Διαχρονική «κατάρα» για τους περισσότερους φαντάρους, εξού και το προσβλητικό «Γκατζολία» (εκ του γκατζολιού, του γαϊδουριού στην τοπική διάλεκτο), ο Έβρος βγαίνει ξανά και ξανά από τη σκουριασμένη πια επικοινωνιακή φαρέτρα κάθε φορά που μια δεξιά κυβέρνηση θέλει να κρατήσει περιφραγμένο το υπερσυντηρητικό κομμάτι του εκλογικού της ακροατηρίου.
Το προεκλογικού χαρακτήρα σόου Μητσοτάκη για την επέκταση του φράχτη είχε ως αποκλειστικούς αποδέκτες τους τηλεθεατές (τρία χρόνια μετά την υπερπαραγωγή της αποτραπείσας «εισβολής»), αλλά και την κοινοπραξία ΤΕΡΝΑ-Intrakat που ανέλαβε έναντι 80 εκατ. ευρώ το έργο. Λίγα, όμως, είχε να πει στους ανθρώπους που ζουν στην περιοχή και δεν την αναπολούν μόνο όταν... ανασύρουν ιστορίες από τη θητεία τους. «Καλό θα ήταν κάποια στιγμή να φροντίσουμε για έναν τοίχο, σε πολλά εισαγωγικά, που θα κρατήσει τον κόσμο μέσα στον Νομό Έβρου» αναφέρει σκωπτικά ο Στέφανος Χριστούδης, επιχειρηματίας του πρωτογενούς τομέα που ζει στην Ορεστιάδα. Από το 2011 ο δήμος των 30.000 κατοίκων έχει μειωθεί κατά 6.000 ανθρώπους, «τα γύρω χωριά έχουν ερημώσει και κανείς δεν προτείνει τίποτα για να αντιστραφεί αυτό». Όταν ο Στ. Χριστούδης αποπειράθηκε μέσω του συσκευαστηρίου φρούτων του να προωθήσει τα «εξαιρετικά πεπόνια ΠΟΠ» που καλλιεργεί φίλος του στο Τυχερό, συνειδητοποίησε ότι το κόστος των μεταφορικών ήταν ίσο με την τιμή που θα αγόραζε τα πεπόνια το αθηναϊκό σούπερ μάρκετ. «Η σωτηρία του αγρότη στον Έβρο θα κριθεί από την επιδότηση των μεταφορικών, ένα μεταφορικό ισοδύναμο στην ξηρά, αντίστοιχο με των νησιών. Ο κ. Μητσοτάκης πριν από δύο-τρεις μήνες το υποσχέθηκε για την επόμενη τετραετία». Χωρίς επιχειρήσεις μεταποίησης στον βόρειο Έβρο και με το κόστος παραγωγής σε πρωτοφανή επίπεδα, το περιθώριο κέρδους ανά στρέμμα έχει συρρικνωθεί για τους παραγωγούς. Ως αποτέλεσμα, «οι μικροί δεν μπορούν να επιβιώσουν οικονομικά, πουλάνε όσο-όσο και έτσι βρίσκουν ευκαιρίες εταιρείες που αγοράζουν στρέμματα φτηνά και είτε τα καλλιεργούν είτε βάζουν φωτοβολταϊκά».
Ψωνίζουν βενζίνη εκτός συνόρων λόγω ακρίβειας
Ο βόρειος Έβρος (δήμοι Διδυμότειχου και Ορεστιάδας), υποστηρίζουν οι κάτοικοι, μοιάζει με τον φτωχό συγγενή του νότιου τμήματος. Καθώς η πρωτεύουσα του νομού, Αλεξανδρούπολη, βρίσκεται στο νότιο άκρο του μακρόστενου νομού, για να πάει σε κάποια υπηρεσία ένας κάτοικος από τα Πετρωτά (165 χλμ. μακριά) ή το Ορμένιο (157 χλμ.) πρέπει να ταξιδέψει σχεδόν δύο ώρες με Ι.Χ. αφού δεν υπάρχει τακτική καθημερινή σύνδεση με μέσα μεταφοράς.
