχους Δημήτρη Λέντζου, όπου, εκτός από τον ίδιο, τραγουδούν επίσης η Μάρθα Φριντζήλα, ο Σταύρος Σιόλας και η Βίκυ Καρατζόγλου, δίνουν την ευκαιρία να ιχνογραφήσει με νότες τον έρωτα, τη μοναξιά, την αγωνία για επικοινωνία, υπαρξιακές και κοινωνικές αγωνίες. Αυτός ο δίσκος «είναι σαν να ξεπηδάει από αυτό το “τραύμα” που έχει αφήσει μέσα μας η διαρκής κρίση των τελευταίων χρόνων» λέει καθώς μιλάμε για τη μουσική και τα τραγούδια του. Όμως δεν περιορίζεται σ’ αυτά. Μιλάει για τις κινητοποιήσεις των συναδέλφων του με αφορμή το επίμαχο Προεδρικό Διάταγμα, για τις σημερινές συνθήκες, για τους φόβους αλλά και για τα σχέδιά του. «Ευτυχώς, οι καλλιτέχνες έχουμε βγει δυναμικά στους δρόμους» διαπιστώνει, δεν κρύβει όμως ότι «ποτέ δεν μπορούσα να φανταστώ ότι θα μιλάμε σήμερα για ένα κράτος που παρακολουθεί, εκβιάζει, κατακλέβει μ’ αυτόν τον τρόπο». Για τον Λ. Μαριδάκη, όμως, υπάρχει και ελπίδα. «Η δύναμή μας είναι το “μαζί”. Όσο πιο σύντομα το καταλάβουμε τόσο πιο γρήγορα θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε συνθήκες για μια πιο όμορφη ζωή» επιμένει.
Πώς προέκυψαν τα «Δίδυμα σκουλαρίκια»;
Αυτός ο δίσκος δημιουργήθηκε μέσα σε παράξενες συμπτώσεις, όπως το ότι συνέπεσε με τη γέννηση των δίδυμων παιδιών μου, της Στέλλας και του Μάρκου. Είναι ακόμα «παιδί» της πανδημίας, αφού τα πρώτα singles κυκλοφόρησαν στο πρώτο lockdown και όλος δίσκος πριν μερικούς μήνες από τον Μετρονόμο. Ο ψυχισμός του δίσκου περιέχει ένα στοιχείο μοναξιάς ή, καλύτερα, μια αγωνία για επικοινωνία. Πέρα απ’ αυτά, είναι μια δουλειά που αφουγκράζεται και γεννήθηκε από αυτά που ζήσαμε τα τελευταία χρόνια της οικονομικής κρίσης.
Ωστόσο, είναι και ένας δίσκος όπου ο έρωτας είναι πρωταγωνιστής.
Ο ποιητής και στιχουργός Δημήτρης Λέντζος, τον οποίο εκτιμώ πολύ, μεταξύ άλλων και για τον κοφτερό λόγο που έχει, ξέρει να αποτυπώνει τη βαθιά ανθρώπινη πλευρά μας στο χαρτί με τον πιο άμεσο τρόπο. Ωστόσο, ο Δημήτρης έχει ακόμα έναν μοναδικό τρόπο να συνδυάζει το ερωτικό με το κοινωνικοπολιτικό στοιχείο. Αυτό για μένα υπήρξε μουσικά απελευθερωτικό, αλλά μου έδωσε και τη δυνατότητα να εκφράσω τις δικές μου υπαρξιακές και κοινωνικές αγωνίες ως δημιουργός.
Αισθάνεσαι πως αυτός ο δίσκος σε ωρίμασε μουσικά;
Νιώθω πως ήρθε σε μια καλή στιγμή της διαδρομής μου, μια στιγμή που ήμουν έτοιμος να κάνω ένα βήμα εξέλιξης ως τραγουδοποιός. Η ακρούλα του νήματος που ακολούθησα ήταν, από τον προηγούμενο δίσκο μου, το ομότιτλο τραγούδι «Βάρκα στο σπίτι», σε στίχους Μάνου Ελευθερίου. Μέσα από τους στίχους του Δ. Λέντζου βρέθηκα να εξερευνώ αυτήν ακριβώς την περιοχή, δηλαδή μια πιο αφηγηματική, αλληγορική και μελωδική κατά κάποιον τρόπο έκφραση. Αυτός ο δίσκος βασίζεται στην ανάπτυξη ενός μουσικού πυρήνα και σ’ αυτό έπαιξε ρόλο ότι για πρώτη φορά συνεργάστηκα με έναν στιχουργό για έναν ολόκληρο κύκλο τραγουδιών.
