Μια παράξενη σύμπτωση των τελευταίων ετών είναι ότι κάθε φορά που πλησιάζει είτε η Ημέρα της Γυναίκας είτε η Παγκόσμια Ημέρα Εξάλειψης της Βίας κατά των Γυναικών κάποιος άνδρας αποφασίζει ότι ένας καυγάς ή η πρόθεση της γυναίκας του να φύγει από έναν άρρωστο γάμο / σχέση αρκούν για να της αφαιρέσει τη ζωή.
Έτσι, τρεις ημέρες πριν από τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών και εν μέσω της καραντίνας, ένας 44χρονος ιδιοκτήτης μίνι μάρκετ στον Πύργο Διρού στη λακωνική Μάνη σε έναν καυγά πήρε την καραμπίνα του και τη σήκωσε για να σκοτώσει τη συνομήλικη σύζυγό του. Όλα αυτά ενώ στο σπίτι βρισκόταν η 15χρονη κόρη τους. Ο 19χρονος γιος του ζευγαριού εκείνη τη στιγμή βρισκόταν με τον παππού του. Η αστυνομία δεν είχε λάβει ποτέ σχετική καταγγελία, όπως έκανε γνωστό μετά το έγκλημα, γεγονός βέβαια διόλου σπάνιο, ειδικά όταν η γυναίκα ζει σε μικρή πόλη ή χωριό, όπου όλοι είναι λίγο έως πολύ γνωστοί. Άλλωστε, ακόμα και στην ανωνυμία της πρωτεύουσας μια τέτοια καταγγελία είναι το τελευταίο βήμα μιας γυναίκας, όπως μας εξηγούσε αστυνομικός.
Κανένας δεν είχε καταλάβει και δεν ήξερε τίποτα. «Τι γίνεται όταν κλειδώνει η πόρτα κανείς δεν ξέρει» δήλωναν οι γείτονες στο χωριό στις κάμερες. Διόλου σπάνια και η άγνοια του περίγυρου.
Όπως επίσης και η ασήμαντη αφορμή για έναν καυγά που τελείωσε με τον πλέον τραγικό τρόπο. Αυτή τη φορά οι πληροφορίες έλεγαν ότι με αφορμή ένα μήνυμα στο κινητό ξέσπασε ο καυγάς που τελείωσε με μια σφαίρα στο κεφάλι της γυναίκας.
Ο καθ’ ομολογίαν δράστης κατείχε δύο κυνηγετικά όπλα, τα οποία βρήκε και κατέσχεσε η αστυνομία. Ένα από αυτά ήταν και το φονικό όπλο.
Και κάπως έτσι η τηλεόραση μετρά ακόμα μία «οικογενειακή τραγωδία» και οι υπόλοιποι μετράμε ακόμα μία γυναικοκτονία, όρο που φαίνεται να φοβίζει πιο πολύ και από το ίδιο το αδίκημα. Και όντως νομικά αυτή τη στιγμή ο όρος δεν παραπέμπει σε ειδική κατηγορία ανθρωποκτονίας, είναι ωστόσο όρος που χρησιμοποιείται εδώ και χρόνια στην εγκληματολογία (femicide), παρά τις δυσκολίες ορισμού. Δεν είναι ούτε αριστερίστικος νεολογισμός που ανακάλυψε η ΑΥΓΗ, όπως κατηγορήθηκε πριν από ένα - δυο χρόνια από διάφορα δεξιά τρολ στο Διαδίκτυο, ούτε ορολογία του ΣΥΡΙΖΑ.
Ο όρος γυναικοκτονία συνεχίζει να ενοχλεί και σήμερα, όπως είδαμε στις αντιδράσεις Πλεύρη, γιατί σε θέτει αντιμέτωπο αμέσως με το τι έχει συμβεί και γιατί έχει συμβεί. Δεν είναι μια οικογενειακή ιστορία, μια κακή επιλογή συντρόφου με ολέθρια αποτελέσματα. Πίσω από μια γυναικοκτονία βρίσκεται ένα ολόκληρο σύστημα σχέσεων που αναπαράγει συμπεριφορές και νόρμες σύμφωνα με τις οποίες η γυναίκα πρέπει να υπακούει στον σύζυγο, τον σύντροφο, πατέρα ή αδελφό και κάθε παρέκκλιση μπορεί να τιμωρηθεί από ξύλο μέχρι... θάνατο.