«Εκτός από τον φράχτη, η περιοχή χρειάζεται και άλλου είδους θωράκιση για να μην ερημοποιηθεί» λέει στην ΑΥΓΗ της Κυριακής η Φιλιώ Μυλωνά, ιδιοκτήτρια καταστήματος ρούχων και πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Ορεστιάδας. Με τρεις πύλες εξόδου (προς Βουλγαρία και Τουρκία) σε απόσταση αναπνοής, πολύς κόσμος ψωνίζει ή γεμίζει βενζίνη εκτός συνόρων (ενώ εντός η τιμή σκαρφαλώνει και πάλι στα 2 ευρώ) και «τα μαγαζιά κλείνουν το ένα μετά το άλλο». Η Φ. Μυλωνά κατέθεσε υπόμνημα στον πρωθυπουργό χωρίς ιδιαίτερες προσδοκίες. Ζητεί, μεταξύ άλλων, δραστική μείωση της ατέλειας, δηλαδή της παρεχόμενης απαλλαγής στις εισαγωγές εμπορευμάτων που μεταφέρουν οι επισκέπτες από την Τουρκία. Κάτοικοι και φορείς αξιώνουν τη δημιουργία ξεχωριστής Περιφερειακής Ενότητας Βορείου Έβρου, ειδικά αναπτυξιακά προγράμματα, χαμηλότοκα δάνεια για εγκατάσταση νοικοκυριών, ηλεκτροκίνηση σιδηροδρομικής γραμμής, αλλά και επιτελικές υπηρεσίες.
Το μετάξι μπορεί να ανακόψει την εγκατάλειψη
Σαρανταοκτώ χιλιόμετρα νοτιότερα, στο Σουφλί, «έχεις την απελπιστική αίσθηση ότι ο τόπος έχει τελειώσει, δεν υπάρχει στήριξη από πουθενά, για να βρεις παπούτσια πρέπει να κατέβεις Αλεξανδρούπολη. Ομοίως για υπηρεσίες, ΔΕΗ, εταιρείες τηλεφωνίας» απογοητεύει η περιγραφή του Βαγγέλη Φακούδη, διευθυντή του Γυμνασίου. Όταν πήγαινε ο ίδιος σχολείο, τη δεκαετία του ’60, ήταν εξαπλάσιος ο αριθμός των μαθητών.
Ο πληθυσμός στον Δήμο Σουφλίου μεταξύ της απογραφής του 2011 και του 2021 μειώθηκε κατά σχεδόν 16%. Στο ίδιο καζάνι βράζει και η μειονότητα: «Πολλοί πατεράδες των μειονοτικών παιδιών μού λένε ότι φεύγουν για τα θερμοκήπια της Ολλανδίας και τα ναυπηγεία της Γερμανίας, έστω για μερικούς μήνες, και το καλοκαίρι κάνουν εδώ δουλειές του ποδαριού ή αγροτικές εργασίες. Τα νέα παιδιά φεύγουν και δεν ξαναγυρίζουν ποτέ». Σε εκείνα τα χρόνια, θυμάται ο Β. Φακούδης, «στον πάνω όροφο αδειάζαμε τις κρεβατοκάμαρες και κάναμε χώρο για να ταΐζουμε τα κουκούλια, τον Μάιο και τον Ιούνιο».
