Η 28η Οκτωβρίου είναι μια ημέρα με πραγματικά μεγάλη ιστορική σημασία. Αν και υπόδουλος σε μια δικτατορία με φασιστικά χαρακτηριστικά, ο ελληνικός λαός ξεσηκώθηκε για να πολεμήσει ενάντια σε μια φασιστική εισβολή. Η μεγάλη νίκη στον ελληνοαλβανικό πόλεμο αποτέλεσε μια παρακαταθήκη πάνω στην οποία χτίστηκε το ηθικό του παλλαϊκού κινήματος της Εθνικής Αντίστασης - ενός από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη.
Οι ιδεολογικοί μηχανισμοί του μετεμφυλιακού κράτους προσπάθησαν μέσα από το δικό τους αφήγημα για την 28η Οκτωβρίου να ξεπλύνουν τον Μεταξά και το διεφθαρμένο φασιστικό καθεστώς του. Η πραγματικότητα είναι ότι ο γερμανόφιλος δικτάτορας είπε «ΟΧΙ» επειδή αυτό του επέβαλε η εξάρτησή του από τον βασιλιά Γεώργιο και τους Άγγλους. Το πραγματικό «ΟΧΙ» το είπε ο ελληνικός λαός. Το καθεστώς του Μεταξά βαρύνεται με τεράστιες ευθύνες, όπως το απαράσκευο των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, η απροθυμία των ανώτερων και ανώτατων στρατιωτικών να πολεμήσουν αποφασιστικά, αλλά και η παράδοση εκατοντάδων κομμουνιστών πολιτικών κρατουμένων στα χέρια των αρχών Κατοχής.
Τιμώντας τη σημερινή επέτειο, η ΑΥΓΗ αναδημοσιεύει δύο ιστορικά κείμενα. Το ένα είναι του μεγάλου λογοτέχνη Μάρκου Αυγέρη, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα στις 28 Οκτωβρίου 1959. Ονομάζεται «Η 28η Οκτωβρίου και ο φασισμός». Την περίοδο εκείνη η κυβέρνηση Καραμανλή, μετά από γερμανική απαίτηση, αμνήστευσε τα εγκλήματα πολέμου της Κατοχής και παραιτήθηκε από τη διεκδίκηση αποζημιώσεων προκαλώντας αγανάκτηση στον ελληνικό λαό και πρώτα απ’ όλα στους πληγέντες από τις κατοχικές επιχειρήσεις εναντίον αμάχων.
Το δεύτερο κείμενο είναι απόσπασμα από το πολύτομο έργο του δημοσιογράφου και ιστορικού της Αριστεράς Τάσου Βουρνά «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας». Εξιστορεί τα συμβάντα στο αλβανικό μέτωπο και μιλάει για την πατριωτική στάση των κομμουνιστών και την εγκληματική ενέργεια του καθεστώτος Μεταξά να τους παραδώσει στους Γερμανούς.
Με ιδιαίτερη χαρά παραδίδουμε τα κείμενα αυτά στους αναγνώστες μας. Γιατί η Ιστορία πρέπει να είναι έντιμη και να καταγράφει τα πράγματα όπως έγιναν. Και όχι να εγκλωβίζεται σε παράτες και κούφιους πανηγυρικούς.
Άγγελος Τσέκερης
Η 28η Οκτωβρίου και ο φασισμός
Η ορμή αυτή του μισοπλισμένου μικρού λαού, που έμοιαζε περισσότερο με κακά οργανωμένη εθνοφυλακή παρά με σύγχρονο στρατό, λύγισε τα τρομερά εκείνα οχτώ εκατομμύρια λόγχες του Μουσολίνι. Οι λαοί ανασάνανε. Κι όταν μπήκαν στην Αθήνα οι σιδερόφραχτοι Γερμανοί, ο λαός τους αντίκρυσε περήφανα· ήταν αυτός ο νικητής κι όχι εκείνοι οι καταφορτωμένοι με όπλα
Του Μάρκου Αυγέρη*
Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος την εποχή που έγινε και με τον τρόπο που έγινε, είναι απίστευτο φαινόμενο.
