«Σε 40 μέρες λιποθύμησα πάνω από 10 φορές» - «Δύο ρεπό σε πέντε μήνες» - «Δούλευα 112 ώρες τη βδομάδα και κοιμόμουν σε κουζίνα» - «Κάτσε μέχρι να βγει η δουλειά»: μεσότιτλοι του ρεπορτάζ για τις «ιστορίες καλοκαιρινού ξεζουμίσματος», μέσω των οποίων η ΑΥΓΗ της Κυριακής κατέγραψε πέρυσι τι σημαίνει να δουλεύεις «σεζόν» στα νησιά («Πέντε ιστορίες καλοκαιρινού ξεζουμίσματος», ΑΥΓΗ της Κυριακής, 8/5/2022).
Και αν υποθέσαμε ότι οι λέξεις στέρεψαν για τις «γαλέρες» του κλάδου, οι εικόνες με τον σερβιτόρο στην Καλλιθέα της Ρόδου να πηγαίνει σχεδόν κολυμπώντας τις παραγγελίες στις πανάκριβες... θαλάσσιες ξαπλώστρες του beach bar «Santa Marina» πυροδότησαν ξανά την κουβέντα για τις συνθήκες αλλά και την αξιοπρέπεια στην εργασία.
«Παρότι δεν έχω ξαναδεί τέτοιο περιστατικό, δεν μου μοιάζει εξωφρενικό σε ένα νησί που σχεδόν όλες οι επιχειρήσεις αυτού του είδους καταπατούν τον αιγιαλό, ενώ ελάχιστες από αυτές σέβονται τους εργαζόμενους», λέει ο «Νίκος» (τα πραγματικά του στοιχεία είναι στη διάθεση της ΑΥΓΗΣ). Εδώ και περίπου 15 χρόνια εργάζεται στον χώρο του επισιτισμού στη Ρόδο. Βλέπει τις εργασιακές σχέσεις να χειροτερεύουν χρόνο με τον χρόνο.
«Κανόνας (και) στη Ρόδο είναι τα απλήρωτα 12ωρα, ακόμα και 16ωρα. Οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις έχουν μαζευτεί κάπως, από την άποψη ότι θα σε ασφαλίσουν αλλά θα κάνεις σίγουρα απλήρωτες υπερωρίες. Τα ξενοδοχεία όπου εγώ έχω δουλέψει στο νησί είναι πάντα υποστελεχωμένα και κυριαρχεί η ανασφάλιστη εργασία. Δουλεύεις κι εκεί 12ωρα αλλά παίρνεις ένσημα για 4ωρο και τα υπόλοιπα μαύρα, όμως ο εργοδότης σε δελεάζει με τα καλά tips, όπως ακούστηκε και για το μπιτς μπαρ. Δεδομένο είναι το ευέλικτο ωράριο, “κάτσε σήμερα παραπάνω και θα σου κόψω ώρες από άλλες μέρες”, είναι άλλωστε νόμιμο πλέον. Πενθήμερο - οκτάωρο δεν υπάρχει, απλά θα γυρίσεις σπίτι, θα κοιτάς το ταβάνι και θα περιμένεις εξουθενωμένος την επόμενη ημέρα».
Πώς είναι άλλωστε δυνατόν να απομείνουν αντοχές; «Ντάλα ήλιος, ακραία σωματική κόπωση, σε στέλνουν 200 και 300 μέτρα πιο κάτω να σερβίρεις - έχω δει άτομα να λιποθυμούν. Η μητέρα μου είναι καμαριέρα και επιτρέπεται να έχει έως 10 δωμάτια αλλά αυτά διπλασιάζονται ή τριπλασιάζονται. Στη Ρόδο κάνεις δουλειά 2 και 3 ατόμων, το ζω επί χρόνια».
«Δεν έχω δει ούτε μία φορά εργοδότη να φοβάται»
Τουλάχιστον, θα σκεφτεί κάποιος, στη «σεζόν» βγαίνει ένα καλό εισόδημα. «Σε καμία περίπτωση ο μισθός δεν ανταποκρίνεται στον κόπο σου. 1.300 ευρώ τον μήνα για δουλειά 7 στα 7 και υπερωρίες; Δεν μπορεί να τον βλέπει κάποιος ως “καλύτερο μισθό”. Οι καλοί μισθοί έχουν σταματήσει, πολλές φορές παίρνεις 900 ευρώ ή και 750 αν είσαι πιο μικρός σε ηλικία», απαντάει ο «Νίκος». Ορισμένα ξενοδοχεία δεν τηρούν καν την τοπική κλαδική σύμβαση που κηρύχθηκε πρόσφατα υποχρεωτική, αφορά στους περίπου 25.000 ξενοδοχοϋπαλλήλους της Ρόδου και εξασφαλίζει, σύμφωνα με το σωματείο, αξιοπρεπείς μισθούς και συνθήκες διαμονής. Ο «Νίκος» δεν εκπλήσσεται: «Όσα χρόνια δουλεύω δεν έχω δει ούτε μία φορά εργοδότη να φοβάται. Οι εργοδότες κάνουν ό,τι θέλουν, εκφοβίζουν ή δωροδοκούν τους ελεγκτές και αν κάποιος εργαζόμενος απευθυνθεί στην Επιθεώρηση Εργασίας, δεν θα βρει πουθενά δουλειά στο νησί».