Το άλλοτε κραταιό στην παραγωγή μεταξιού Σουφλί βίωσε την παρακμή, με τελειωτικό χτύπημα τα φθηνότερα κινέζικα και ινδικά μετάξια που «πλημμύρισαν» τις αγορές το 1990, παράλληλα με την εξάπλωση τεχνιτών ινών. Σήμερα, οι σηροτρόφοι είναι περίπου 50 και έχουν απομείνει δύο βιοτεχνίες. Μία εξ αυτών, η μεταξουργία Τσιακίρη, συνεχίζει μια παράδοση που ξεκίνησε η προγιαγιά της οικογένειας, η οποία ύφαινε το μετάξι σε χειροκίνητους αργαλειούς και το πουλούσε για να επιβιώσει. Το κυριότερο πρόβλημα σήμερα σχετίζεται με την έλλειψη πρώτης ύλης: «Δυστυχώς, δεν υπάρχει μέριμνα για να αυξηθεί η παραγωγή εκτός από την επιδότηση. Ζητάμε απεγνωσμένα εδώ και πολλά χρόνια να ξεκινήσει το πρόγραμμα δασώσεων με φύτευση δέντρων μουριάς, με τα φύλλα της οποίας τρέφεται ο μεταξοσκώληκας. Με νέους μορεόνες, ίσως μιλάμε αύριο-μεθαύριο για νέους παραγωγούς-σηροτρόφους» επισημαίνει ο Γιώργος Τσιακίρης. Εφόσον η ντόπια παραγωγή καλύπτει μόνο το 20%-30% των αναγκών του, αναγκάζεται να εισάγει πρώτη ύλη, ενώ με τη δημογραφική κατάρρευση δηλώνει ότι «δυσκολεύεται να βρει προσωπικό». Ο φράχτης, βλέπετε, δεν μπορεί να ανακόψει το κύμα φυγής των νέων από τον Έβρο.
Φράχτης Μητσοτάκη στην υγειονομική περίθαλψη
«Μάλλον η κυβέρνηση της Ν.Δ. θα έπρεπε να υψώσει φράχτη στα σύνορα του νομού με την υπόλοιπη επικράτεια για να ανασχέσει την ερημοποίηση σε ανθρώπους και πόρους» αποφαίνεται μέσω της ΑΥΓΗΣ της Κυριακής ο Χάρης Στάμος, γιατρός στο Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης και γραμματέας της Ένωσης Ιατρών Νοσοκομείων και Κέντρων Υγείας Θράκης.
Διαπιστώνει ότι την τελευταία τετραετία η έλλειψη έμψυχου δυναμικού στις δομές Υγείας, ειδικά στην ύπαιθρο του νομού, καθιστά «αφόρητα δύσκολη και επισφαλή» τη διαβίωση στον Έβρο. Ενώ μάλιστα ο Κυριάκος Μητσοτάκης επέλεξε συμβολικά να είναι υποψήφιος βουλευτής (και) στην εκλογική περιφέρεια του Έβρου στις επερχόμενες εκλογές, δείχνοντας, υποτίθεται, την έγνοια του για την περιοχή. Αναρωτιέται κανείς αν γνωρίζει ότι στο Κέντρο Υγείας Δικαίων (το οποίο απέχει 140 χιλ. από την Αλεξανδρούπολη και βρίσκεται δίπλα στην Αδριανούπολη των 300.000 κατοίκων και των πολλών νοσοκομειακών μονάδων) υπηρετούν συνολικά μόλις τέσσερις γιατροί, ενώ η παραμονή σε παράταση της παιδιάτρου (παρότι είναι σε ηλικία σύνταξης) «εξασφαλίστηκε» με προεκλογική παρέμβαση στο υπουργείο Υγείας βουλευτή της Ν.Δ., «ο οποίος στα τοπικά ΜΜΕ κόμπαζε για το αποτελεσματικό της παρέμβασής του!», όπως καταγγέλλει ο Χ. Στάμος.
