Σε ακόμα μια σύνοδο κορυφής, στις 10-11 Δεκεμβρίου, η κυβέρνηση του κ. Μητσοτάκη θα προσέλθει με την προσδοκία να πειστεί η ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, βασικά η Γερμανία, να απαντήσει στην επιθετικότητα της Τουρκίας του Ερντογάν με την αποφασιστικότητα που απαιτούν οι περιστάσεις. Ελπίζουμε ειλικρινά να μην ξαναδούμε τον κ. Μητσοτάκη να δηλώνει «απολύτως ικανοποιημένος» έχοντας εξασφαλίσει ανώδυνες επιπλήξεις και προειδοποιήσεις έναντι της Τουρκίας. Να μην ξαναδούμε επικοινωνιακή πανστρατιά για τη διαχείριση άλλης μιας διπλωματικής αποτυχίας.
Η κυβέρνηση του κ. Μητσοτάκη βαρύνεται με μια ήττα στα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας: το γκριζάρισμα της ελληνικής υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο. Εδώ και δεκαετίες η Τουρκία αμφισβητεί την υφαλοκρηπίδα όλων των ελληνικών νησιών, ουδέποτε ωστόσο κατάφερε να την αμφισβητήσει έμπρακτα πραγματοποιώντας έρευνες επί εβδομάδες, συνοδεία, μάλιστα, πολεμικών σκαφών. Μόνο με αυτή την κυβέρνηση και αυτόν τον πρωθυπουργό το κατάφερε.
Από μια άποψη, αναμενόμενο. Από μια κυβέρνηση που ανήλθε στην εξουσία με χυδαία πατριδοκαπηλία, μάλλον δεν πρέπει να αναμένει κανείς σοβαρότητα και σθένος εκεί που πέφτεις στα βαθιά.
Όταν το περιβάλλον ενός ανασφαλούς πρωθυπουργού, που το μόνο που ξέρει να κάνει είναι επικοινωνία και όχι διακυβέρνηση, αναλαμβάνει τη διαχείριση των πιο σοβαρών ζητημάτων, αυτά θα βλέπουμε: Διπλωματικοί σύμβουλοι να υποσκελίζουν τον υπουργό Εξωτερικών, φαιδρές επιλογές στη διοίκηση της ΕΥΠ, πολιτικάντικες κουτοπονηριές στα εφαρμοστικά μνημόνια της Συμφωνίας των Πρεσπών, αιφνιδιασμούς στη Λιβύη και την Ανατολική Μεσόγειο. Και ταπεινωτική αγνόηση του πρωθυπουργού στα Ευρωπαϊκά Συμβούλια.
Η τουρκική πολιτική
Ας υπενθυμίσουμε τα βασικά: Η τουρκική κυβέρνηση έχει κλιμακώσει την επιθετικότητά της. Η Τουρκία εμπλέκεται στρατιωτικά σχεδόν σε όλο τον περίγυρό της, απαντά σε κάθε ένταση με επίδειξη πυγμής, επιδιώκει τετελεσμένα, εκμεταλλεύεται την αδυναμία και την υποχωρητικότητα της ελληνικής κυβέρνησης, που φαίνεται πρόθυμη να συζητήσει «εφ’ όλης της ύλης», ακόμα και την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών μας.
Η εξήγηση της ανανεωμένης επιθετικότητας της Τουρκίας βρίσκεται στα πολιτικά δεδομένα στο εσωτερικό της Τουρκίας: στην αδιάκοπη συναλλαγματική και οικονομική κρίση, στην προϊούσα αποδυνάμωση του συστήματος Ερντογάν, στην ανελέητη σύγκρουση με παλιούς συμμάχους μέσα στον κρατικό μηχανισμό και τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις και, βέβαια, στη συγκυβέρνηση με την ισχυρή εθνικιστική και μιλιταριστική Ακροδεξιά του Μπαχτσελί. Συνδέεται και με τη ριζική αναδιάταξη συμμαχιών και γεωπολιτικών ισορροπιών στην ευρύτερη περιοχή, που επιδιώκει ο Ερντογάν σε συνεργασία με τη Ρωσία, για να ενισχύσει τη θέση του απέναντι στις ΗΠΑ και την Ευρώπη και πιθανώς να διαπραγματευτεί από καλύτερη θέση μια διάσωση της τουρκικής οικονομίας.
Σε κάθε περίπτωση, τα παραπάνω σημαίνουν πως η επιθετικότητα της τουρκικής ηγεσίας δεν είναι επιφανειακή, δεν είναι επικοινωνιακή και δεν θα εκλείψει εύκολα. Και απαιτεί έναν πολύ προσεκτικότερο και στρατηγικότερο σχεδιασμό. Η επιθετικότητα και οι αναθεωρητικές φιλοδοξίες αντιμετωπίζονται όχι με ανοχή, αλλά με αποφασιστική στάση, με διπλωματική αποτροπή και κυρώσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση που μπορούν όντως να έχουν συνέπειες για το καθεστώς Ερντογάν. Η αμφισβήτηση ελληνικής κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων αντιμετωπίζεται με διπλωματική κινητοποίηση, με περιφερειακές πρωτοβουλίες, με οικοδόμηση συμμαχιών στον περίγυρό μας και προφανώς και με ενίσχυση της αποτρεπτικής ισχύος των Ενόπλων Δυνάμεών μας. Δεν πρέπει η κυβέρνηση να φοβάται ακόμα και το βέτο, όταν τολμούν και το κάνουν η Ουγγαρία και η Πολωνία. Όπως έχει πει και ο Γιώργος Κατρούγκαλος, πρέπει οι δικές μας κόκκινες γραμμές να γίνουν και ευρωτουρκικές.
Να βλέπουμε πιο μακριά
Από την άλλη, κάθε στρατηγική πρέπει να προβλέπει και μια βιώσιμη εναλλακτική. Ακόμα και αν πετυχαίναμε μια γνήσια κοινή, ευρωπαϊκή αντιμετώπιση, δεν θα αρκούσε. Η Τουρκία και ειδικά η τουρκική κοινωνία πρέπει να δει να της ανοίγεται ένας άλλος δρόμος για την πολιτική και οικονομική σταθεροποίησή της. Αυτός της σύγκλισης με την Ευρώπη και της επανέναρξης της ενταξιακής της πορείας. Και εδώ, πρέπει η ευρωπαϊκή ηγεσία να δει τις ευθύνες της, όταν, πριν μια δεκαετία, για λόγους καθαρά δημαγωγικούς, για να μην πούμε και ρατσιστικούς, ταπείνωσε την Τουρκία, κλείνοντας την πόρτα των ενταξιακών διαπραγματεύσεωνν και την ώθησε στον τυχοδιωκτισμό της περιφερειακής δύναμης (με πήλινα πόδια) και στην εξαγωγή των δικών της προβλημάτων πολιτικής και οικονομικής σταθερότητας. Τότε πολλοί στην Ελλάδα έδειξαν να επιχαίρουν. Καιρός είναι η ευρωπαϊκή και η ελληνική ηγεσία να μάθουν να βλέπουν πιο μακριά.
* Ο Γιάννης Μπουρνούς είναι βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Ν. Λέσβου, αναπληρωτής τομεάρχης Εξωτερικών για τις Ευρωπαϊκές Υποθέσεις