Γιατί ακόμα μία αλήθεια είναι και ότι η γυναικοκτονία είναι συνήθως η τελευταία πράξη ενός δράματος που παίζεται καιρό εντός των τειχών του ίδιου του σπιτιού πολλών γυναικών.
Ελλιπή στοιχεία αλλά και ανασφαλή συμπεράσματα
Η καταμέτρηση των γυναικοκτονιών που έχουμε γίνεται είτε μέσω φεμινιστικών οργανώσεων είτε δημοσιευμάτων, καθώς επίσημα στατιστικά στοιχεία για τις γυναικοκτονίες δεν κρατά η αστυνομία. Τα στοιχεία που καταγράφει είναι οι ανθρωποκτονίες όπου υπάρχει καταγραφή τού εάν το θύμα είναι γυναίκα ή άνδρας, αλλά δεν καταγράφεται η σχέση με τον δράστη. Δεν πρέπει να παραλείψουμε ότι η δυσκολία ακαδημαϊκού ορισμού δεν βοηθά στην καταγραφή, αν και ίσως θα ήταν δυνατή η καταγραφή στα επίσημα στοιχεία της σχέσης θύματος με δράστη.
Ενδεικτικά παραθέτουμε ότι, σύμφωνα με παλιότερα στοιχεία του αρχηγείου της ΕΛ.ΑΣ., τη δεκαετία 2007-2016 οι ανθρωποκτονίες με θύματα γυναίκες κυμαίνονται μεταξύ 25% - 35% του συνόλου των ανθρωποκτονιών που καταγράφονται ανά έτος, με εξαίρεση το 2011, που το ποσοστό των ανθρωποκτονιών με θύματα γυναίκες είναι περίπου το 16,85% αυτών που τελέστηκαν εκείνο τον χρόνο. Ωστόσο, όλες οι ανθρωποκτονίες με θύματα γυναίκες δεν είναι γυναικοκτονίες, καθώς σ’ αυτή τη στατιστική συμπεριλαμβάνονται οι ανθρωποκτονίες με όλα τα πιθανά κίνητρα, π.χ. ληστεία μετά φόνου.
Μια άλλη στατιστική καταγραφή της αστυνομίας είναι τα στοιχεία για την ενδοοικογενειακή βία και ενδεικτικό είναι ότι μόλις το 2006 η ενδοοικογενειακή βία αποτυπώθηκε σε νόμο που ξεχωρίζει τα αδικήματα που τελούνται εντός μιας σχέσης ή οικογένειας από αδικήματα που τελούνται εκτός, δηλαδή δεν θεωρείται το ίδιο πια η σωματική βλάβη που μπορεί να υποστεί μια γυναίκα από τον σύζυγό της με τη σωματική βλάβη που μπορεί να υποστεί από το να της επιτεθεί κάποιος άγνωστος στον δρόμο.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του αρχηγείου της ΕΛ.ΑΣ., μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2020 έχουν γίνει 4.091 δικογραφίες για ενδοοικογενειακή βία και το 2019 5.205.
Το 2018 έχουν γίνει 4.722 δικογραφίες για ενδοοικογενειακή βία, 23% περισσότερες από το 2017 (3.930). Το 2016 η ΕΛ.ΑΣ. είχε καταγράψει 3.839 υποθέσεις, το 2015 3.572 υποθέσεις, το 2014 3.503 υποθέσεις, το 2013 2.889, το 2012 2.451, το 2011 2.005 υποθέσεις και 1.303 το 2010.