Η εικόνα με τον... σερβιτόρο - δύτη αντανακλά μια γενικότερη αντίληψη στις τουριστικές περιοχές - δεν έχουν περάσει πολλές μέρες από την υποδοχή κρουαζιερόπλοιων με συρτάκι στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. «Στη Ρόδο ο τουρίστας είναι ο θεός μας και οι ξενοδόχοι κράτος εν κράτει. Ακόμα και τα υπόλοιπα επαγγέλματα είναι “δορυφόροι” του τουρισμού. Μικροεπιχειρήσεις που τον χειμώνα φυτοζωούν, το καλοκαίρι δουλεύουν για τα ξενοδοχεία. Ένας νέος δεν μπορεί να ασχοληθεί με κάτι άλλο στη Ρόδο».
Οι συλλογικές αναπαραστάσεις θάφτηκαν κάτω από ομπρελοκαθίσματα
Η λογική της «αρπαχτής» μοιάζει να έχει εμπεδωθεί και από αρκετούς εργαζόμενους. Κάποιοι από το προσωπικό του «Santa Marina» υποστήριξαν ότι δεν δουλεύουν επί 8 ώρες βρεγμένοι και ανέφεραν ότι έχουν εφοδιαστεί από την εργοδοσία με ειδική στολή, «η οποία στεγνώνει από το θαλασσινό νερό μέσα σε δύο λεπτά». Ο εργαζόμενος στο βίντεο που έκανε τον γύρο του διαδικτύου (σημειωτέον: δεν φαίνεται να φορά ειδική στολή) δήλωσε ευχαριστημένος - εκβιαζόμενος ή μη, έχει μικρή σημασία. «Η δική μου γενιά και ειδικά οι μεταγενέστερες δεν έχουν συλλογικές αναπαραστάσεις, δεν έχουν στο μυαλό τους τι σημαίνει ισχυρό σωματείο, συνδικάτο, γενική απεργία, τι σημαίνει να διεκδικείς με συλλογικούς και μαζικούς όρους. Οτιδήποτε συλλογικό είναι ταυτισμένο με τη διαφθορά, με ευθύνη και των κυρίαρχων συνδικαλιστικών παρατάξεων. Το επικίνδυνο “αφήγημα” ότι “όσο πιο πολύ δουλεύεις, τόσο πιο πολλά λεφτά θα βγάλεις” πείθει όσο δεν υπάρχει αντιπαράδειγμα που να δείξει στον εργαζόμενο ότι μπορεί να δουλεύει με αξιοπρέπεια», σχολιάζει ο Βασίλης Γλέζος από το Δίκτυο Εργαζομένων στον Επισιτισμό - Τουρισμό.
Ως υποψήφιος του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., γύρισε όλες τις Κυκλάδες - παντού ο μαζικός τουρισμός μοιάζει να καταπίνει τη φέρουσα ικανότητα των νησιών και τον όποιο ψίθυρο για την ανάγκη αλλαγής παραγωγικού μοντέλου. Παντού η εργασιακή αξιοπρέπεια βουλιάζει κάθε «σεζόν» και περισσότερο. «Από τα 15 μου δουλεύω και δεν έχω δουλέψει ποτέ οκτάωρο στην εστίαση, γι’ αυτό και ο νόμος Χατζηδάκη πέρασε απρόσκοπτα, νομιμοποίησε μια κανονικότητα», τονίζει ο Β. Γλέζος. Κατά τον ίδιο, τα συνδικάτα και τα πολιτικά υποκείμενα που θέλουν να εκφράσουν τις λαϊκές τάξεις, αντί να διεκδικούν βαριεστημένα κάποια κεκτημένα του προηγούμενου αιώνα, πρέπει να προτάξουν νέα δικαιώματα, όπως το αίτημα για λιγότερες μέρες και ώρες δουλειάς με τον ίδιο μισθό.