Τα τελευταία χρόνια λείπουν από το εν λόγω Κέντρο Υγείας καίριες ειδικότητες, όπως του βιοπαθολόγου και του ακτινολόγου. Ομοίως, στο Κέντρο Υγείας Ορεστιάδας δεν υπάρχει βιοπαθολόγος και άλλες ειδικότητες. Αντίστοιχη, σύμφωνα με τον Χ. Στάμο, είναι η κατάσταση στο Κέντρο Υγείας Σουφλίου, όπου υπάρχει σοβαρή υποστελέχωση σε ιατρικό προσωπικό, καθώς οι μόνιμοι γιατροί (ειδικότητας Γενικής Ιατρικής) προσπαθούν να υποστηρίξουν περιφερειακά ιατρεία μιας τεράστιας περιοχής. Τα προβλήματα των Νοσοκομείων Διδυμοτείχου και Αλεξανδρούπολης περισσεύουν, «με θορυβώδη την υποστελέχωση (ειδικά στο Γ.Ν. Διδυμοτείχου), αλλά και την εγκατάλειψη των υποδομών». Το κλείσιμο των περιφερειακών ιατρείων πριν από έναν χρόνο αποτέλεσε «ηχηρό ράπισμα για τους κατοίκους της υπαίθρου του νομού, οι οποίοι στήριξαν και στηρίχθηκαν από τις Πρωτοβάθμιες δομές του ΕΣΥ για τέσσερις δεκαετίες και θεωρούσαν ότι η πρόνοια του κράτους μέσω του Εθνικού Συστήματος Υγείας είναι αυταπόδεικτη και αυτονόητη και ότι πρέπει να είναι παρούσα σε 24ωρη βάση κάθε ημέρα, κάθε εβδομάδα, κάθε μήνα. Πλην όμως δεν υπολόγισαν τον κυνισμό, την αναλγησία και την αχρηστία της κυβέρνησης Μητσοτάκη».
Κορυφή του παγόβουνου, συμπληρώνει ο Χ. Στάμος, η σημερινή απόπειρα να εκχωρηθούν οι υπηρεσίες καθαριότητας, φύλαξης, ιματισμού και σίτισης του Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης σε ιδιώτες εργολάβους. «Η κοινωνία του Έβρου αντιλήφθηκε ότι το πρώτιστο μέλημα αυτής της κυβέρνησης δεν είναι να ενισχύσει το καταρρακωμένο και από την πανδημία και από τις αποχωρήσεις ΕΣΥ, αλλά, απαξιώνοντάς το, να το εκχωρήσει κομμάτι-κομμάτι στα ιδιωτικά συμφέροντα, που ως πτωματοφάγοι γύπες την τελευταία τετραετία πετούν πάνω από τις δημόσιες δομές Υγείας» συμπεραίνει ο συνομιλητής μας.
Εβλεπαν την καταστροφή στη Δαδιά να έρχεται
Η εγκατάλειψη του Έβρου, εκθετικά αυξανόμενη από γενιά σε γενιά, δεν επηρεάζει μόνο τις πόλεις και τα χωριά: «Το βλέπαμε χρόνο με τον χρόνο ότι το δάσος της Δαδιάς “κλείνει” διαρκώς λόγω της εγκατάλειψης της βόσκησης» μας λέει η Δώρα Σκαρτσή, διαχειρίστρια της Εταιρείας Προστασίας Βιοποικιλότητας Θράκης. Χωρίς στρατηγική για την επιβίωση της κτηνοτροφίας, «αφού το προϊόν που παράγει ο κτηνοτρόφος δεν έχει σχεδόν καμία αξία», έμενε ανεξέλεγκτη η χαμηλή βλάστηση, που γίνεται καύσιμη ύλη.
