Νέα σημαντική πτώση τιμών σημείωσε ο δείκτης αγροτικών προϊόντων της S&P GSCI τον μήνα Δεκέμβριο, κλείνοντας τη χρονιά με ετήσια πτώση 16,82%, μόλις 13,98% πιο ψηλά από τις προ τριετίας τιμές του. Πτώση κατά 11,94% καταγράφτηκε και για τον δείκτη ενέργειας τον τελευταίο μήνα. Οι εξελίξεις αυτές αφορούν τη συμπεριφορά των δεικτών αυτών στα διεθνή χρηματιστήρια εμπορευμάτων, που επηρεάζουν έντονα όμως τις τιμές των τελικών προϊόντων στη λιανική.
Βεβαίως, υπήρξαν από τα αγροτικά προϊόντα κάποιες βασικές κατηγορίες -όπως το σιτάρι -που έπειτα από μια μακρά περίοδο αποκλιμάκωσης έδειξαν πάλι ανοδικές τάσεις τον Δεκέμβριο.
Και ενώ οι τιμές σε ενέργεια και τρόφιμα κατέγραφαν πτωτικές τάσεις σχεδόν στο μεγαλύτερο διάστημα του 2023 (τα σχετικά στοιχεία παρουσιάζονται στον πίνακα που αναδημοσιεύουμε από το μηνιαίο δελτίο Δεκεμβρίου για τα αγροτικά προϊόντα του Τμήματος Μελετών και Αναλύσεων της Τράπεζας Πειραιώς), στην Ελλάδα ο πληθωρισμός τροφίμων κλείνει τη χρονιά σχεδόν διψήφιος (με παρόμοια συμπεριφορά και το 2022), ενώ τα καύσιμα παραμένουν πολύ υψηλά (παρά τη σχετικά πολύ μικρή μείωσή τους το τελευταίο δίμηνο).
Προοπτικές 2024
Είναι γεγονός ότι ο Έλληνας καταναλωτής -σύμφωνα με όλες τις έρευνες- έχει πληγεί ιδιαίτερα από την ακρίβεια στα τρόφιμα. Και καθώς οι αμοιβές και οι μισθοί είναι ιδιαίτερα χαμηλά -ακόμη και κατά κυβερνητική ομολογία-, το όποιο πιθανό επιπλέον εισόδημα θα καταναλωθεί κατά κύριο λόγο στην αγορά τροφίμων, στη θέρμανση και στη στέγη. Με όλα αυτά να «ίπτανται», γίνεται κατανοητό γιατί η Ελλάδα βρίσκεται στην 25η θέση της Ε.Ε. των 27, με τις υπό ένταξη Τουρκία, Βόρεια Μακεδονία, Σερβία και Αλβανία αλλά και τις Βουλγαρία και Σλοβακία να ακολουθούν σε «απόσταση αναπνοής».
Ποιες είναι οι προοπτικές για το 2024
1. Η εξισορρόπηση στην αγορά ενέργειας μετά τις (και άτυπες κατά το πλείστον) συμφωνίες μεταξύ Ρωσίας και Δύσης φαίνεται ιδιαίτερα εύθραυστη. Αιτία, η κατάσταση στη Μέση Ανατολή, που τείνει να καταστεί ανεξέλεγκτη, καθώς όλο και περισσότερες δυνάμεις εμπλέκονται. Το γεγονός έχει κάνει ιδιαίτερα επικίνδυνες τις οδούς μεταφοράς προϊόντων από την Κίνα αλλά και του πετρελαίου από τις αραβικές χώρες της περιοχής. Ήδη περισσότερα από 750 σκάφη μεταφοράς φορτίου διαφόρων κατηγοριών θα αναγκαστούν να αποφύγουν το Σουέζ και να κάνουν τον περίπλου της Αφρικής για να ξεφορτώσουν σε ευρωπαϊκά λιμάνια. Αυτό σημαίνει επιβάρυνση σε χρόνο, άρα και σε κόστος μεταφοράς, κάτι που θα επιβαρύνει με τη σειρά του την τιμή των τελικών προϊόντων. Κυρίως ηλεκτρονικά προϊόντα αλλά και καύσιμα πιθανώς να εμφανίσουν ανοδικές τάσεις αν η κατάσταση αυτή διαρκέσει πολύ. Η αποστολή ισχυρών αμερικανικών δυνάμεων -και όχι μόνο- για την επιτήρηση των θαλάσσιων περασμάτων φανερώνει την ανησυχία της Δύσης για τα τεκταινόμενα.
