Έρευνα Ειρήνη Λαζαρίδου
Το αίτημα των ανακριτριών που χειρίζονται την υπόθεση της Χρυσής Αυγής για άρση της ασυλίας όλων των βουλευτών του νεοναζιστικού κόμματος άνοιξε έναν κύκλο συζήτησης, στο πλαίσιο του οποίου διατυπώθηκαν αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις. Πού αρχίζει και πού τελειώνει η δικαστική δικαιοδοσία, όταν υπάρχουν ποινικά κολάσιμες πράξεις που αποδίδονται σε εν ενεργεία βουλευτές; Υπάρχει νομιμοποίηση όταν η Βουλή των 300 λειτουργεί με λιγότερους βουλευτές και ιδιαίτερα όταν επίκειται η ψήφιση κρίσιμων νομοσχεδίων; Δίνεται εκ του Συντάγματος η δυνατότητα να τεθεί εκτός νόμου ένα κόμμα, με ή χωρίς καταδίκες των εκπροσώπων του, αλλά με πασιφανή εγκληματική δράση; Σε αυτά τα ερωτήματα κλήθηκαν να απαντήσουν τέσσερις έγκριτοι επιστήμονες του Δικαίου, οι οποίοι επιχειρούν να σκιαγραφήσουν το πρόβλημα και να προτείνουν λύσεις. Μιλούν στην "Αυγή" της Κυριακής οι Νίκος Παρασκευόπουλος, Γιώργος Κατρούγκαλος, Τασία Χριστοδουλοπούλου και Δημήτρης Μπελαντής.
Γιώργος Κατρούγκαλος, καθηγητής Δημοσίου Δικαίου ΔΠΘ
Κοινωνική απομόνωση, όχι εισαγγελέας
Η Χρυσή Αυγή λειτουργεί δισυπόστατα, ως εγκληματική οργάνωση και ως πολιτικό κόμμα. Για το πρώτο επίπεδο της δράσης της -και για όσα από τα μέλη και στελέχη της εμπλέκονται σε αξιόποινες δράσεις-, τον λόγο έχει ο ποινικός κώδικας. Για όσους βουλευτές της, συνεπώς, υπάρχουν ενδείξεις εγκληματικής δράσης, θα πρέπει να αρθεί η βουλευτική ασυλία, ώστε να μπορέσει η Δικαιοσύνη να διαλευκάνει (με καθυστέρηση μάλιστα ετών!) τις ποινικές τους ευθύνες.
Η πολιτική δράση της Χρυσής Αυγής, όμως, πρέπει να αντιμετωπίζεται με τη σύγκρουση των ιδεών και την κοινωνική της απομόνωση, όχι με τον εισαγγελέα. Η διαφαινόμενη μεθόδευση εκ μέρους κυβερνητικών κύκλων να τεθεί εκτός νόμου το νεοφασιστικό κόμμα δεν βλάπτει το ίδιο, αλλά τη Δημοκρατία. Το Σύνταγμά μας δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο και η Ιστορία δείχνει ότι παρόμοια μέτρα είναι και πολιτικά επικίνδυνα και αντιπαραγωγικά. Μάλιστα, οι κύκλοι της Νέας Δημοκρατίας που προωθούν τα σενάρια αυτά, με προφανή μικροκομματική σκοπιμότητα να προσεταιριστούν τους άστεγους ψηφοφόρους της είναι ακριβώς αυτοί που έχουν ενσωματώσει στη ρητορική τους σχεδόν ολόκληρη την ακροδεξιά πολιτική της ατζέντα.
Μετά την άρση της ασυλίας, ενδεχόμενη προφυλάκιση του μεγαλύτερου τμήματος της κοινοβουλευτικής ομάδας της, αν και συνταγματικά ανεκτή, προκαλεί αντικειμενικά αλλοίωση της σύνθεσης της Βουλής, άρα και της βούλησης του εκλογικού σώματος. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει να τροποποιηθεί ο Κανονισμός της Βουλής, ώστε να είναι δυνατή η άσκηση του δικαιώματος ψήφου από τους υπόδικους βουλευτές οι οποίοι διατηρούν το αξίωμά τους με επιστολική ψήφο.