Οι «10 επιθεωρητές» και οι μισές αλήθειες του Άδωνη Γεωργιάδη
Ενώ οι ξενοδόχοι της Ρόδου ζητωκραυγάζουν ότι η φετινή σεζόν θα ξεπεράσει σε κέρδη το 2022, που ήταν η «καλύτερη χρονιά στην ιστορία του ροδιακού τουρισμού», για λίγα 24ωρα τα φώτα έπεσαν στις σκοτεινές πλευρές της «βαριάς μας βιομηχανίας». Η Καθημερινή (4.7.23) αποκάλυψε ότι το Santa Marina (που λειτουργεί εντός των ορίων του αρχαιολογικού χώρου της πόλης της Ρόδου) ξεκίνησε το 2014 ως τροχήλατη καντίνα, ενώ από το 2016 λειτουργεί και επεκτείνεται παράνομα και χωρίς άδεια! Σφραγίστηκε ορισμένες φορές, όμως η επιχείρηση προχωρούσε σε αποσφράγιση και λειτουργούσε κανονικά, ενώ το 2020-2021 ο δήμος εξέδωσε απόφαση αποσφράγισης. Προκύπτει έτσι το εύλογο ερώτημα, πώς είναι δυνατόν να είναι νόμιμη η εργασία σε μια καταφανώς παράνομη κατασκευή;
Οι πλωτές ξαπλώστρες, βέβαια, παραμένουν κανονικά στη «θέση» τους, ενώ η κτηματική υπηρεσία του νησιού έδωσε διορία για να αφαιρεθούν μέχρι τις 21 Ιουλίου. Την ίδια ώρα, ο εισαγγελέας Ρόδου ζήτησε τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης για το «σερβίρισμα» στο νερό, μετά και την επίσκεψη που δέχτηκε από το Εργατικό Κέντρο Ρόδου. «Δίνουμε μάχη για το θέμα ώστε να μην δημιουργηθεί προηγούμενο και από αύριο κάθε εργοδότης απαιτεί από τους εργαζόμενους ό,τι νομίζει ότι θα αυξήσει τα κέρδη του», επισημαίνει στην ΑΥΓΗ της Κυριακής ο πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Παναγιώτης Εγγλέζος.
Καταρρίπτει το πυροτέχνημα του υπουργού Εργασίας Άδ. Γεωργιάδη ότι «10 επιθεωρητές ξεσκόνιζαν την επιχείρηση επί 7 ώρες και δεν βρήκαν παραβάσεις»: «Ο έλεγχος που έγινε ήταν ο τυπικός για το αν οι εργαζόμενοι είναι δηλωμένοι. Εμείς, όπως και ο εισαγγελέας, ζητήσαμε να έρθει το αρμόδιο τμήμα, δηλαδή τεχνικοί επιθεωρητές, που θα ελέγξει τους όρους υγιεινής και ασφάλειας των εργαζομένων». Κάτι που μέχρι το μεσημέρι της περασμένης Πέμπτης (6.7) δεν είχε γίνει. «Αυτοί είναι οι μόνοι που μπορούν να βγάλουν πόρισμα για τον αν κινδυνεύει ο εργαζόμενος. Αν υπήρχε Τεχνική Επιθεώρηση στη Ρόδο, θα προλαβαίναμε και εργατικά δυστυχήματα - έχουμε καταγράψει 14 θανάτους τα τελευταία 10 χρόνια», αναφέρει ο Π. Εγγλέζος.
Παρά το επίμονο αίτημα του Εργατικού Κέντρου, τέτοιο τμήμα στη Ρόδο των εκατομμυρίων τουριστών ή τα Δωδεκάνησα των 8.000 επιχειρήσεων δεν έχει συσταθεί. Το αρμόδιο τμήμα έχει έδρα τον Πειραιά και «4-5 επιθεωρητές έχουν στη δικαιοδοσία τους όλο το νότιο Αιγαίο, Πειραιά και Αργοσαρωνικό». Ο Π. Εγγλέζος καταγγέλλει ένα ακόμα σοβαρό περιστατικό, τον ξυλοδαρμό από 10 άτομα σερβιτόρου στην παλιά πόλη της Ρόδου, πριν από μία εβδομάδα, επειδή ο τελευταίος αρνήθηκε να δουλέψει σε ανταγωνιστική επιχείρηση (!). Ο εργοδότης και το θύμα κατέθεσαν μήνυση για εξύβριση και απειλή. Σε βάρος του επιχειρηματία και του γιου του έχει σχηματιστεί δικογραφία. Αν κάτι δεν είναι «μύθος», κατά το γνωστό σλόγκαν για την τουριστική Ελλάδα, είναι ότι υπερτουρισμός και απληστία πάνε συνήθως «πακέτο» με την ασυδοσία και την πλήρη εξαχρείωση.