Ο φασισμός ήταν τότε στο αποκόρυφο της δύναμης και της επιβολής του. Παρουσιαζόταν σαν μια από κείνες τις πρωτόγονες θεομηνίες· όταν οι βαρβαρικές εισβολές σάρωναν κάθε αντίσταση μπροστά τους και κυρίευαν τις πολιτείες μόνο με την παρουσία τους.
Οι ατσαλένιες στρατιές της Γερμανίας προχωρούσαν σαν ασυγκράτητη θύελλα και είχαν υποδουλώσει όλες τις χώρες της δυτικής Ευρώπης. Οι λαοί ήταν κατατρομαγμένοι. Είχαν αρχίσει να πιστεύουν πως κάθε αντίσταση ήταν αδύνατη μπροστά σ’ αυτό το κακό. Ο Μουσολίνι έβγαινε δοξασμένος από τον πόλεμό του στην Αβησσυνία. Είχε εξοντώσει αλύπητα με τον υπερίτη1 τους γυμνούς Αβησσυνούς οπλίτες.
Οι ιταλικές κι οι γερμανικές φάλαγγες στον εμφύλιο πόλεμο της Ισπανίας έδωσαν τη νίκη στον Φράνκο. Ο Μουσολίνι είχε πάρει το ύφος Καίσαρα και μιλούσε με τη φωνή του Ρωμαίου αυτοκράτορα. Λογάριαζε να ξανααναστήσει τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Απειλούσε όλους τους γειτονικούς λαούς κομπάζοντας για τη δύναμή του.
Η Μεσόγειος ήταν αδιαφιλονίκητο κτήμα του “mare nostrum”. Είχε εισβάλει στη Γαλλία. Η Αλβανία είχε γίνει πριν από καιρό ιταλική κτήση. Διαλαλούσε urbi et orbi την ιταλική δύναμη. Οχτώ εκατομμύρια λόγχες! Έτοιμες να κάμουν να πειθαρχήσει κάθε ατίθασος αντίπαλος. Λίγες ώρες πριν εισβάλει στον τόπο μας έστειλε απλώς μια σύντομη εντολή, “παραδοθείτε!”. Ποιος θα τολμούσε να του αντισταθεί;
Κι όμως: Έγινε το απίστευτο. Αντί να αιφνιδιάσει, αιφνιδιάστηκε. Ένας λαός ξεσηκώθηκε μονομιάς σαν σφηκολόι. Έμεινε κατάπληκτος. Το έλεγε και το ξανάλεγε, “μα τι μίσος είναι αυτό εναντίον μας”! Περίμενε ίσως να τον υποδεχτούμε μετά βαΐων και κλάδων.
Δεν φανταζόταν πως θα 'βρισκε σοβαρή αντίσταση. Ήξερε δα πως είχε να κάμει μ’ ένα στρατό που στον οπλισμό του δεν παρουσίαζε μεγάλες διαφορές από τους Αβησσυνούς· αν όχι ολότελα γυμνοί, ήτανε μισόγυμνοι· μόνο με τα ντουφέκια τους και με πολύ λίγα άλλα εφόδια. Δεν ήταν σύγχρονος στρατός και δεν θα μπορούσε ν' αντιμετωπίσει το δικό του με πλούσια εφόδια συγχρονισμένο στράτευμα.
Στις αποθήκες μας βρέθηκαν χιλιάδες ζεύγη άρβυλα, όλα αριστερά. Όλους τους βιαστικά στρατευμένους τους πήγαν εκατοντάδες χιλιόμετρα με τα πόδια· από τις απόμακρες γωνιές της χώρας έως τα σύνορα. Όταν έφτασαν στο μέτωπο, των περισσοτέρων τα πόδια ήταν πληγιασμένα. Κι όταν άρχισαν σε λίγο τα κρύα, χιλιάδες έπαθαν κρυοπαγήματα.