Εχουμε δει βιντεοκλίπ από αυτήν την δουλειά, έχουμε ακούσει τραγούδια στο ραδιόφωνο ή σε live. Θα έχουμε την ευκαιρία να την ακούσουμε και ολόκληρη σε κάποια ζωντανή παρουσίαση;
Ναι, φυσικά. Η επίσημη παρουσίαση του δίσκου θα γίνει Δευτέρα 27 Μαρτίου στο Μπαράκι της Διδότου. Θα μιλήσουν εκλεκτοί καλεσμένοι και θα παρουσιαστούν όλα τα τραγούδια ζωντανά. Για μένα θα είναι μια γιορτή, καθώς νιώθω αυτήν τη δουλειά μια πολύ ξεχωριστή στιγμή στη διαδρομή μου.
Ακούγοντας τον δίσκο, γίνεται εμφανές ένα «τραύμα», όλο αυτό δηλαδή που έχει επικαθίσει πάνω μας από την οικονομική κρίση και μετά.
Πραγματικά, αυτή η δουλειά είναι σαν να ξεπηδάει από αυτό το «τραύμα», όπως το λες, που έχει αφήσει μέσα μας η διαρκής κρίση των τελευταίων χρόνων. Κι αυτό άλλοτε παίρνει τη μορφή καταγγελίας, άλλοτε εκφράζεται μέσα από τη συνομιλία με τον άλλον ή από μια απόδραση στο όνειρο. Ακόμα και ο έρωτας σ’ αυτά τα τραγούδια όμως δεν είναι αποκομμένος από αυτά που συμβαίνουν γύρω.
Πώς μπήκες στη μουσική; Όταν σε ρωτούσαν παιδί, έλεγες ότι θα γίνεις μουσικός;
Οχι, ως παιδί αστροναύτης ήθελα να γίνω, αλλά τελικά επέλεξα, πολύ αργότερα, να κάνω τα μακρινά μου ταξίδια μέσα από τη μουσική… Ίσως και επειδή μεγάλωσα σε ένα σπίτι που ακούγαμε πολλή μουσική. Ο πατέρας μου ως ναυτικός αγαπούσε τον «Σταυρό του Νότου» των Θάνου Μικρούτσικου και Νίκου Καββαδία, αλλά και τα λαϊκά, ελαφρολαϊκά σκωπτικά τραγούδια της εποχής. Η μητέρα μου, από την άλλη, προτιμούσε το Νέο Κύμα κι εγώ ως έφηβος τα τραγούδια των τραγουδοποιών, του Λουκιανού Κηλαηδόνη, του Λάκη Παπαδόπουλου, του Θάνου Μικρούτσικου, του Νίκου Ξυδάκη και πολλών άλλων. Στην Κρήτη που μεγάλωσα, οι χρόνοι ήταν πιο χαλαροί, οι παρέες μεγάλες και συχνά έπιανα την κιθάρα μετά το φαγητό και μοιραζόμασταν τραγούδια που αγαπούσαμε. Εκεί κατάλαβα ότι η μουσική είναι τρόπος ζωής και φαντασίας. Θυμάμαι επίσης τον εαυτό μου να περιμένω με πολύ ενδιαφέρον να αγοράσω και να ακούσω μια νέα κυκλοφορία κάποιου αγαπημένου μου τραγουδιστή ή να σκαλίζω να βρω ένα από τα παλιότερα σπουδαία άλμπουμ των μεγάλων μας συνθετών. Η δεκαετία του ’90, που άρχισαν να είναι όλα πιο προσβάσιμα, αλλά υπήρχε και ο χρόνος να ακούμε μουσική -αφού δεν είχαμε πέσει ακόμα με τα μούτρα στο Ίντερνετ-, ήταν για μένα ο παράδεισος του ακροατή, μια εποχή που, ακούγοντας και απολαμβάνοντας, απέκτησα μια σφαιρική εικόνα για το ελληνικό τραγούδι. Αλλά όχι μόνο. Αγαπούσα και αγαπάω την κλασική μουσική, τις μουσικές του κόσμου και πολλές ιδιαίτερες φωνές τραγουδοποιών από άλλες χώρες.