Νίκος Παρασκευόπουλος, καθηγητής Ποινικού Δικαίου ΑΠΘ
"Δεν δικαιολογείται παράκαμψη των διώξεων"
Ας υποθέσουμε ότι η Βουλή θα συζητούσε ένα πολύ σημαντικό για τα συμφέροντα του ελληνικού λαού νομοσχέδιο, με αβέβαια την έκβαση της ψηφοφορίας. Ταυτόχρονα με τις κοινοβουλευτικές συζητήσεις, στο ίδιο παράδειγμα, θα προέκυπτε μια ποινική δίωξη κατά βουλευτή, ικανή να τον αδρανοποιήσει ως παράγοντα της νομοθεσίας. Άραγε, θα ήταν ευπρόσδεκτη από τους ψηφοφόρους μια εξουδετέρωση του βουλευτή - εκφραστή των συγκεκριμένων κοινωνικών συμφερόντων τους εν όψει του κρίσιμου νομοσχεδίου;
Όχι πάντα. Για τη Δημοκρατία είναι φυσικό η διαμόρφωση της νομοθεσίας (ή ανάλογα της κυβερνητικής πολιτικής) να μην εξαρτάται αυτόματα από ποινικές διώξεις που μπορεί να οφείλονται σε ατομικές παρεκτροπές μικρής συγκριτικά σημασίας ή σε υπερβολές ή σε συκοφαντίες μηνυτών και που να επηρεάζουν τη σύνθεση της Βουλής. Η πολιτική και θεσμική ζωή του τόπου θα μπορούσε τότε να καθορίζεται από συμπτώσεις και εκβιασμούς. Γι' αυτό το Σύνταγμα, στο άρθρο 62, εξαρτά αυτές τις διώξεις από την άδεια της Βουλής. Οι παραπάνω σταθμίσεις, ωστόσο, που εμπνέουν την συνταγματική πρόβλεψη για τη σχετική άδεια, δεν φαίνονται να αφορούν τη σημερινή περίπτωση των βουλευτών της Χρυσής Αυγής.
Η αίτηση - πόρισμα που διαβιβάστηκε στον πρόεδρο της Βουλής είναι τεκμηριωμένη και εξατομικευμένη. Το κυριότερο, οι κατηγορίες δεν αφορούν ατομικές παρεκτροπές, ελαφρές στο ζύγι των θεσμικών λειτουργιών, αλλά πράξεις ικανές να επηρεάσουν την πολιτική ομαλότητα και την κοινωνική ευταξία γενικότερα. Η παράκαμψη της απονομής της δικαιοσύνης και των διώξεων εδώ δεν δικαιολογείται. Άλλωστε, μια άδεια της Βουλής δεν προεξοφλεί απαραίτητα την κράτηση και την αδυναμία άσκησης κοινοβουλευτικού έργου εκ μέρους των βουλευτών.
Δημήτρης Μπελαντής, συνταγματολόγος, μέλος Δ.Σ. ΔΣΑ
Αντισυνταγματική και επικίνδυνη η διάλυση κομμάτων
Το ελληνικό συνταγματικό σύστημα, χάρη και στην ισχυρή βούληση που είχε εκφρασθεί στην Ε' Αναθεωρητική Βουλή (1975) ως προς το θέμα αυτό από την τότε Αριστερά και το ΠΑΣΟΚ, δεν δέχεται τη δυνατότητα απαγόρευσης και διάλυσης πολιτικών κομμάτων, σε αντίθεση λ.χ. με το άρθρο 21 παρ. 2 του γερμανικού Συντάγματος. Αυτό που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί άμεσα με δικαστική απόφαση και υπό τις εγγυήσεις της δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί έμμεσα, όπως στην περίπτωση μη ανακήρυξης του συνδυασμού ενός πολιτικού κόμματος από τον Άρειο Πάγο προεκλογικά - ο σχετικός έλεγχος του Αρείου Πάγου πρέπει να έχει τυπικό και όχι ουσιαστικό δικαιοδοτικό χαρακτήρα.
Μια τέτοιου τύπου πρακτική είναι αντισυνταγματική, αλλά και πολιτικά επικίνδυνη, καθώς δημιουργεί ένα προηγούμενο έμμεσης διάλυσης πολιτικού κόμματος και μάλιστα, ακόμη περισσότερο, χωρίς να έχουν υπάρξει αμετάκλητες ποινικές καταδίκες κατά στελεχών του που διώκονται για κακουργηματική ποινική συμπεριφορά.
Ομοίως, δεν μπορεί να υποστηριχθεί βάσιμα, ακόμη και αν διωχθούν οι βουλευτές και τα στελέχη ενός πολιτικού κόμματος, ότι το σύνολο των μελών και στελεχών του αποτελεί εγκληματική ή τρομοκρατική οργάνωση των άρθρων 187 ή 187Α Π.Κ. και μετέχει στον σχεδιασμό κακουργηματικής δράσης. Αν αυτό γινόταν δεκτό, θα μπορούσε οποιαδήποτε μεμονωμένη ή και γενικότερη δράση κάποιων μελών ενός κόμματος να οδηγήσει στη συλλογική ποινική ευθύνη όλων των μελών του.
