Οι κοινωνικές διεκδικήσεις για τα εργασιακά -μ’ αυτή την έκφραση τις είχε προσδιορίσει ο Λουλίτζι Εϊνάουντι (Σ.τ.Μ.: Ιταλός πολιτικός και οικονομολόγος που υπηρέτησε ως πρώτος Πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας από το 1948 έως το 1955)- επέστρεψαν στον χώρο απ’ όπου ξεκίνησαν. Οι απεργίες τής μπλε φόρμας, οι κινητοποιήσεις των εργατών της βιομηχανίας, ακολουθούν τις διαδρομές των κλασικών συνδικαλιστικών διεκδικήσεων: τη διακοπή των διαπραγματεύσεων για την εθνική σύμβαση, την προκήρυξη καθεστώτος κινητοποίησης των διαφόρων κατηγοριών.
Στις διεκδικήσεις αυτές κυριαρχούν - πρωταγωνιστούν τα «κλασικά» αιτήματα των εργατικών διεκδικήσεων. Σταύρωσαν τα χέρια οι εργάτες της μεταλλουργίας, σχεδόν 1,5 εκατομμύρια, και εξήγγειλαν, αμέσως μετά την διακοπή των διαπραγματεύσεων, εξάωρη απεργία.
Στον δρόμο αυτό ακολουθούν 400.000 εργαζόμενοι στο τομέα των τροφίμων, που πραγματοποίησαν ήδη μια απεργιακή κινητοποίηση, την οποία θα επαναλάβουν και τον Νοέμβριο, καθώς επίσης και οι εργαζόμενοι στο τομέα της επιπλοποιίας, που θα «κατέβουν στις πλατείες» στις 13 Νοεμβρίου.
Το ρήγμα που προκάλεσαν οι βιομήχανοι
Επίδικο των διεκδικήσεων συνιστά ο μισθός -πρόκειται για μια κλασική διεκδίκηση – αίτημα- και ταυτόχρονα οι θέσεις των μερών απέχουν πολύ μεταξύ τους: οι FIM, FIOM, UILM (Σ.τ.Μ.: γενική συνομοσπονδία του συνδικάτου των εργατών - υπαλλήλων μετάλλου) ζητούν αύξηση 145 ευρώ τον μήνα (η αύξηση αυτή αντιστοιχεί περίπου στο 8% του καταβαλλόμενου μισθού), από την άλλη η Confindustria (Σ.τ.Μ.: ο σύνδεσμος των βιομηχάνων) δεν προτίθεται να δεχτεί μια αύξηση μεγαλύτερη του πληθωρισμού (όχι μεγαλύτερη του 2%), που αντιστοιχεί περίπου στα 45 ευρώ για τα ανώτερα κλιμάκια.
Αυτή η διάσταση απόψεων συνιστά το ρήγμα, τόσο γνωστό κι αυτό, που αναζωπύρωσε την αντιπαράθεση, δεδομένου ότι οι μισθοί στην Ιταλία παραμένουν παγωμένοι εδώ και μία εικοσαετία: σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, η αύξηση των καταβαλλόμενων μισθών στην Ιταλία ανέρχεται σε ποσοστό μικρότερο του 1%, κατατάσσοντάς τους ανάμεσα στους χαμηλότερους μισθούς των βιομηχανικά αναπτυγμένων χωρών. Τα τελευταία επίσημα διαθέσιμα στοιχεία αφορούν το 2017 και καταγράφουν ως μέση μεικτή αποδοχή τα 29.214 ευρώ, που αντιστοιχούν με μείον 17.000 ευρώ του αντίστοιχου ετήσιου μισθού των Ολλανδών, 10.000 λιγότερα των Γερμανών συναδέλφων τους και 8.500 των Γάλλων. Ακολουθούν τους Ιταλούς οι Ισπανοί με 1.500 ευρώ λιγότερα.
Τα στοιχεία αυτά παραμένουν σχεδόν αμετάβλητα. Τα στοιχεία αυτά αντικατοπτρίζουν την παραγωγικότητα της βιομηχανίας, που είναι από τις πιο χαμηλές στην Ευρώπη (0,5 τον χρόνο). Η Ιταλία βρίσκεται στη 13η θέση μεταξύ των χωρών της Ε.Ε., 1,5% του ΑΕΠ -σε σχέση με το 8% του ΑΕΠ της Γερμανίας- στον τομέα των επενδύσεων στην έρευνα και ανάπτυξη, όπου οι διαθέσιμοι πόροι είναι δραματικά ανεπαρκείς.