Σε διαμόρφωσε μουσικά αυτή η συνθήκη;
Αυτά τα ακούσματα μου έδωσαν να καταλάβω και να συνειδητοποιήσω ότι η μουσική, και ειδικά το τραγούδι, αγκαλιάζει όλες τις πλευρές της ύπαρξής μας. Το τραγούδι μπορεί να εκφράσει την ολότητα και την πολυπλοκότητα της ζωής μας. Στην Ελλάδα είμαστε τυχεροί που έχουμε αυτή τη μεγάλη παράδοση ενός τραγουδιού που είναι άμεσο και ψυχαγωγικό, αλλά ταυτόχρονα κουβαλάει μνήμες ή κάποτε και την ίδια την ποίηση μέσα του. Αυτό θα πρέπει να καταλάβουμε σήμερα και να μην περιφρονούμε αυτήν τη μεγάλη δύναμη και δυνατότητα που μας προσφέρει ο μεγάλος πολιτισμός της μικρής μας χώρας.
Την περιφρονούμε όντως αυτήν την παράδοση;
Οχι ότι δεν υπάρχουν φωτεινότατες εξαιρέσεις, αλλά αυτό που επικρατεί είναι στην ουσία ένα τραγούδι εκτόνωσης, γιατί η αγορά και οι εξουσίες, που συντάσσονται φανατικά με την αγορά, το περιφρονούν το τραγούδι μας. Ίσως να περιφρονούν και τον πολιτισμό μας στο σύνολό του. Και εντάξει η αγορά, δεν έχει τέτοιες ευαισθησίες γενικά, αλλά η Πολιτεία θα έπρεπε να έχει έναν διαφορετικό ρόλο μέσα σ’ αυτό το σκηνικό. Να αναδεικνύει τον αρχαίο πολιτισμό και να στηρίζει τη σύγχρονη δημιουργία. Επειδή το τραγούδι και οι τέχνες γενικότερα αφυπνίζουν τους ανθρώπους, τους κάνουν να περνάνε καλά, να αμφισβητούν, να σκέφτονται, να νιώθουν, κάποιοι στενόμυαλοι εκπρόσωποι της πολιτικής στέκουν απέναντι και προσπαθούν να «τσιμεντώσουν» και να περιορίσουν την καλλιτεχνική ζωή της χώρας. Πολύ δυσάρεστα όλα αυτά όταν πρέπει βρίσκουμε τη δύναμη να διατηρούμε ένα θετικό βλέμμα στα πράγματα. Εγώ τη βρίσκω αυτήν τη δύναμη στο πρόσωπο κάποιων ανθρώπων, δημιουργών, παραγωγών, επιχειρηματιών, πολιτικών ακόμα, που συνεχίζουν να λειτουργούν διαφορετικά, με όραμα και ανθρωπιά.
Είναι πολλά λοιπόν στις μέρες μας αυτά που σε κάνουν να δυσανασχετείς.
Δυστυχώς, κι αυτό δεν είναι μια προσωπική άποψη, αλλά μια γενική διαπίστωση πια. Οι καλλιτέχνες ζούμε πρωτόγνωρες συνθήκες στις μέρες μας. Βρισκόμαστε υπό διωγμό πια. Η Πολιτεία είναι πολύ μακριά από μια έστω ανθρώπινη αντιμετώπιση στα πολλά και μεγάλα προβλήματα του χώρου μας. Αυτό γίνεται και εξαιτίας της άγνοιας που έχουν για τον σύγχρονο πολιτισμό αυτοί που παίρνουν αποφάσεις, αλλά και εξαιτίας της αντίληψης ότι όλα πρέπει να αποτελούν εργαλεία πλουτισμού και συμφερόντων. Αυτό, δυστυχώς, δεν συμβαίνει μόνο στον χώρο του Πολιτισμού, αλλά και σε πιο καίριους τομείς, όπως είναι η Υγεία, τα εργασιακά, η Παιδεία. Φέτος γιορτάζουμε τα πενήντα χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου και βλέπουμε δυστυχώς το γνωστό σύνθημα «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία» να επιστρέφει εκκωφαντικά! Το λες και τρομακτικό αυτό…
Τι ακριβώς σε τρομάζει;
Πιο πολύ ότι αυτό το σύνθημα ξαναγίνεται επίκαιρο σε όλα τα αιτήματά του. Μας έχουν πάρει στο κατόπι σε όλους τους τομείς… Ποτέ δεν μπορούσα να φανταστώ πως θα μιλάμε σήμερα για ένα κράτος που παρακολουθεί, εκβιάζει, κατακλέβει μ’ αυτόν τον τρόπο. Από την άλλη, βλέπω και μια κοινωνία κατακερματισμένη, που ο καθένας ενδιαφέρεται μόνο για τη δική του αυλή. Αυτό είναι και το πιο ισχυρό χτύπημα, κατά τη γνώμη μου, που μας έχει επιφέρει η εξουσία. Μας έχει κάνει αδιάφορους απέναντι στον διπλανό μας και γι’ αυτό ανήμπορους να αντιδράσουμε ουσιαστικά. Πρέπει κάποια στιγμή να καταλάβουμε ότι η δύναμή μας είναι το «μαζί». Όσο πιο σύντομα το καταλάβουμε τόσο πιο γρήγορα θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε συνθήκες για μια πιο όμορφη ζωή.
