Γκρίνιες και πεσμένο ηθικό. Από πού να πιαστείς; Όταν έγινε η συμφωνία το καλοκαίρι του 2015 με τους δανειστές, υπήρχε ένα παρεμφερές κλίμα. Απόσυρση από τον δημόσιο χώρο. Οι περισσότεροι ντρέπονταν, αισθάνονταν ενοχικά, όταν, σε αντιδιαστολή με την υπεραισιόδοξη (ενίοτε υπερφίαλη) προεκλογική ρητορική του 2014-15, ήταν αναγκασμένοι να υποστηρίξουν Μνημόνιο. Διαφορετικό ίσως, αλλά Μνημόνιο. Σιωπή. Αναχωρητική διάθεση. Έγινε και η επώδυνη διάσπαση, τέλος πάντων, οι εκλογές του Σεπτεμβρίου του ’15 άλλαξαν κάπως το κλίμα. Η ενοχή δεν ξεπεράστηκε ποτέ. Σε αντίθεση με εθισμένους στην εξουσία (που χωνεύουν πανεύκολα τα πάντα), ο χώρος δεν αφομοίωσε τον συμβιβασμό.
Σήμερα η αδυναμία εκλογίκευσης της ήττας εμποδίζει την ανάταξη. Γι’ αυτό η ολοκλήρωση των διαδικασιών έχει μεγάλη σημασία. Δουλεύεις όχι στον ανασφαλή ορίζοντα των μεταβλητών (ποιος/α θα εκλεγεί, άρα ποιο κλίμα θα επικρατήσει, ποίου/ας η εύνοια πρέπει να κερδηθεί και λοιπές ανοησίες), αλλά πάνω στο πολιτικό ψαχνό. Κρίσιμο μέρος του προβλήματος είναι το «τι φταίει». Ποιος φταίει για την πολιτική τύφλωση και την παρερμηνεία των σημάτων. Κρίσιμο μέρος του προβλήματος είναι και το «πώς μεταμορφώνομαι οργανωτικά» ώστε να ξαναϋπάρξω ενοποιημένος και θαλερός. Κρίσιμο μέρος του προβλήματος είναι η συντεταγμένη στρατηγική επεξεργασία-προβολή στο μέλλον (τι είσαι πολιτικά, τι θέλεις), αλλά επίσης κρίσιμο μέρος του προβλήματος είναι το «ποια πρόσωπα» θα είναι οι αποφασιστικοί κρίκοι στην παραγωγή καθημερινής, βραχείας πολιτικής. Ο ολικός και τολμηρός αναστοχασμός (και όχι τα ηλίθια και αμυντικά στρογγυλέματα) αποτελεί προϋπόθεση εξόδου από τη ζεστή φωλιά της ιδιώτευσης.
Η Αριστερά, από αυτονόητη ιδεολογική επικράτεια, σήμερα συντίθεται ως υπαρκτική απορία. Διαβάζω κείμενα αριστερών, διαφορετικής πολιτικής καταγωγής, διαφορετικών βιωμάτων, διαφορετικής καλλιέργειας. Κείμενα από εμπειριστές δημοσιογράφους που έχουν θητεύσει τριακόσια χρόνια στο σύστημα και που, περπατημένοι, ξέρουν την πιάτσα, μέχρι αναλύσεις εξαιρετικά μορφωμένων μαρξιστών στοχαστών. Κείμενα από απλούς αντιδεξιούς μέχρι κριτικά φιλοαριστερούς. Από παιδιά της Gen Ζ μέχρι γερόλυκους του Πολυτεχνείου ή του ’60. Όλοι και όλες, είτε στήριξαν και ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ είτε ψήφισαν άλλα κόμματα του αριστερού τόξου, περιγράφουν πλευρές της αλήθειας. Μερικεύσεις ίσως, αλλά αναλυτικά σημαντικές εισφορές. Να τους διαβάζουμε. Ακόμα και συγγραφείς κειμένων που δεν τους έπιανες ποτέ (γιατί η λογική τους πήγαινε πότε εδώ, πότε εκεί) ή μορφωμένοι και διεισδυτικοί αντίπαλοι, ακόμα κι αν εντοπίζουν κάτι, μια αδυναμία, ή έστω αν απλώς εκφράζουν μια δική τους πληγή, μια απόρριψη (μια απόλυση) πρέπει να τους κοιτάς με προσοχή. Στοιχειοθετείται ένα αναλυτικό corpus, που δίνει κρισιμότατες απαντήσεις. Το άνοιγμα της προβληματικής, η ελεύθερη ανάπτυξη της εξήγησης είναι κλειδί. Να πολιτικοποιηθεί περισσότερο η συζήτηση για την ανάδειξη προέδρου. Να δούμε τα μεγάλα πολιτικά ζητούμενα, όχι μόνο τα προφίλ.
Η λύπη είναι επιλογή μιας γενικής δειλίας, μιας γενικής αμηχανίας, μιας δυσχέρειας να δεις το κέντρο του προβλήματος. Η λύπη είναι υποκατάστατο της εξήγησης. Όσο μεταθέτεις, αναβάλλεις την εξήγηση (δηλαδή, και την αυτοκριτική της διάσταση) τόσο την αντικαθιστάς με λύπη, ενίοτε και με θρήνο. Σοβαρά; Την περίοδο της υπεραισιοδοξίας, όταν σε πήγαινε το συναισθηματικό καράβι ήταν καλά; Τώρα θα φανεί η δύναμη του χώρου. Όχι της εμμένειας ενός απλώς εγωπαθούς πείσματος (από αυτά τα είδη που φυτρώνουν στον οικείο μας σεχταρισμό), αλλά μιας ερμηνευτικά επίμονης τόλμης. Γιατί πολλοί δεν έβλεπαν μετρήσεις, τον ιδιότυπο κοινωνικό παλμό, και νόμισαν ότι η παπαγαλία, η αντιγραφή του 2015 θα έφερνε και το ανάλογο κοινωνικό κύμα του 2015 σήμερα στο 2023. Γιατί οι ίδιοι άνθρωποι με τις ίδιες, επαναλαμβανόμενες αδυναμίες ανακυκλώνονται χωρίς να μπορούν να δώσουν στοιχειώδη διέξοδο.
Και πολλά άλλα. Και «αλλά».