Στα θέματα αυτά, η Αριστερά οφείλει να έχει θέση αρχής και όχι θέση πολιτικής σκοπιμότητας και μάλιστα να μπορεί να κατανοεί τη δυναμική τέτοιων πρακτικών (όπως η έμμεση διάλυση της Χρυσής Αυγής) και στο μέλλον υπό διαφορετικούς πολιτικούς συσχετισμούς. Επίσης, αποκαλύπτεται πια ξεκάθαρα ότι η αόριστη διάταξη του άρθρου 187 Π.Κ. (η οποία μπορεί να εφαρμόζεται κατά παράδοξο τρόπο και σε πολιτικές τρομοκρατικές αλλά και σε κοινές εγκληματικές οργανώσεις) είναι ένα όχημα που μπορεί να καλύψει τόσο πραγματικές εγκληματικές δραστηριότητες όσο και να δημιουργήσει ένα πλαίσιο διώξεων βάσει ενός πολιτικού σχεδιασμού της κυβέρνησης εκεί όπου η δίωξη, βάσει εξατομικευμένων ποινικών ευθυνών, είναι πιο δυσχερής ή διφορούμενη. Για τον λόγο αυτόν, σίγουρα η δράση των εγκληματιών της Χρυσής Αυγής θα έπρεπε να έχει χωρίσει βάσει άλλων ειδικών διατάξεων του Ποινικού Κώδικα (όπως οι σχετικές με τη συμμετοχή σε ανθρωποκτονία) και όχι κατά κανόνα με χρήση του τρομονόμου του 2001 (187 Π.Κ.). Συνεπώς, είναι ορθή η εκτίμηση ότι ο τρόπος οργάνωσης της δίωξης της Χρυσής Αυγής, ανεξάρτητα από την πραγματική σοβαρή εγκληματική στάση πολλών στελεχών της, ενέχει πολιτικά στοιχεία και σκοπιμότητες και σημεία συνάντησης της δικαστικής με την εκτελεστική εξουσία.
Αναστασία Χριστοδουλοπούλου, ποινικολόγος, μέλος Δ.Σ. ΔΣΑ
Να αρθεί η ασυλία όλων των βουλευτών της Χρυσής Αυγής
Είμαι προφανώς υπέρ της άρσης της ασυλίας όλων των βουλευτών της Χ.Α., ώστε να διερευνηθούν δικαστικά οι κατηγορίες σε βάρος τους. Η Χ.Α. είναι εγκληματική οργάνωση και ο ναζισμός είναι το κίνητρο της επιλογής των θυμάτων τους και της εγκληματικής δράσης τους.
Εξάλλου, σύμφωνα με τον Κανονισμό της Βουλής (άρθρο 83), οι βουλευτές που ψηφίζουν δεν υπεισέρχονται στην ουσία και στη βασιμότητα της κατηγορίας, αλλά ερευνούν αν οι πράξεις για τις οποίες ζητείται η άρση της ασυλίας συνδέονται με την πολιτική ή κοινοβουλευτική δραστηριότητα του βουλευτή ή υποκρύπτουν πολιτική σκοπιμότητα. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ με την ψήφο του να αποφανθεί ότι τα εγκλήματα της Χ.Α., είναι στο πλαίσιο της πολιτικής ή κοινοβουλευτικής δράσης και ότι η δίωξή της υποκρύπτει πολιτική σκοπιμότητα, όταν κατηγορούμε την κυβέρνηση ότι άργησε να αντιδράσει και όχι ότι αντέδρασε.
Ούτε πρέπει ούτε μπορεί να τεθεί εκτός νόμου με το παρόν θεσμικό πλαίσιο. Ο ΣΥΡΙΖΑ σε τέτοια ζητήματα που άπτονται πολιτικών δικαιωμάτων έχει αποδείξει ότι τα υπερασπίζεται, ανεξάρτητα της ιδεολογικής και πολιτικής τοποθέτησης του φορέα των δικαιωμάτων που πλήττεται.
Πάντως, στις εκλογικές διαδικασίες και ειδικά στις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές, δεν υπάρχει κανένα κώλυμα συμμετοχής ως υποψηφίων ακόμα και υπόδικων, αφού κώλυμα συμμετοχής θεωρείται μόνο η στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων, που προϋποθέτει αμετάκλητη καταδίκη.
