Κομφούζιο. Φταίει το ότι δεν είναι ο ΣΥΡΙΖΑ πλέον Αριστερά ή ότι δεν έγινε Κέντρο; Ότι πρόβαλε έναν κούφιο αντισυστημισμό ή ότι απώλεσε τον σοσιαλιστικό προσανατολισμό; Δεν έπεισε τον μέσο πολίτη ή έχασε τον ριζοσπαστικοποιημένο πολίτη; Άπειρες παραλλαγές. Όλα σε διαζεύξεις. Περίπου αυτά τα λεκτικά σχήματα αποτελούν είτε τις ποικίλες εξηγήσεις τής ήττας, είτε τα διάφορα (εκ νέου) ζητούμενα, αυτά που πρέπει να επιδιώξει ο/η νέος/α πρόεδρος. Σε μια συμμετρία στοιχίζονται και για τα δύο: και ως αιτίες της ήττας, και ως μορφολογική/ιδεολογική επιδίωξη για τη μελλοντική νίκη. Οι ίδιες λέξεις παραλλάσσονται και ως ερμηνεία, και ως επιδίωξη. Αποτελούν και αίτιο, και σχέδιο.
Τι δηλώνει το κομφούζιο εκτός από τα χρόνια προβλήματα ανάλυσης ή τη γραφειοκρατική τεχνική της μετάθεσης; Νομίζω και τα δύο. Όσο πιο αδιόρατες γίνονται οι αιτίες τόσο μετατίθεται η απόφαση για το τι πρέπει να γίνει. Εκείνο στο οποίο συνήθως καταλήγουν οι γραφειοκρατίες είναι ότι «φταίμε κι εμείς, φταίτε κι εσείς, φταίνε κι άλλοι», για να καταλήξουν σ’ έναν «Χατζηπετρή». Το 2019 ακριβώς αυτή η τεχνική, η σιωπή, δεν επέτρεψε έναν στοιχειώδη πολιτικό σχεδιασμό. Και πάνω σ’ αυτό το έλλειμμα χτίστηκε αφενός μια αναλυτική παράλυση (δεν ξέρω τι μου συμβαίνει ή πώς συνέβη αυτό ή πώς θα επαναθεμελιώσω τη σχέση μου με το πολιτικό μου κοινό κ.λπ.), αφετέρου επέτρεψε έναν τετραετή ολικό αυτοσχεδιασμό. Και κοινοβουλευτικό, και οργανωτικό. Ό,τι του ’ρθει του καθενός. Προσοχή: δεν λείπουν τα ταλέντα ούτε οι ποιότητες, σκορπίζουν όμως αδιασταύρωτες, ασυνδύαστες ή εξαφανίζονται μέσα σε επετηρίδες και πατριαρχίες (ενίοτε και αριβισμούς).
Είμαι κατά της εκλογικής αργοπορίας και της αυτοσυντηρητικής ατολμίας στην ανάλυση των αιτίων (ανάλυση που συγχρόνως αποτελεί και τις προϋποθέσεις σχεδιασμού). Τα κείμενα στρογγυλεμάτων, που, αντί να αποκαλύπτουν, ζυμώνουν, δεν μπορούν να διασώσουν κανέναν. Σε παλιότερες φάσεις η τεχνική (να μην πεις αυτό που έπρεπε να πεις) ήταν ο «εξαντλητικός διάλογος». Απέραντα «μανιφεστικά» κείμενα, που, χωρίς να το θέλουν οι συγγραφείς τους (μέλη, στελέχη, φίλοι), στο τέλος κάλυπταν τον διαλογικό χαρακτήρα, κατάφερναν όμως την εξάντληση. Σήμερα, τεχνικές σούπας, απεραντολογίας, όπου λες χωρίς να λες, δεν έχουν θέση. Γιατί, πολύ απλά, σήμερα τίθενται ζητήματα συνολικής επιβίωσης αυτού του ενδιαφέροντος, αντιφατικού, προβληματικού, αλλά ελπιδοφόρου πειράματος (που άρχιζε να ανθίζει από το 2010-2011). Ανανέωσης του εγχειρήματος και όχι διάσωσης κάποιων γραφειοκρατών. Νωθρότητες του στιλ «να κάνουμε ένα γενικότερο σχέδιο ενός γενικού σχεδίου, που θα το συζητήσουμε» κ.λπ. δεν αρκούν για την ιστορική στιγμή. Το «χθες ήταν νωρίς, αύριο θα ναι αργά» στην περίπτωσή μας είναι «χθες ήταν αργά, αύριο θα ναι πολύ αργά». Το σήμερα ίσως δεν το προλάβουμε. Σ’ αυτή τη μέγγενη πολιτικού χρόνου πρέπει να συνασπιστούν όλοι.
Το καλοκαίρι του 2015 υπήρχαν οι φήμες ότι η διαπραγμάτευση καταρρέει, ότι έρχεται χειρότερο Μνημόνιο, ότι «βγαίνουμε από το ευρώ, ότι πέφτει η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, υπήρχε η αφόρητη λαϊκή πίεση, η πίεση των ΜΜΕ, η εσωκομματική πίεση. Πολλά, τότε προβεβλημένα, στελέχη, με ένα εκπληκτικό αίσθημα αυτοσυντήρησης, εξαφανίστηκαν από τα κανάλια, συνεδριάσεις εσωκομματικών ομάδων, απίστευτες αφέλειες εκστομίζονταν, δεν μπορούσε να λειτουργήσει τίποτα. Τα ταμεία άδεια, το προσφυγικό σε έκρηξη, διάφορες ομάδες πίεσης διεκδικούσαν το μακρύ τους και το κοντό τους, μέλη του βαθέως συστήματος εξουσίας εκβίαζαν. Κόλαση. Τι έκαναν τα διάφορα «γεροπουλέν» που είχαν εγκατασταθεί σε γραφεία και γραφειάκια; Τηλεφωνούσαν ο ένας στον άλλον φοβισμένοι, ευθυνόφοβοι και αδρανείς - «Έμαθες τίποτα;». Αν τότε μια βαθιά κοινωνική επιείκεια επέτρεπε την αναβολή ή συγχωρούσε την αδυναμία, σήμερα αυτό δεν υπάρχει.