Ο Μουσολίνι είχε πεποίθηση στον ομοφρονά του τον Έλληνα δικτάτορα. Πίστευε πως ήθελε απλά να κρατήσει τα προσχήματα και πως δεν επρόκειτο να προβάλει σοβαρή αντίσταση. Και πραγματικά αυτή ήταν η πρόθεση του Μεταξά. Για νίκη δεν είχε καμία ελπίδα. Ενώ από χρόνια πριν ήταν φανερό πως κινδυνεύαμε από τη φασιστική μεγαλομανία που όλο μεγάλωνε, δεν είχε παρθεί καμιά σοβαρή αμυντική φροντίδα. Όλα ήταν στοιχειώδη στον εξοπλισμό μας.
Από τον καιρό που δικτατόρευε, ήταν όλο γιορτές και πανηγύρια, επίδειξη ταγμάτων εργασίας, που κάναν παρέλαση μ’ αστραφτερά καινούρια φτυάρια, ρητορεία για το θαύμα του τρίτου ελληνικού πολιτισμού, που δημιουργούσε η δικτατορία του και θα θάμπωνε τον κόσμο. Ήταν ο “πατέρας της φυλής”. Ήταν η συνισταμένη μιας χρεωκοπημένης ηγετικής τάξης, που κοίταζε να κρατηθεί με το φασισμό. Η ελληνική δικτατορία είχε τα θάρρη της στον γενικότερο φασισμό, στην απελπισμένη αυτή κορφή του αντιδραστικού αστισμού, διαλύθηκε μέσα σ’ ένα απέραντο έγκλημα.
Στην πρόκληση των ομοφρόνων της η ελληνική δικτατορία δεν είχε ν’ αντιτάξει τίποτε. Ήταν ο νόμος των λύκων· ο δυνατότερος να φάει τον αδύνατο. Δεν είχε φροντίσει νάχει ούτε τρία αεροπλάνα της προκοπής· κι είχε καταπιεί γι’ αυτό τον σκοπό το καταπέτασμα, πήρε από έχοντες και μη έχοντες. Έδωσες εσύ; Έμεινε παροιμιακό, “πήγαν για την αεροπορία”. Κι ο οβολός της χήρας και του ορφανού. Κι οι χρυσές βέρες από τα φτωχά αντρόγυνα.
Οι στρατηγοί και τα επιτελεία διεύθυναν αυτόν τον απίθανο πόλεμο από τα υπόγεια της Αθήνας. Δεν συγκρατούμε τ’ όνομα του ανώτερου εκείνου στρατιωτικού που εκήρυχνε φανερά και παντού πως η ήττα μας “ήταν βεβαία” και πως ο πόλεμος αυτός δεν μπορεί να κρατηθεί απάνω από τρεις μέρες. Δεν ήθελε ο άνθρωπος να εκτεθεί σαν ατζαμής στα στρατιωτικά πράγματα. Έπειτα ήταν γερμανόφιλος· είχε και γυναίκα Γερμανίδα. Κι ο ίδιος ο δικτάτορας ήταν γερμανόφιλος κι ήταν το καύχημά του η γερμανική στρατιωτική παιδεία του.
Μα το απίθανο αναποδογύρισε όλες τις προβλέψεις. Οι σοφοί αποδείχτηκαν άσοφοι. Αυτός ο στρατός, που μαζεύτηκε βιαστικά, πήγαινε να συναντήσει τον εχθρό τραγουδώντας. Ήρθε τραγουδώντας και πολεμούσε τραγουδώντας. Ο φασισμός ήταν το άχτι του, να γλυτώσει τώρα από τον εξωτερικό και θα λογαριαζόταν εύκολα ύστερα με τον εσωτερικό.