Οι κάτοικοι πάντα έτρεμαν μια εκτεταμένη πυρκαγιά και δυστυχώς την έζησαν έξω από τα σπίτια τους το περασμένο καλοκαίρι. Η φωτιά, που έκαιγε επί οκτώ ημέρες, κατέστρεψε ένα μεγάλο μέρος του πυρήνα του Εθνικού Πάρκου με ώριμα πεύκα, από τα μοναδικά στον Έβρο. «Παρότι έχουν μείνει νησίδες άκαυτου δάσους που μπορούν να χρησιμεύσουν ως φωλιές για τα αρπακτικά πουλιά, αυτές δεν θα μπορέσουν να φιλοξενήσουν όλα τα είδη που φώλιαζαν έως τώρα. Τα μεταναστευτικά πτηνά (είδη αετών, γερακιών κ.ά.) που έρχονται να αναπαραχθούν έχασαν το σπίτι τους και δεν θα βρίσκουν πολλά διαθέσιμα δέντρα για φωλιά. Η βίαιη και μαζική απώλεια ώριμων δέντρων θα κρατήσει πολύ λιγότερα στην περιοχή. Η περιοχή του μαυρόγυπα σώθηκε τελευταία στιγμή χάρη στην επιμονή των πυροσβεστικών μέσων» εξηγεί η Δ. Σκαρτσή.
Ακόμη δεν έχουν εκτιμηθεί οι επιπτώσεις της πυρκαγιάς στους πληθυσμούς των σπάνιων αρπακτικών πουλιών, καθώς αυτό μελετάται από τον ΟΦΥΠΕΚΑ. Με μια δασική υπηρεσία με υπολειμματικούς προϋπολογισμούς και συρρίκνωση του προσωπικού, με το πλήγμα στον (οικο)τουρισμό δεδομένο, με τους υλοτόμους να μετράνε απώλειες σε έσοδα από τις συνεχείς πυρκαγιές, με τη γεωργία και την κτηνοτροφία να εγκαταλείπονται, οι εκτιμήσεις είναι δυσοίωνες. Το κατεστραμμένο παρατηρητήριο, σήμα κατατεθέν για τους επισκέπτες, θα αποκατασταθεί, άγνωστο πότε, με «χορηγία» της ΔΕΗ. Τον Απρίλιο του 2019, προ πανδημίας, το είχαν επισκεφθεί 850 άνθρωποι και σχεδόν 1.400 τον Μάιο. Αριθμοί ακόμα μεγαλύτεροι τα προηγούμενα έτη.
Ο πρόεδρος της κοινότητας Δαδιάς Ηλίας Βίντσης έχει ζητήσει (χωρίς αποτέλεσμα) με επιστολή του στον πρωθυπουργό την «ένταξη της περιοχής στον θεσμό “Pass”, όπως έγινε το καλοκαίρι σε Σάμο και Εύβοια». Τόσους μήνες μετά την πυρκαγιά, δεν έχουν πληρωθεί ακόμα οι δασικοί συνεταιρισμοί (για την υλοτόμηση καυσόξυλων της περιόδου 2022), που έδωσαν μεγάλη μάχη με τις φλόγες, αναφέρει ο Νίκος Αργυρίου, περιφερειακός σύμβουλος με την Ανεξάρτητη Ενωτική Πρωτοβουλία. Δηλώνει εξοργισμένος με το αίτημα για εγκατάσταση 10 ανεμογεννητριών στη θέση Τρίκορφο, στο νοτιοδυτικό άκρο του Εθνικού Πάρκου. Και μάλιστα καθώς σε Έβρο και Ροδόπη έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα τουλάχιστον 26 νεκρά αρπακτικά πουλιά λόγω πρόσκρουσης στις ήδη υπάρχουσες ανεμογεννήτριες (μεταξύ των οποίων 14 γύπες) και περισσότερα από 100 πουλιά μικρότερων ειδών. Η προθεσμία για την υποβολή γνωμοδοτήσεων των αρμόδιων υπηρεσιών λήγει στις 19 Απριλίου, ενώ έχουν ήδη γνωμοδοτήσει αρνητικά κάποιες (όχι όλες) από αυτές. «Στην ΚΥΑ ίδρυσης του Εθνικού Πάρκου (2006) είναι σαφές ότι εξαιρούνται οι αιολικοί σταθμοί από τις επιτρεπόμενες δραστηριότητες, ώστε να προστατευθούν τα απειλούμενα αρπακτικά πουλιά» υπενθυμίζει η Δ. Σκαρτσή.
