Η άγρια δολοφονία του Άλκη Καμπανού φέρνει στο φως έναν «κόσμο» που συχνά θέλουμε να αγνοούμε την ύπαρξή του: δηλαδή έναν κόσμο που ζει μέσα από συμπλοκές, καυγάδες, βία και πλέον και δολοφονίες, ως ένδειξη επιβολής εξουσίας σε ανθρώπους, σε περιοχές, σε δραστηριότητες.
Δεν πρόκειται για κάτι πρωτοφανές. Είναι και ερευνητικά και θεωρητικά γνωστό ότι ομάδες νέων ανδρών, κυρίως κατά το στάδιο ανάμεσα στην εφηβεία και την ψυχολογική ωρίμανση - μετεφηβεία, «μπλέκουν» με παρέες, θεωρούν ότι η βία δίνει ένα νόημα στη ζωή τους και μια ταυτότητα στους ίδιους, αφοσιώνονται σε «υποθέσεις» για τις οποίες αξίζει να παλέψει κάποιος, κυρίως με το σώμα του, κάνουν τους άλλους να φοβούνται, προκαλούν αντάρα και μόνο με την εμφάνισή τους ή με μια κίνηση και βέβαια μαθαίνουν να επιβιώνουν σε συνθήκες αδιέξοδες, χωρίς υψηλές προσδοκίες, αφομοιώνοντας αξίες, κανόνες και κώδικες που προσφέρονται από ιδεατά πρότυπα βίας.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Δολοφονία 19χρονου / Ποιος σκότωσε τον Άλκη;
Κυρίως όμως φαίνεται ότι όλα αυτά συμβαίνουν χωρίς αντισταθμίσματα ή αντι-παραδείγματα στο σχολείο, στην οικογένεια ή αλλού που να τους στρέψουν αλλού. Έτσι η εμπλοκή με την παρανομία μοιάζει μονόδρομος για κάποιους.
Η δολοφονία του Άλκη Καμπανού μας θυμίζει την ύπαρξη μιας «άλλης» νεολαίας, που ζει άλλα αδιέξοδα από αυτά που νομίζουμε. Δεν θα σταθώ στην αγριότητα και το τραγικό της δολοφονίας. Αλλά η υπόθεση δεν παύει να προκαλεί προβληματισμό, καθώς από τα έως τώρα δημοσιοποιημένα ευρήματα και δεδομένα δεν φαίνεται να είναι υπόθεση μεταξύ «χουλιγκάνων»: δεν ήταν ραντεβού οπαδών, εκφοβισμός ενός από πολλούς, επίθεση σε στοχοποιημένο θύμα ή οργανωμένη από τους συνδέσμους.
Άρα; Άρα η υπόθεση «θυμίζει» επιθέσεις κατ’ εντολήν, με αδιευκρίνιστο προς το παρόν αντάλλαγμα ή λόγο. Το ζητούμενο επομένως είναι αν η δράση του φερόμενου ως δράστη είναι αυτόνομη ή εντάσσεται σε κάποιο γενικότερο σχέδιο μιας ευρύτερης ομάδας.
Ομως, εκτός τούτου, είναι ανάγκη να δούμε την υπόθεση αυτή στο συνολικό πλαίσιο της συγκυρίας. Θα ήταν λάθος να θεωρήσουμε τη δολοφονία του Άλκη Καμπανού ως μια αυτοτελή και μεμονωμένη υπόθεση. Πολύ καιρό τώρα είμαστε μάρτυρες γεγονότων και περιστατικών που, αν και διαφορετικά μεταξύ τους, έχουν ένα κοινό: αφορούν τη νεολαία και ειδικά εκείνα τα αγόρια και κορίτσια που εις βάρος τους διαπράττονται συστηματικά (αν και ασύνδετα μεταξύ τους) εγκλήματα βίας, είτε από τους μεγάλους αφανώς είτε από συνομήλικους εμφανώς και μη. Από την παράνομη αστυνομική βία έως τα σεξουαλικά εγκλήματα, τα εγκλήματα εκφοβισμού και βίας στον δρόμο και στο σχολείο οι νέοι θυματοποιούνται συστηματικά.
Πρόκειται για μία κοινωνία σε κρίση στο πλαίσιο πολλαπλών κρίσεων, που έχει αναγάγει τη βία σε μέσο κοινωνικοποίησης με πολύ διαφορετικό τρόπο από ό,τι στο παρελθόν. Μια κοινωνία που συγκαλύπτει σεξουαλικά και ρατσιστικά εγκλήματα και ασχολείται με αναρχικούς και αντιεξουσιαστές, ενώ ανέχεται ένα συνολικό σύστημα αποπολιτισμού, δημόσιου κουτσομπολιού και κακογουστιάς που αναπαράγεται κάθε βράδυ από την τηλεόραση, τα social media και τη μόδα του macho man στην ελληνική του εκδοχή. Σε αυτόν το κόσμο προσαρμόζεται η νεολαία ή καλείται να προσαρμοστεί και ανταποκρίνεται.
Τα περιστατικά αυτά δεν είναι πρωτοφανή, επομένως είναι αναμενόμενα. Και αν είναι κάτι που ο προοδευτικός κόσμος που απαξιώνει την εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο πρέπει να επιδιώξει, αυτό είναι μια πολιτική για τη νεολαία συνολικά: τη μαθητιώσα, τη σπουδάζουσα, την εργαζόμενη και την άνεργη, τη θυματοποιημένη από τις τάσεις της εποχής και την πραγματικά θυματοποιημένη από το έγκλημα.
Σε αυτούς πρέπει να στραφεί η προσοχή μας για να ανακοπεί η διαδικασία αποπολιτισμού, κοινωνικού μίσους, στην οποία υποβάλλονται και να αποδεσμευθεί όλος ο πλούτος, η φαντασία και η χαρά που οι νέοι εξ ορισμού έχουν να δώσουν μέσα από τη δημιουργία, τον πολιτισμό, την τέχνη και τα γράμματα γενικά. Και αυτό σημαίνει ή μπορεί να σημαίνει πολλά πράγματα: όπως μια πορεία στη νεολαία, στην πραγματική νεολαία, όχι τη μιντιακή, και τη διαπαιδαγώγησή της στην ιδέα του πολίτη, τη φροντίδα για τον ελεύθερο χρόνο της και τη δημιουργία λαϊκών πολιτιστικών κέντρων, νέους όρους λειτουργίας του επαγγελματικού και ψυχαγωγικού αθλητισμού και την επανα-ανακάλυψη της μουσικής και της τέχνης συνολικά: δηλαδή την υπέρβαση της κλειστοφοβικής εσωστρεφούς προσκόλλησης σε μια οθόνη που διευκολύνει τον αποπολιτισμό.
Αυτά μπορούν να αλλάξουν το τοπίο και τη γενιά που τώρα μεγαλώνει και θα είναι η πλέον ουσιαστική απάντηση στη δολοφονία. Προς το παρόν η δολοφονία του Άλκη άλλαξε την ατζέντα της επικαιρότητας. Όμως, δείχνει και κάτι άλλο: ότι οι σοβαρές υποθέσεις διαφθοράς φαίνεται να έχουν συμβιωτικές σχέσεις με την αύξηση του κοινού εγκλήματος.
* Η Σοφία Βιδάλη είναι καθηγήτρια Εγκληματολογίας και Αντεγκληματικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