2. Η κλιματική αλλαγή έχει ως τώρα «θύματα» και μεταξύ πολλών αγροτικών προϊόντων. Χαρακτηριστική εξάλλου είναι και η καταστροφή του 40% της παραγωγής κηπευτικών στην Ελλάδα λόγω των πλημμυρών στη Θεσσαλία. Η καταστροφή μεγάλων καλλιεργήσιμων εκτάσεων με πορτοκάλια στις ΗΠΑ, στην Κεντρική και στη Νότια Αμερική τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει την τιμή του χυμού πορτοκαλιού (που είναι χρηματιστηριακό είδος) σε ένα απίστευτο ράλι τιμών +246% την τελευταία τριετία. Η ένταση των τυφώνων στην αμερικανική ήπειρο αλλά και της παρατεταμένης ξηρασίας, συν οι τεράστιες πυρκαγιές (συνέπειες του φαινομένου Ελ Νίνιο, που συνδέεται στενά με την κλιματική αλλαγή) δημιουργούν αβεβαιότητες και για την τιμή της ζάχαρης, καθώς οι τεράστιες φυτείες ζαχαροκάλαμου είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες. Η ζάχαρη έκλεισε μεν το 2023 με μικρή άνοδο 4,36%, έχει σημειώσει όμως άνοδο στην τελευταία τριετία κατά 65,47%.
3. Προς το παρόν οι τιμές των υδρογονανθράκων -που επηρεάζουν σημαντικά την παραγωγή και το κόστος μεταφοράς των τελικών προϊόντων- δείχνουν να σταθεροποιούνται, αλλά στην Ελλάδα εξακολουθούν να είναι λόγω ΦΠΑ και Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης (ΕΦΚ) σε πολύ υψηλά επίπεδα.
4. Τα σιτηρά παρουσίασαν τον τελευταίο μήνα του χρόνου μεγάλη άνοδο, ανακόπτοντας τη σταθερή καθοδική τους πορεία από την αρχή του 2023 (κλείνουν τη χρονιά, παρά την άνοδο Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου, στο μείον 23,25%, ενώ στις αρχές Νοεμβρίου σχεδόν είχαν αγγίξει την προ ρωσοουκρανικής κρίσης τιμή τους).
5. Το βόειο κρέας εξακολουθεί να σημειώνει μεγάλη άνοδο πάνω από 70% την τελευταία τριετία, καθώς η κρίση είχε οδηγήσει στα ύψη τις ζωοτροφές αλλά και την ενέργεια. Υπό την αίρεση της εκδήλωσης ηπιότερων καιρικών φαινομένων στις ΗΠΑ και στην αμερικανική ήπειρο, οι αναλυτές εκτιμούν πως θα υπάρξει άνοδος της παραγωγής σε δημητριακά, κυρίως σε καλαμπόκι. Επιπλέον εκτιμάται πως η υποτίμηση του νομίσματος στην Αργεντινή θα οδηγήσει σε μεγαλύτερες εξαγωγές κρέατος, πιέζοντας την ήδη πολύ αυξημένη τιμή των βοοειδών.
Υπάρχει και σειρά άλλων βασικών προϊόντων, όπως τα γαλακτοκομικά, για τα οποία εκτιμάται και από τον ΟΟΣΑ πως θα υπάρξει αύξηση της ζήτησης παγκοσμίως, με συνέπειες στις τιμές των παράγωγων προϊόντων.
Τα επιτόκια
Στη διαμόρφωση των τιμών των βασικών αγροτικών προϊόντων τεράστιο ρόλο θα διαδραματίσει το 2024 και η πολιτική επιτοκίων των κεντρικών τραπεζών. Το ράλι στην αγορά ομολόγων μάλλον επιβεβαιώνει όσους εκτιμούν πως θα υπάρξει συνεχής μείωση των επιτοκίων, κάτι που θα οδηγήσει στην ενίσχυση των αγορών με φρέσκο χρήμα και, κατά συνέπεια, στην ανακοπή της πτώσης ή και στην αύξηση της ζήτησης.
Βεβαίως, αυτό αφορά μάλλον τις άλλες χώρες της Ε.Ε. αρχικά, που έχουν συμπιέσει τον πληθωρισμό σε πολύ χαμηλά επίπεδα, και ειδικότερα τον πληθωρισμό τροφίμων, που στην Ελλάδα τείνει προς διψήφια μεγέθη.
Από την άλλη πλευρά, το «κακό σενάριο», το οποίο αποφεύγουν να συμπεριλάβουν στις εκτιμήσεις τους οι αναλυτές των αγορών, είναι η περαιτέρω εμπλοκή και η επέκταση της κρίσης στη Μέση Ανατολή, κάτι που, πέρα από την αβεβαιότητα, θα είχε άμεσο κόστος σε παρατεταμένη βάση στις μεταφορές. Αν συνδυαζόταν δε με περαιτέρω κλιματικές εξάρσεις, θα μπορούσε ίσως να δημιουργηθεί πραγματικά η «τέλεια καταιγίδα» στη διεθνή οικονομία…