Κι έτσι έγινε κι εκείνη η εποποιία της Πίνδου, όπου πήραν μέρος στον πόλεμο οι γυναίκες και τα παιδιά. Πάνδημη αντίσταση. Ο στρατός τραγουδούσε και πολεμούσε, με μισή κουραμάνα στο γυλιό και μισό άρβυλο στο πόδι. Μέσα στο σκοτάδι της ευρωπαϊκής δουλείας, αυτός ήταν η αστραπή. Μέσα στην ήττα των μεγάλων εθνών, ήταν ο θρίαμβος κι η δόξα. Μέσα στον γενικό φόβο ήταν η αλεγρία: “Αέρααα!”.
Έδωσε την πρώτη βεβαιότητα στον σκιαγμένο κόσμο πως ο φασισμός δεν ήταν ανίκητος. Η ορμή αυτή του μισοπλισμένου μικρού λαού, που έμοιαζε περισσότερο με κακά οργανωμένη εθνοφυλακή παρά με σύγχρονο στρατό, του λύγισε, τ’ αναδίπλωσε, του τσαλάκωσε τα τρομερά κείνα οχτώ εκατομμύρια λόγχες του Μουσολίνι. Μια εύθυμη φωνή αντήχησε σ’ όλη την Ευρώπη: “Κορόιδο Μουσολίνι - η νίλα που θα γίνει...”.
Οι λαοί ανασάνανε. Τα σκιάχτρα κι οι εφιάλτες δεν υπήρχαν πια. Κι όταν μπήκαν στην Αθήνα οι σιδερόφραχτοι Γερμανοί, ο λαός τους αντίκρισε περήφανα· ήταν αυτός ο νικητής κι όχι εκείνοι οι καταφορτωμένοι με όπλα.
Σε λίγους μήνες οργανώθηκε η Εθνική Αντίσταση κι έπιασε όλη την Ελλάδα. Κάθε γύρισμα του δρόμου ήταν και μια εστία αντίστασης. Ο καταχτητής δεν είχε καταχτήσει αυτό τον λαό. Με την αντίστασή του η δόξα του έφτανε πάλι στις κορφές της Ιστορίας του.
Οι περισσότεροι απ’ τους παλιούς πολιτικούς ηγέτες της χώρας αντίκρυσαν πολύ δυσάρεστα το νέο αυτό απτόητο πνεύμα που παρουσίαζε ο λαός. Έβλεπαν μία νέα νοοτροπία ν’ αναπτύσσεται μέσα στις τάξεις του, που τους ανησυχούσε περισσότερο από την παρουσία του εχθρού. Και έστρεψαν πιο πολύ την προσοχή τους πώς να πολεμήσουν και να εκμηδενίσουν αυτές τις νέες κοινωνικές δυνάμεις, που δημιουργήθηκαν και πολλαπλασιάστηκαν μέσα στη χώρα στο διάστημα της κατοχής.
Αυτές τις δυνάμεις τις πολέμησαν από τότε όσο μπόρεσαν. Με τη βοήθεια και των χιτλερικών, κι αυτών που παρουσιάζονται σαν σύμμαχοι και θαυμαστές της λαϊκής ευψυχίας, σαν υμνητές, από τα ραδιόφωνα, του ηρωισμού και της αυτοθυσίας του ελληνικού λαού και της Εθνικής Αντίστασης, όλοι σε μια κοινή συνεργασία, αγωνίστηκαν μ’ όλα τα μέσα να εξοντώσουν την προοδευτική νοοτροπία του λαού, που τόσο είχε ποθήσει για τον τόπο φωτεινότερη ζωή κι ευτυχέστερες ημέρες.
Και ύστερα από τόσους αγώνες και τόσο αίμα, η σημερινή κυβέρνηση αμνηστεύει τους Γερμανούς εγκληματίες και δικαιολογεί την πράξη της αμνηστίας προβάλλοντας λόγους υψηλής πολιτικής· “Παραμερίζουμε», λένε, «τα αισθήματα κι ανοίγουμε δρόμους για το έθνος και το μέλλον του”.
