Σε μήλον της έριδος και αφορμή για την πρώτη μετεκλογική αντιπαράθεση ανάμεσα στην απερχόμενη διοίκηση Μπακογιάννη -συνεπικουρούμενη από την υπουργό Πολιτισμού- και τη νεοεκλεγείσα δημοτική Αρχή (πριν καλά-καλά αναλάβει τα καθήκοντά της) έχει καταστεί το έργο της πεζοδρόμησης της λεωφόρου Βασιλίσσης Όλγας. Για τους κατοίκους της Πλάκας και του Παγκρατίου, κυρίως, το κλείσιμό της αποτελεί αντικείμενο μεγάλης ταλαιπωρίας. Το ζήτημα έχει κατ’ επανάληψη απασχολήσει και το (απερχόμενο) Δημοτικό Συμβούλιο, και έτσι μόνο σαν κεραυνός εν αιθρία δεν έσκασε η δέσμευση του Χ. Δούκα για το άνοιγμα της Βασιλίσσης Όλγας. Μιας λεωφόρου που, περιδιαβαίνοντάς την ως συνέχεια του Εθνικού Κήπου, παραμένεις σήμερα προφυλαγμένος από τη βαβούρα των αυτοκινήτων που αγκομαχούν να διασχίσουν την Αμαλίας.
Συναντάς κυρίως πεζούς και μερικούς ποδηλάτες να απολαμβάνουν τον παράταιρα ζεστό για την εποχή αθηναϊκό ήλιο - οι περισσότεροι εξ αυτών τουρίστες που «τικάρουν» νοερά στον ταξιδιωτικό τους οδηγό τα αξιοθέατα που «πρέπει να επισκεφθούν» μέσα σε λίγες ώρες: την Πύλη του Αδριανού, τον αρχαιολογικό χώρο του Ολυμπιείου, το Ζάππειο, τον Εθνικό Κήπο. Αν, όμως, στρέψεις το βλέμμα στους δύο κύριους άξονες -αυτούς που η Βασιλίσσης Όλγας έχει αποκόψει τον έναν από τον άλλον-, συνειδητοποιείς αίφνης ότι δεν έφυγες ποτέ από την αποπνικτική μητρόπολη: μποτιλιάρισμα σε σημείο ασφυξίας, κορναρίσματα, χάος. Αυτό που, περίπου τρία χρόνια τώρα, καθιστά άθλο για πολλούς Αθηναίους να πάνε στις δουλειές τους ή να διασχίσουν την πόλη.
Έκοψε την πόλη στα δύο
Η λεωφόρος έκλεισε τον Μάιο του 2020 με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου και στη συνέχεια με την έκδοση Κοινής Υπουργικής Απόφασης, υπό την επίκληση των μέτρων πρόληψης κατά της Covid-19. Το Συμβούλιο της Επικρατείας, μετά από προσφυγή κατοίκου, ακύρωσε την ΚΥΑ (9/10/2020) με το σκεπτικό ότι αυτές οι παρεμβάσεις ουδεμία σχέση έχουν με τα μέτρα κατά του κορωνοϊού. Η δημοτική Αρχή Μπακογιάννη έκλεισε πάλι τον δρόμο με απόφαση της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής του Δήμου, επικαλούμενη ξανά τα μέτρα κατά της πανδημίας. Και τον Φεβρουάριο του 2023 παρουσίασε την επικαιροποιημένη μελέτη για τον Μεγάλο Περίπατο, καθώς και την πρόταση για πεζοδρόμηση της Βασιλίσσης Όλγας, η οποία τις προηγούμενες ημέρες κατήγε υψηλή θέση στην ατζέντα των ΜΜΕ λόγω των υψηλών τόνων μεταξύ του εκλεγμένου δημάρχου από τη μία και των Μπακογιάννη-Μενδώνη από την άλλη.
Δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις γιατί οι κάτοικοι του απομονωμένου πια από το κέντρο Παγκρατίου αντιμετωπίζουν το εν λόγω κλείσιμο εχθρικά. Για να πας από το Παγκράτι στο Σύνταγμα, πρέπει να ανέβεις τη Ρηγίλλης και να βγεις ξανά στη Βασιλίσσης Σοφίας. Για να φύγεις από το κέντρο της πόλης και να πας στο Παγκράτι, πρέπει να μπεις στη Βασιλίσσης Σοφίας, να κατέβεις την Ηρώδου του Αττικού - να κάνεις και στις δύο περιπτώσεις έναν τεράστιο κύκλο. Κάτι που φαίνεται ότι έφερε το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που θεωρητικά αναμένεις από μια πεζοδρόμηση: Όχι μόνο τα αυτοκίνητα δεν απομακρύνθηκαν από το κέντρο, αλλά η κίνηση στους γύρω δρόμους αυξήθηκε κατακόρυφα και το «σταμάτα-ξεκίνα» παράγει μεγαλύτερη ατμοσφαιρική ρύπανση, όπως μας λένε οι περισσότεροι από όσους/ες επικοινώνησε η ΑΥΓΗ της Κυριακής, προσπαθώντας να βρει απαντήσεις για την αναγκαιότητα ή μη της αμφιλεγόμενης παρέμβασης. Πόσο μάλλον όταν αυτή ανάγεται σε ύψιστη προτεραιότητα από μια δημοτική Αρχή που δεν πήρε καθόλου καλό βαθμό ως προς την αύξηση/υπεράσπιση του πρασίνου και των ελεύθερων χώρων στην αχανή τσιμεντούπολη. Ακόμα και οι τουρίστες δύσκολα θα προτιμούν την πεζοδρομημένη Βασιλίσσης Όλγας για να περπατήσουν δίπλα στο τραμ, όταν μπορούν να περπατήσουν στο Ζάππειο και στον Εθνικό Κήπο.
Οι διαφωνίες μελών του Δ.Σ. της Ανάπλασης Α.Ε.
Ωστόσο, πολλοί ειδικοί έχουν υποστηρίξει την υλοποίηση του σχεδίου (ξεκίνησε μόλις στις αρχές του 2023) που προβλέπει τη δημιουργία ενός ανοιχτού χώρου που θα ενοποιεί το Ολυμπιείο με το Ζάππειο και τον Εθνικό Κήπο και θα ενισχύσει το πράσινο της περιοχής με 158 νέα δέντρα και πάνω από 8.000 θάμνους. Με το σχέδιο Μπακογιάννη είχαν διαφωνήσει εξαρχής τα μέλη του Δ.Σ. της Ανάπλαση Αθήνας Α.Ε. (φορέα μέσω του οποίου προωθήθηκε το έργο) που προέρχονται από τις παρατάξεις της αντιπολίτευσης. «Η συγκεκριμένη πεζοδρόμηση επιβάρυνε το κυκλοφοριακό σε ήδη προβληματικές περιοχές και δεν οδήγησε σε αποσυμφόρηση ή θετικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Οι θέσεις των παρατάξεων
«Προφανώς και θέλουμε τη μείωση της χρήσης των Ι.Χ. στην Αθήνα, αλλά αυτό θα επιτευχθεί με συνολικότερη μελέτη και μακροπρόθεσμη στρατηγική» επισημαίνει στην ΑΥΓΗ της Κυριακής η Ρωξάνη Μπέη, δημοτική σύμβουλος Αθηνών από το 2019 και εκλεγμένη εκ νέου με την παράταξη Αθήνα Τώρα του Χάρη Δούκα. Η Ρ. Μπέη θεωρεί ότι η απερχόμενη δημοτική Αρχή «οφείλει να σεβαστεί την ψήφο των πολιτών, δεδομένου ότι το άνοιγμα εκ νέου της Βασιλίσσης Όλγας ήταν βασική προγραμματική εξαγγελία του Χ. Δούκα». «Μέχρι να αναλάβει η νέα δημοτική Αρχή, τα όποια έργα θα πρέπει να σέβονται την πρόσφατα εκπεφρασμένη βούληση των δημοτών και να προχωρούν με συμφωνία και του νέου δημάρχου» τονίζει η Έφη Γιαννοπούλου από την Ανοιχτή Πόλη, επισημαίνοντας την εκπεφρασμένη (και) στο τελευταίο Δημοτικό Συμβούλιο θέση της παράταξης για λύση που «και θα αναβαθμίσει την κίνηση των πεζών, και θα εξυπηρετεί τις ανάγκες των κατοίκων με όρους ήπιας κυκλοφορίας».