Μέσα σε όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζετε οι καλλιτέχνες το τελευταίο διάστημα, προστέθηκε και το επίμαχο Προεδρικό Διάταγμα που υποβιβάζει τα πτυχία σας σε απολυτήρια Λυκείου. Πώς το σχολιάζεις;
Φυσικά, πιστεύω ότι πρέπει να αποσυρθεί αμέσως. Χτυπάει ευθέως όλον τον κόσμο του Πολιτισμού και τον Πολιτισμό τον ίδιο. Εκεί που είναι ήδη πολύ πιεσμένο το κομμάτι της επιβίωσής μας, έρχεται κι αυτό να δώσει τη χαριστική βολή. Σε οποιοδήποτε πολιτισμένο κράτος θα είχε φέρει τα πάνω κάτω μια τέτοια κίνηση. Ευτυχώς, οι καλλιτέχνες έχουμε βγει δυναμικά στους δρόμους, και ειδικά για το επίμαχο Π.Δ. υπάρχουν και κινήσεις που είναι πολύ ισχυρές, όπως οι μαζικές συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας, οι καταλήψεις δραματικών σχολών αλλά και η απόφαση των καθηγητών της Δραματικής του Εθνικού Θεάτρου, της Δραματικής Σχολής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος και της Δραματικής του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας να παραιτηθούν. Αυτές οι κινητοποιήσεις έχουν κάτι από το «μαζί» που χρειαζόμαστε για να μην μας πάρει από κάτω και να υπερασπιστούμε αποτελεσματικά αυτά που πρέπει.
Πολύ θυμωμένος ακούγεσαι, σε αντίθεση με τα τραγούδια σου, που περιέχουν γενικά ένα στοιχείο χαράς…
Μα ακριβώς για να διατηρήσω τη χαρά μέσα μου, θυμώνω πολλές φορές με αυτά που συμβαίνουν. Τα επεξεργάζομαι, παίρνω θέση και ηρεμώ. Τη μεγαλύτερη χαρά και απόλαυση τις παίρνω βέβαια από την ίδια τη μουσική, είτε αυτή είναι τραγούδια, είτε η μουσική που γράφω για το θέατρο. Αυτό τον καιρό, παραδείγματος χάρη, δουλεύουμε με τον Σάββα Στρούμπο και την Ομάδα Σημείο Μηδέν για την επόμενη παράσταση της ομάδας που θα είναι ο «Γλάρος» του Τσέχοφ. Είναι μια παράσταση που έχει πολλή σκέψη, έρευνα, καλλιτεχνικό όραμα και πραγματεύεται τα μεγάλα ανθρώπινα ζητήματα. Μιλάει για το πώς μπορεί κάποιος να βρει ένα φωτάκι στο σκοτάδι. Πώς μπορεί να βρει «τη σπίθα της επιθυμίας μέσα στο τούνελ της ανθρώπινης χειραφέτησης», όπως μου είπε ποιητικά και υπέροχα ο Σάββας σε μια κουβέντα μας σχετικά με το ηχητικό τοπίο που έχει ανάγκη η παράσταση. Όταν οι βαθύτερες αγωνίες μας εκφράζονται μέσα από την τέχνη, αποτυπώνονται μεγάλες και ξεκάθαρες, κι αυτό είναι λυτρωτικό και για το κοινό, και για τους καλλιτέχνες.