Η αύξηση στις δικογραφίες ή η μείωση αντίστοιχα δεν σημαίνει όμως απαραίτητα ότι τα πράγματα πάνε καλύτερα ή χειρότερα. Σημαίνει ότι τόσες γυναίκες -στην πλειονότητά τους- βρήκαν το θάρρος να καταγγείλουν τι συμβαίνει πίσω από τις κλειστές πόρτες. Πάντα σ’ αυτά τα αδικήματα, όπως και σ’ αυτό του βιασμού, υπάρχει ο «σκοτεινός αριθμός», όπως λέγεται στην Εγκληματολογία, των περιστατικών που δεν καταγγέλλονται.
Πριν από ενάμιση χρόνο ιδρύθηκε από την τότε υπουργό Προστασίας του Πολίτη Όλγα Γεροβασίλη Τμήμα Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας στην ΕΛ.ΑΣ. υπό τη Διεύθυνση Γενικής Αστυνόμευσης στο Αρχηγείο της Ελληνικής Αστυνομίας. Το τμήμα έχει επιτελικό ρόλο, όπως υπογραμμίζουν από την ΕΛ.ΑΣ., δηλαδή εποπτεύει ή δρα συμβουλευτικά σε υποθέσεις. Για τη λειτουργία του έχει καταθέσει την εβδομάδα που μας πέρασε σχετική ερώτηση η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ. Χαρά Καφαντάρη μαζί με 56 βουλευτές.
9η μέσα στο 2020
Η γυναικοκτονία στη Μάνη ήταν η 9η του 2020, ενώ είχε προηγηθεί ο θάνατος γυναίκας από υπηρεσιακό πιστόλι του αστυνομικού συζύγου της, ο οποίος θεωρήθηκε ατύχημα, αλλά και μια τρομακτική απόπειρα γυναικοκτονίας τον περασμένο Αύγουστο με έναν 67χρονο που κυνηγούσε με τσεκούρι την 54χρονη σύζυγό του σε κεντρικούς δρόμους της Καλλιθέας τραυματίζοντάς τη σοβαρά. Ο 67χρονος είχε αποπειραθεί στη συνέχεια να αυτοτραυματιστεί πριν συλληφθεί από άνδρες της ΔΙΑΣ που ειδοποιήθηκαν από τους γείτονες όταν είδαν μια γυναίκα να τρέχει να ξεφύγει από έναν άνδρα με τσεκούρι. Σύμφωνα με τις τότε πληροφορίες, η 54χρονη είχε ζητήσει νωρίτερα διαζύγιο.
Αυξημένη η ενδοοικογενειακή βία στον καιρό της καραντίνας
Πολλά έχουν γραφτεί, ενώ ακόμα βρίσκονται σε εξέλιξη έρευνες για την ενδοοικογενειακή βία την περίοδο της καραντίνας. Σημειώνεται ότι η αρχή της καραντίνας σημαδεύτηκε από διπλή γυναικοκτονία από το χέρι αστυνομικού, ο οποίος σκότωσε την πρώην σύζυγό του και μια φίλη της στο προαύλιο του σούπερ μάρκετ όπου εργάζονταν οι δύο γυναίκες. Όμως ίσως είναι λίγο νωρίς για να αποτιμήσει κανείς τι έχει συμβεί ή τι συμβαίνει, καθώς βρισκόμαστε στη δεύτερη φάση της καραντίνας και δεν αποκλείεται να υπάρξει και τρίτη. Τα μέχρι στιγμής επίσημα στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ. δείχνουν ότι τον Μάρτιο του 2020 σχηματίστηκαν 350 δικογραφίες για ενδοοικογενειακή βία, τον Απρίλιο 335 και τον Μάιο 412. Σαφώς αυξητικές τάσεις παρατηρούνται κατά τους μήνες που δεν είχαμε καραντίνα, δηλαδή Ιούνιο (491), Ιούλιο (609), Αύγουστο (568) και Σεπτέμβριο (570), γεγονός όμως που ίσως μπορεί να ερμηνευτεί και από τη μειωμένη δυνατότητα των γυναικών να καταγγείλουν τέτοια περιστατικά εν μέσω καραντίνας και συνεχούς παρουσίας του συντρόφου - δράστη.