Ρήτρες επικαλείται ο Μπακογιάννης
Ο Κώστας Μπακογιάννης, από την άλλη, επικαλείται τις ρήτρες που προβλέπουν αποζημιώσεις για τον εργολάβο στην περίπτωση που διακοπεί το έργο. Εν προκειμένω την κατασκευαστική εταιρεία LM Construction ΑΚΤΕ. Η συγκεκριμένη ανάπλαση έχει συμβατικό προϋπολογισμό περί τα 5,7 εκατ. ευρώ (πόροι του Τομεακού Προγράμματος Ανάπτυξης του υπουργείου Υποδομών), κόστος, δηλαδή, μεγαλύτερο από το προκλητικό των εκτός λογικής παρεμβάσεων σε Πανεπιστημίου και Σύνταγμα (συνολικού προϋπολογισμού 4,3 εκατ. ευρώ). Το ποσό αυτό (χρήματα όλων των φορολογουμένων) αποτελεί ενδεχομένως μια προφανή εξήγηση της βιασύνης του απερχόμενου δημάρχου να τελειώσει η διαμόρφωση της Λεωφόρου Βασιλίσσης Όλγας πριν παραδώσει τη δημαρχία στον Χάρη Δούκα, φέρνοντάς τον προ τετελεσμένων.
Σπόντα Μενδώνη στον Μπακογιάννη
Η υποκριτική αγωνία της υπουργού Πολιτισμού και η επίκληση του ανολοκλήρωτου επί δεκαετίες σχεδίου για την την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων ως εργαλείο για να μπει τροχοπέδη στη νέα δημοτική Αρχή.
Λίγες ώρες μετά τη δημόσια δυσφορία του Χάρη Δούκα για την άρνηση Μπακογιάννη να δοθεί στην κυκλοφορία η Βασιλίσσης Όλγας, η Λίνα Μενδώνη έσπευσε να σιγοντάρει τον απερχόμενο δήμαρχο, δηλώνοντας ότι για να σταματήσει το έργο, θα έπρεπε να δοθεί έγκριση από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Ανακοίνωσε, μάλιστα, την ύπαρξη νέων αρχαιολογικών ευρημάτων, αν και παραδέχθηκε ότι το γνώριζε εδώ και καιρό. Παρ’ όλα αυτά, δεν προχώρησε καμία έρευνα όλο το προηγούμενο διάστημα - αντίθετα, η υπουργός Πολιτισμού διάλεξε το βολικότερο για τον Κ. Μπακογιάννη timing προκειμένου να θέσει εμπόδια στη νέα δημοτική Αρχή. Η υποκριτική αγωνία της υπουργού Πολιτισμού για τα αρχαία συνδυάστηκε με την επαναφορά στη δημόσια συζήτηση του οράματος της Μελίνας Μερκούρη και άλλων σημαντικών προσωπικοτήτων για την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων, η οποία μελετάται από τα τέλη της δεκαετίας του ’90 και ποτέ δεν ολοκληρώθηκε. Ο νόμος της ίδρυσης της Εταιρείας Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων (ΕΑΧΑ) το 1997 περιλάμβανε την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων μέχρι τον Κεραμεικό και την Ακαδημία Πλάτωνος.