Με ποια κεφάλαια ηθικά κι εθνικά, με ποιες αξίες στα εμβλήματά τους και σε ποιους δρόμους εθνικής τιμής κι εθνικής περηφάνειας οδηγούν τάχα ένα δοξασμένο και περήφανο λαό αυτοί οι παρουσιαζόμενοι σαν ηγέτες του κι εκφραστές της εθνικής συνείδησης; Δεν παραμερίζουν μόνο τα αισθήματα, μα παραμερίζουν κι όσα δίνουν αξία στη ζωή ενός λαού. Μα ούτε τις αξίες του λαού θα μπορέσουν να καταλύσουν, ούτε την πορεία του προς τα μπρος να σταματήσουν.
* Ο Μάρκος Αυγέρης (1884 - 1973) υπήρξε ένας από τους εμβληματικούς διανοούμενους της Εθνικής Αντίστασης και της ελληνικής Αριστεράς. Η επιφυλλίδα «Η 28η Οκτωβρίου και ο Φασισμός» πρωτοδημοσιεύτηκε στις 28.10.1959 στην ΑΥΓΗ.
1 Υπερίτης (από τη βελγική πόλη Ypres) είναι μια εναλλακτική ονομασία για τα γνωστά αέρια μουστάρδας που χρησιμοποιήθηκαν στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο
Η 28η Οκτωβρίου και οι κομμουνιστές
Στην ανιδιοτελή αυτή πατριωτική προσφορά των κομμουνιστών η δικτατορία απάντησε αρνητικά και δεν τους επέτρεψε να λάβουν τα όπλα και να υπερασπίσουν την πατρίδα· κάτι χειρότερο μάλιστα: τους εκράτησε στα στρατόπεδα και τα νησιά της εξορίας και, όταν οι ναζί και οι φασίστες κατέλαβαν τη χώρα, τους παράδωσε στον εχθρό
Του Τάσου Βουρνά*
Ο πόλεμος του 1940-41 αποτέλεσε τον θρίαμβο της πατριωτικής και της αντιφασιστικής πίστης του ελληνικού λαού. Χωρίς επαρκή εφοδιασμό, χωρίς σύγχρονο πολεμικό υλικό, χωρίς εύψυχη πολιτική και στρατιωτική ηγεσία, χωρίς καν ένα σχέδιο επιστράτευσης και κινητοποίησης της χώρας μπροστά στην απειλή του ιταλικού φασισμού, με μια κυβέρνηση ιδεολογικά ομοούσια των ναζί και των φασιστών, άτολμη και αναποφάσιστη για το μέλλον, οι Έλληνες πολίτες κινητοποιήθηκαν με θαυμαστούς ρυθμούς τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940, όταν άρχισε η ιταλική επίθεση στην ελληνοαλβανική μεθόριο, και πραγμάτωσαν, με πρωτοβουλία των πολιτών και όχι του κράτους, αυτό που απεκλήθη θαύμα της Αλβανίας, την απόκρουση δηλαδή του επιδρομέα και κατόπι την καταδίωξή του μέσα στο εχθρικό έδαφος.
Μετά τον πρώτο αιφνιδιασμό των ιταλικών δυνάμεων, εξοπλισμένων με όλα τα σύγχρονα τότε μέσα πολέμου, οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις με ηγετικό στήριγμά τους τούς εφέδρους αξιωματικούς, αφού υποχώρησαν αρχικά προς την κατεύθυνση του ποταμού Καλαμά και των βορείων υπωρειών της Πίνδου, επιχείρησαν μέσα στο πρώτο δίμηνο του πολέμου την αντεπίθεσή τους και, αφού απώθησαν τον επιδρομέα έξω από το πάτριο έδαφος, άρχισαν να τον εκτοπίζουν από τα ισχυρά ερείσματά του στις πόλεις της νότιας Αλβανίας που κατοικούνταν από συμπαγείς ελληνικούς πληθυσμούς.