Η τέλεια καταιγίδα
Είναι πολύ πιθανό οικονομικοί παρατηρητές και κοινή γνώμη να αντιδράσουν με βαθιά ανησυχία στις πληροφορίες που θα διαρρέουν από το τραπέζι των συνδικαλιστικών διαπραγματεύσεων, θεωρώντας πως επιβεβαιώνουν τις χείριστες των προβλέψεων αναφορικά με την κοινωνική κρίση που θα ενσκήψει το φθινόπωρο, σχετικά με την τέλεια καταιγίδα που προκάλεσαν η πανδημία και το επικείμενο χάος.
Φυσιολογική σύγκρουση
Προσωπικά αντιλαμβάνομαι εντελώς διαφορετικά την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί γιατί πιστεύω ότι πρόκειται για μια χαρακτηριστική κοινωνική σύγκρουση - έτσι το προσδιόρισα και στην εισαγωγή του σημειώματος, ότι πρόκειται για ένα σύμπτωμα φυσιολογικότητας. Τα όσα συμβαίνουν δεν είναι προϊόν μιας ανεξέλεγκτης και μη δυνάμενης να ελεγχθεί κοινωνικής απελπισίας, μιας εξέγερση αυθόρμητης, όπως υπήρξε άλλοτε το κίνημα της αξίνας1 στην Ιταλία, ή κατά κάποιον τρόπο τα «Κίτρινα Γιλέκα» στη Γαλλία, γιατί πρόκειται για μια φυσιολογική σύγκρουση μεταξύ κοινωνικών δυνάμεων που έχουν νόμιμα συμφέροντα. Πρόκειται, κατά κάποιον τρόπο, για ένα ξέφωτο στο βαρύ κλίμα που έχει διαμορφωθεί υπό την κυριαρχία της πανδημίας και το παρατεταμένο καθεστώς έκτακτης ανάγκης. Μοιάζει με χελιδόνι που προαναγγέλλει την άνοιξη. Ή τον Μπερλουσκόνι που εξέρχεται από το Σαν Ραφαέλε (Σ.τ.Μ.: το νοσοκομείο όπου νοσηλεύθηκε για τον κορωνοϊό).
Πρόκειται για την αντίδραση μιας κοινωνίας που, υπό το καθεστώς της αγωνίας της πανδημίας η οποία σέρνεται στους χώρους των συλλογικοτήτων, δεν παραιτείται από την προσπάθεια ρύθμισης των συγκρούσεων για τα κοινωνικά συμφέροντα, με συλλογικότητα και συμμετοχή. Αντιλαμβάνομαι ότι αυτός ο στοχασμός μπορεί να αρχειοθετηθεί, επικαλούμενος ξανά τον Εϊνάουντι, ως «άχρηστο κήρυγμα», αυτό όμως δεν αφαιρεί τίποτα από τη φυσιολογικότητα αυτής της κοινωνικής σύγκρουσης και απλοποιώντας το αλάτι της δημοκρατίας.
1 Forconi movimento: Πρόκειται για ένα κίνημα που αφορούσε κυρίως αγρότες, μικρούς επαγγελματίες, απολίτικο και αυτοδιαχειριζόμενο κατά δήλωσή του, το οποίο δημιουργήθηκε στην Ιταλία το 2011 και είχε το μέγιστο της απήχησης του την περίοδο 2012 και 2013, δηλαδή αυτή της πιο βαθιάς πολιτικοοικονομικής κρίσης στην Ιταλία, της πτώσης του Μπερλουσκόνι και της εναλλαγής των κυβερνήσεων Μόντι και Λέτα.
Το άρθρο του μαχητικού διανοούμενου, του οποίου έχει εκδοθεί στα ελληνικά το βιβλίο «Πολιτική, παγκοσμιοποίηση, πόλεμος», δημοσιεύθηκε στην ιταλική εφημερίδα «La Stampa» στις 9 Οκτωβρίου
Μετάφραση: Μαρία Γαβαλά
* Ο Μάρκο Ρεβέλι είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Οριεντάλε του Τορίνο