Ευαγγελίδου: Εξαρχής λάθος
Σύμφωνα με τη Μάρω Ευαγγελίδου, αρχιτέκτονα-πολεοδόμο και εκλεγμένη δημοτική σύμβουλο με τον Χ. Δούκα, η πεζοδρόμηση της Βασιλίσσης Όλγας αποτελεί «απομειωμένο κατάλοιπο» ΕΑΧΑ, η οποία αντί να προχωρήσει σε μελέτες «ωρίμανσης» στην κοινή γνώμη των δύσκολων πολεοδομικών παρεμβάσεων για την εξεύρεση διαδρομών ενοποιημένης πορείας πεζών από το Καλλιμάρμαρο έως την ακαδημία Πλάτωνος (όπως ήταν ο αρχικός στόχος), «προτίμησε να αναθέσει τη μελέτη ωρίμανσης ενός εύκολου έργου», που «οδηγούσε σε άμεση εργολαβία και απορρόφηση πόρων». Θεωρεί την παρέμβαση εξαρχής λάθος, τόσο πολεοδομικά («δεν πεζοδρομείς έναν δρόμο που δεν έχει αστικό μέτωπο και χρήσεις») όσο και κυκλοφοριακά, αφού συνδέεται με την «αποτυχημένη και ανεπαρκώς μελετημένη» ιδέα της πλήρους πεζοδρόμησης της Πανεπιστήμιου. Το 2017 ο Σύλλογος Αρδηττός, στον οποίο συμμετείχε η Μ. Ευαγγελίδου, είχε προτείνει μια «πολύ απλούστερη και αποτελεσματικότερη παρέμβαση»: την επαναφορά της πορείας πεζών από την Αγία Φωτεινή προς τη Βασιλίσσης Όλγας, μεταξύ του αρχαιολογικού χώρου του Ολυμπίου Διός και του Ομίλου Αντισφαίρισης. Παρέμβαση «με ελάχιστο οικονομικό κόστος».
Φιλίνη: Το σχέδιο της ΕΑΧΑ πιο επίκαιρο από ποτέ
Από την άλλη, η Άννα Φιλίνη, αρχιτέκτων, πρ. δημοτική σύμβουλος Αθηναίων και πρ. βουλεύτρια Α’ Αθήνας, υπέρμαχος του περιορισμού του αυτοκινήτου στην πρωτεύουσα, θυμίζει ότι από το συνολικό σχέδιο της ΕΑΧΑ το τμήμα που ολοκληρώθηκε είναι ο «υπέροχος πεζόδρομος στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου και Αποστόλου Παύλου». Έργο το οποίο είχε επίσης ξεσηκώσει τις γύρω περιοχές τη δεκαετία του 1990 με το επιχείρημα ότι εμπόδιζε τη διέλευση και πρόσβαση στο κέντρο των αυτοκινήτων των κατοίκων. «Όμως προχώρησε, ολοκληρώθηκε και αποτελεί σήμερα ανάσα για την σύγχρονη Αθήνα». Το 2011 ανατέθηκε η μελέτη από Αρδηττό, Στάδιο μέχρι Ολυμπιείο και Ζάππειο. Το 2014 εγκρίθηκε, με πεζοδρομήσεις, πράσινο, ποδηλατοδρόμους. Όμως η ΕΑΧΑ διαλύθηκε με απόφαση της κυβέρνησης Σαμαρά. Η αυτονόητη πολιτιστική σημασία του έργου της ενοποίησης ήταν κατά την Άννα Φιλίνη «συνυφασμένη με τις ανάγκες των κατοίκων για πράσινο και αναψυχή, αλλά και με την ανάγκη της σύνδεσης του κέντρου της πόλης με τις δυτικές συνοικίες, που, παρά τους σπουδαίους αρχαιολογικούς χώρους, υποφέρουν από μεγάλη υποβάθμιση». Σήμερα, καταλήγει η ίδια, «που ο περιορισμός του αυτοκινήτου και η ύπαρξη πρασίνου έχουν γίνει καθοριστικοί παράγοντες για την επιβίωση των σύγχρονων πόλεων, τα έργα και η φιλοσοφία της ΕΑΧΑ γίνονται εξαιρετικά επίκαιρα και απαραίτητα».