Έτσι, με την αδιάκοπη και ηρωική δράση των Ελλήνων πολεμιστών, το Αργυρόκαστρο, η Κορυτσά, οι Άγιοι Σαράντα και άλλες μικρότερης σημασίας πόλεις και κωμοπόλεις του υπό ιταλική κατοχή αλβανικού εδάφους περιέρχονταν στα χέρια των προελαυνουσών ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων τους τελευταίους δύο μήνες του 1940, ενώ γράφονταν απαράμιλλες σελίδες ηρωισμού όχι μόνο από τους ένστολους και επιστρατευμένους πολίτες, αλλά από το σύνολο του πληθυσμού, τόσο του παραμεθόριου, ο οποίος έπαιρνε ενεργό μέρος στον πόλεμο, προωθώντας τα εφόδια του στρατού έως τις απρόσιτες βουνοκορφές της Πίνδου κατά το αρχικό στάδιο της άμυνας του πάτριου εδάφους, όσο και του υπόλοιπου πληθυσμού της χώρας, ο οποίος δοκιμαζόταν σκληρά από τους άνανδρους βομβαρδισμούς των πόλεων, της ιταλικής αεροπορίας, με εκατοντάδες θύματα από τους αμάχους.
Ο πόλεμος απέδειξε αφενός τον ηρωισμό και το αντιφασιστικό πνεύμα των Ελλήνων, αλλά και απομυθοποίησε τη χυδαία προπαγάνδα της δικτατορίας, η οποία είχε επί μια τετραετία ως στόχο τον φενακισμό του λαού και προσπαθούσε να του καλλιεργήσει την ψευδή εντύπωση ότι μεριμνούσε ανελλιπώς για τον εξοπλισμό του στρατού και την ασφάλεια της χώρας.
Η δοκιμασία του πολέμου απέδειξε το απαράσκευο της χώρας προς πόλεμο, όπως αναγκάστηκαν αργότερα να το ομολογήσουν κορυφαίοι στρατιωτικοί ηγήτορες των κατά ξηρά και θάλασσα μονάδων στο Απομνημονεύματά τους (Παπάγος, ναύαρχος Σακελλαρίου κ.ά.) και κυρίως έφερε στο φως τις τρομερές λαθροχειρίες της δικτατορίας στον πολυδιαφημιζόμενο έρανο για την ενίσχυση της Αεροπορίας.
Εκατομμύρια επί εκατομμυρίων του εράνου είχαν γίνει παρανάλωμα καταχρήσεων και η Ελλάδα μπήκε στον πόλεμο διαθέτοντας μερικά απηρχαιωμένα γαλλικής και πολωνικής κατασκευής αεροπλάνα, τα οποία το Δημόσιο είχε προμηθευτεί προ της δικτατορίας.
Παρά ταύτα, με αυτό το επικίνδυνο για τη ζωή τους υλικό, οι Έλληνες πιλότοι έδωσαν σοβαρές μάχες, κατά τη φάση της αναχαίτισης των επιτιθέμενων ιταλικών δυνάμεων, έχοντας να αντιμετωπίσουν μια τέλεια οργανωμένη και εξοπλισμένη με τελευταίου τύπου πολυάριθμες πτητικές μηχανές αεροπορία των Ιταλών.
Παρόμοια υπεροπλία του εχθρού είχε να αντιμετωπίσει και κατά θάλασσα ο ελληνικός στόλος, ο οποίος παρατάχθηκε στο Αιγαίο και το Ιόνιο ασθενέστερος κατά μία μονάδα μετά τον δόλιο τορπιλισμό του ευδρόμου «Έλλη» στο λιμάνι της Τήνου στις 15 Αυγούστου 1940 και ενώ ακόμη ο πόλεμος βρισκόταν μακριά από τα ελληνικά σύνορα.
Παρά ταύτα, ο ελληνικός στόλος, χάρη στην παράδοση των κατά θάλασσα αγώνων των Ελλήνων και τον ηρωισμό και την ευψυχία των πληρωμάτων του, κατόρθωσε να κρατήσει τον πανίσχυρο ιταλικό στόλο μακριά από τα ελληνικά λιμάνια και τις γραμμές ανεφοδιασμού της μαχόμενης χώρας.