«Μα αφού ο εργαζόμενος συναινεί…»
Ο υπουργός Εργασίας τις τελευταίες ημέρες επέμενε μονότονα ότι από τη στιγμή που ο σερβιτόρος - κολυμβητής δηλώνει ευχαριστημένος από τη δουλειά του δεν υπάρχει λόγος παρέμβασης, καθώς άλλωστε «δεν υπάρχει κείμενη διάταξη που να προβλέπει ή να απαγορεύει δουλειά μέσα στο νερό». Ακολούθησε καταιγισμός διαψεύσεων από εργατολόγους αλλά και παρέμβαση του προέδρου του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών.
«Προφανώς και δεν είναι νόμιμο το σερβίρισμα μέσα στη θάλασσα με τον τρόπο που όλη η Ελλάδα είδε στο συγκεκριμένο βίντεο», ξεκαθαρίζει στην ΑΥΓΗ της Κυριακής ο εργατολόγος Γιώργος Γκίκας.
Δεν χρειάζεται παρά κοινή λογική για να αντιληφθεί κανείς ότι το συνεχές σερβίρισμα μέσα στο νερό, με τα ρούχα, κάτω από ακραίες συνθήκες ζέστης, επί 8 ώρες τουλάχιστον, «δύναται να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στην ίδια την υγεία του εργαζομένου. Ο εργοδότης, κατά την άσκηση του διευθυντικού δικαιώματος, οφείλει να λαμβάνει υπόψιν την κατάσταση της υγείας του μισθωτού, ούτως ώστε να αποφεύγεται η επιβάρυνσή της. Πώς διασφαλίζεται εν προκειμένω η υγεία ενός εργαζομένου που αναγκάζεται να σερβίρει μέσα στο νερό, τι θα γίνει αν ζαλιστεί, αλλάζει συνεχώς ρούχα, είχε κάποιον ειδικό επιπλέοντα εξοπλισμό που θα τον βοηθούσε να σερβίρει, είναι ασφαλής η κατασκευή των πλωτών κατασκευών κ.τ.λ.».
Οπως εξηγεί ο Γ. Γκίκας, ο εργοδότης «βάσει της διάταξης του άρθρου 662 ΑΚ οφείλει να μεριμνά για την προστασία της υγείας του εργαζομένου, ειδικότερη εκδήλωση της οποίας αποτελεί και η υποχρέωση σεβασμού και της προσωπικότητας του, η οποία κατοχυρώνεται στο άρθρο 57 του Αστικού Κώδικα καθώς και στο σύνταγμα (στα άρθρα 5 παρ. 1 και 22 παρ. 1).
Η υποχρέωση δε του εργοδότη να λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων του θεμελιώνεται σε κανόνες αναγκαστικού δικαίου - η εφαρμογή τους δηλαδή δεν εμποδίζεται ακόμα και από τη συναίνεση (;) του εργαζομένου.
Παράλληλα, ο νόμος 3850/2010 (Κώδικας για την Υγεία και την Ασφάλεια των Εργαζομένων) υποχρεώνει κάθε επιχείρηση να έχει τεχνικό ασφάλειας μαζί με γιατρό εργασίας ή την ΕΣΥΠΠ (Εσωτερική Υπηρεσία Προστασίας και Πρόληψης) ή την ΕΞΥΠΠ (Εξωτερική Υπηρεσία Προστασίας και Πρόληψης) και να συντάσσουν γραπτή εκτίμηση των κινδύνων για την ασφάλεια και την υγεία.
Ακόμα κι αν αφήναμε στην άκρη το Εργατικό Δίκαιο, το άρθρο 2 του συντάγματος που αναφέρεται στην αξία του ανθρώπου και το άρθρο 5 για την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας του ανθρώπου σαφώς απαγορεύουν το σερβίρισμα μέσα στο νερό.
«Η πρακτική αυτή υποτιμά αντικειμενικά τον εργαζόμενο, ο οποίος σερβίρει μέσα στο νερό με δυσκολία, σαν υποτελής των πλουσίων θαμώνων, και καθιστούν άκυρο τον εν λόγο όρο εργασίας της ατομικής σύμβασης. Καθώς η εντολή να σερβίρει μέσα στο νερό αποτελεί κατάχρηση του διευθυντικού δικαιώματος και παραβίαση της ίδιας της συλλογικής σύμβασης εργασίας που αναφέρει σερβίρισμα σε τραπέζια. Ακόμα δε και να υπάρχει συναίνεση του εργαζομένου και υπερβολικά πολλά φιλοδωρήματα, σε τίποτα δεν διαφοροποιείται η κατάσταση», καταλήγει ο εργατολόγος.