Οι κομμουνιστές και η άμυνα του πάτριου εδάφους
Το χαρακτηριστικότερο γνώρισμα της άμυνας της Ελλάδας κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-41 ήταν η καθολικότητα της συμμετοχής στην αντιφασιστική μάχη όλου του ελληνικού πληθυσμού, αδιάκριτα από κοινωνικές ή πολιτικές τοποθετήσεις.
Η δικτατορία Μεταξά, και ενώ η φασιστική απειλή κρεμόταν σαν δαμόκλεια σπάθη πάνω από τα κεφάλια των Ελλήνων, διατηρούσε με αμείωτη σκληρότητα στρατόπεδα πολιτικών της αντιπάλων, στα οποία πλειοψηφούσαν συντριπτικά οι κρατούμενοι κομμουνιστές.
Μόλις εκδηλώθηκε η επίθεση των Ιταλών κατά της Ελλάδας, τόσο οι κρατούμενοι στο στρατόπεδο της Ακροναυπλίας κομμουνιστές όσο και οι κρατούμενοι στα στρατόπεδα πειθαρχημένης διαβίωσης των νησιών του Αιγαίου έσπευσαν, με κοινά υπομνήματά τους, να δηλώσουν στην κυβέρνηση - δεσμοφύλακά τους ότι, λησμονώντας τις πολιτικές τους διαφορές, είναι έτοιμοι να πάρουν τα όπλα εθελοντικά και να πολεμήσουν τον επιδρομέα.
Το σύνθημα δόθηκε από τον ίδιο τον γ. γραμματέα του ΚΚΕ Νίκο Ζαχαριάδη, ο οποίος, με επιστολή του που δημοσιεύτηκε στον Τύπο, εδήλωνε ότι καθήκον των κομμουνιστών, όπως και όλων των Ελλήνων, ήταν να αντισταθούν στον επιδρομέα μετατρέποντας κάθε σπίτι ή καλύβα σε εθνικό οχυρό ώστε να μην περάσει ο εχθρός.
Στην ανιδιοτελή αυτή πατριωτική προσφορά των κομμουνιστών η δικτατορία απάντησε αρνητικά και δεν τους επέτρεψε να λάβουν τα όπλα και να υπερασπίσουν την πατρίδα· κάτι χειρότερο μάλιστα: τους εκράτησε στα στρατόπεδα και τα νησιά της εξορίας τους υπό αυστηρό περιορισμό και ένοπλη φρούρηση και, όταν τον Απρίλιο του 1941 οι ναζί και οι φασίστες του Μουσολίνι κατέλαβαν τη χώρα, τους παράδωσε στον εχθρό, ο οποίος και τροφοδότησε αργότερα με τα κορμιά τους στο Κούρνοβο και στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής τα εκτελεστικά του αποσπάσματα, αφαιρώντας τη ζωή των δεσμωτών ως αντίποινα για την εθνική αντίσταση των Ελλήνων.
Η παράδοση των κρατουμένων κομμουνιστών από το καταρρέον κράτος της δικτατορίας στον εθνικό εχθρό αποτελεί μέγα όνειδος της Ιστορίας και ανεξίτηλο στίγμα για την ελληνική Δεξιά, η οποία τους κρατούσε ως ομήρους επί μία τετραετία και πλέον.
* Ο Τάσος Βουρνάς (1913 - 1991) ήταν διακεκριμένος ιστορικός, δημοσιογράφος και αγωνιστής της ελληνικής Αριστεράς. Το κείμενο είναι αναδημοσίευση από το βιβλίο του «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας» - Εκδόσεις Αφών Τολίδη 1974 - 1986
Από το υπόμνημα των κρατουμένων στην Ακροναυπλία 29/10-1940
«Με βάση την παραπάνω πολιτική, εμείς οι κομμουνιστές, ξεχνώντας το παρελθόν, παίρνουμε τη θέση μας στην πρώτη γραμμή του πυρός κάτω από τις διαταγές σας για τη συντριβή των φασιστών επιδρομέων και την υπεράσπιση της ακεραιότητας και ανεξαρτησίας της χώρας μας.
Είμεθα έτοιμοι να εκθέσουμε και προφορικά τις απόψεις μας αυτές και παρακαλούμε να καθορίσετε για το σκοπό αυτό τα της επαφής μας...
Ακροναυπλία 29 Οκτωβρίου 1940»
Οι κρατούμενοι της Ακροναυπλίας απηύθυναν συνολικά τρία υπομνήματα για την εθελοντική τους επιστράτευση, στις 29.10, 6.11 και 13.11.1940. Κανένα από αυτά δεν απαντήθηκε. Οι αρχές του καθεστώτος τούς παρέδωσαν στους Γερμανούς. Αυτοί και οι Ιταλοί από τους συνολικά 625 κρατούμενους εκτέλεσαν τους 239. Οι 58 από αυτούς εκτελέστηκαν στο Κούρνοβο στις 6.6.1943. Οι 4 στο Χαϊδάρι στις 12.12.1943 και 160 -από τους συνολικά 200- την 1η.5.1944 στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Τα παραπάνω στοιχεία είναι από το άρθρο του Μπάμπη Αντωνιάδη «Ακροναυπλία: Ημερολόγιο φυλακών της πόλης του Ναυπλίου» στην ιστοσελίδα argolicanea.gr
Το γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη
«Ο φασισμός του Μουσολίνι χτύπησε την Ελλάδα πισώπλατα, δολοφονικά και ξετσίπωτα, με σκοπό να την υποδουλώσει και να τη εξανδραποδίσει. Σήμερα όλοι οι Έλληνες παλεύουμε για τη λευτεριά, την τιμή, την εθνική μας ανεξαρτησία. Η πάλη θα είναι πολύ δύσκολη και πολύ σκληρή. Μα ένα έθνος που θέλει να ζήσει πρέπει να παλεύει, αψηφώντας τους κινδύνους και τις θυσίες.
Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι. Δίπλα στο κύριο μέτωπο και ο κάθε βράχος, η κάθε ρεματιά, το κάθε χωριό, καλύβα με καλύβα, η κάθε πόλη σπίτι με σπίτι, πρέπει να γίνει φρούριο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.
Κάθε πράκτορας του φασισμού πρέπει να εξοντωθεί αλύπητα. Στον πόλεμο αυτό, που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως καμιά επιφύλαξη. Έπαθλο για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα για τον σημερινό του αγώνα πρέπει να είναι, και θα είναι, μια καινούργια Ελλάδα της δουλειάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση και από κάθε εκμετάλλευση, μ’ έναν πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό.
Όλοι στον αγώνα, ο καθένας στη θέση του και η νίκη θάναι νίκη της Ελλάδας και του λαού της. Οι εργαζόμενοι όλου του κόσμου στέκουν στο πλευρό μας.
Αθήνα 31 του Οχτώβρη 1940, Νίκος Ζαχαριάδης, Γραμματέας της Κ.Ε. του ΚΚΕ»
Ο Ζαχαριάδης παραδόθηκε και αυτός στους Γερμανούς, μαζί με τους κρατούμενους κομμουνιστές στις φυλακές της Κέρκυρας, και μεταφέρθηκε στο Νταχάου, από όπου απελευθερώθηκε μετά το τέλος του πολέμου. Η θέση του γράμματος αγνοούσε καταφανώς το σοβιετογερμανικό σύμφωνο Ρίμπεντροπ - Μολότοφ, που ήταν ακόμα σε ισχύ και σύμφωνα με τη λογική του οποίου θα περίμενε κανείς οι Έλληνες κομμουνιστές να χαρακτηρίσουν τον πόλεμο ενδοϊμπεριαλιστική διαμάχη και να ζητήσουν ουδετερότητα της Ελλάδας.
Α.Τ.
