Από την εμφάνιση του ChatGPT, πολλά έχουν γραφτεί για τις ωφέλιμες και μη επιπτώσεις που μπορεί να έχει στον τρόπο εργασίας, καθώς και για τους φόβους εξαφάνισης ολόκληρων επαγγελματικών κλάδων. Οι ερευνητές άρχισαν αμέσως να πειραματίζονται μαζί του, γιατί φαινόταν ότι θα μπορούσε να τους βοηθήσει σε πολλές από τις καθημερινές – και κάπως μονότονες – εργασίες, όπως η συγγραφή περιλήψεων και προτάσεων για χρηματοδότηση, καθώς και η δημιουργία και επεξεργασία κώδικα υπολογιστή. Κάποιοι λένε ότι τέτοιες εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ), όπως το ChatGPT, εξοικονομούν χρόνο στους ερευνητές, ενώ άλλοι προειδοποιούν ότι μπορεί να μεγεθύνει την παραγωγή χαμηλής ποιότητας επιστημονικών δημοσιεύσεων.
Αυτό που δεν γνωρίζουμε αυτή τη στιγμή είναι ο τρόπος που οι ερευνητές χρησιμοποιούν το ChatGPT, καθώς και άλλες παρόμοιες εφαρμογές ΤΝ. Μία πρόσφατη έρευνα του έγκριτου περιοδικού Nature (L. Nordling, Nature 622 (2023) 655-657, doi: https://doi.org/10.1038/d41586-023-03235-8) έδειξε ότι σχεδόν το ένα τρίτο των μεταδιδακτορικών ερευνητών χρησιμοποιούν τέτοιου είδους εφαρμογές. Παράλληλα, τα δύο τρίτα ανέφεραν ότι η ΤΝ δεν είχε επηρεάσει την καθημερινή τους δουλειά ή τα επαγγελματικά τους σχέδια. Από τους χρήστες τέτοιων εφαρμογών ΤΝ, το 43% κάνει χρήση σε εβδομαδιαία και το 17% κάνει χρήση σε καθημερινή βάση.
Με τα μέχρι τώρα όμως δεδομένα δεν μπορεί να διαπιστωθεί εάν το ποσοστό χρήσης τέτοιων εφαρμογών ΤΝ είναι υψηλότερο ή χαμηλότερο από τον μέσο όρο άλλων επαγγελμάτων ούτε και πως το ποσοστό χρήσης διαφοροποιείται από χώρα σε χώρα. Μια έρευνα που έγινε φέτος τον Ιούλιο, από το Pew Research Center, με έδρα την Ουάσιγκτον, διαπίστωσε ότι το ένα τέταρτο των πολιτών των ΗΠΑ που είχαν ακούσει για το ChatGPT το είχαν χρησιμοποιήσει. Το ποσοστό αυτό αυξανόταν σε σχεδόν ένα τρίτο για όσους έχουν πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Μια άλλη έρευνα σε σουηδούς φοιτητές, που διενεργήθηκε τον Απρίλιο και τον Μάιο του 2023, διαπίστωσε ότι πάνω από το ένα τρίτο των σχεδόν έξι χιλιάδων συμμετεχόντων χρησιμοποιούσε τακτικά το ChatGPT. Στην Ιαπωνία, το ένα τρίτο των φοιτητών που ρωτήθηκαν τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2023 δήλωσαν ότι χρησιμοποιούν το ChatGPT.
Η πιο κοινή χρήση τέτοιων εφαρμογών ΤΝ, όπως προέκυψε από την προαναφερθείσα έρευνα του περιοδικού Nature, ήταν η βελτίωση κειμένου, πιο συγκεκριμένα, από τα δύο τρίτα των ερωτηθέντων. Τα επιστημονικά πεδία με την συχνότερη χρήση τέτοιων εφαρμογών ΤΝ ήταν η Μηχανική (44%) και οι Κοινωνικές Επιστήμες (41%). Οι μεταδιδακτορικοί ερευνητές στη Βιοϊατρική και στην Κλινική Ιατρική τις χρησιμοποιούν στην εργασία τους, με το ποσοστό να κυμαίνεται λίγο κάτω από το ένα τρίτο.
Με βάση άλλες έρευνες, οι μεταδιδακτορικοί ερευνητές στη Μηχανική που χρησιμοποιούν τέτοιες εφαρμογές ΤΝ, για να βελτιώσουν τα κείμενα των επιστημονικών τους δημοσιεύσεων, φτάνει το 82%! Κάτι τέτοιο προκαλεί προβληματισμό, γιατί είναι κάτι που σηματοδοτεί ότι οι μηχανικοί δεν είναι κατάλληλα εκπαιδευμένοι στην επιστημονική γραφή. Παρότι η ΤΝ μπορεί να αντιμετωπίσει αυτό το ζήτημα σε έναν κάποιο ικανοποιητικό βαθμό, τα πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών θα πρέπει να επενδύσουν στη διδασκαλία της επιστημονικής γραφής.
Φαίνεται όμως ότι τέτοιες εφαρμογές ΤΝ δεν έχουν μόνο ενθουσιώδεις υποστηρικτές. Δεν είναι σπάνιο να συναντάται έντονος σκεπτικισμός στον ακαδημαϊκό κόσμο απέναντι στα εργαλεία ΤΝ, όπως το ChatGPT. Σύμφωνα με μια άποψη, όσοι επικρίνουν τις εφαρμογές ΤΝ, τις περισσότερες φορές, δεν προσπάθησαν καν να τις χρησιμοποιήσουν και όταν το κάνουν επικεντρώνονται στα προβλήματα, αντί να προσπαθούν να κατανοήσουν τις επαναστατικές τους δυνατότητες.
Επίσης, δεν είναι λίγοι οι ερευνητές που αναγνωρίζουν την μεγάλη χρησιμότητα τέτοιων εφαρμογών για ερευνητές που ξεκινούν τη σταδιοδρομία τους, των οποίων η μητρική γλώσσα δεν είναι η αγγλική. Υπάρχει η αίσθηση ότι τέτοιες εφαρμογές μπορούν να βοηθήσουν, για παράδειγμα, στη βελτίωση των επιστολών εκδήλωσης ενδιαφέροντος σε αιτήσεις εύρεσης εργασίας ή στη συγγραφή επιστημονικών δημοσιεύσεων που γίνεται, σχεδόν αποκλειστικά, στην Αγγλική γλώσσα. Κάτι τέτοιο έχει τη δυναμική να προαγάγει μία δικαιότερη αγορά εργασίας, ειδικά στους μη αγγλόφωνους ερευνητές.
Αν θέλουμε να απομακρυνθούμε από την χώρο της έρευνας, το ChatGPT και άλλες εφαρμογές ΤΝ φαίνεται να διαταράσσουν την αγορά εργασίας. Προγράμματα που σχεδιάζουν αυτόματα και με μεγάλη ταχύτητα εικόνες που ένας σχεδιαστής θα χρειαζόταν αρκετές εργατοώρες, φαίνεται να πλήττουν τους επαγγελματίες του είδους. Προγράμματα ΤΝ που, όπως αναφέρθηκε, βελτιστοποιούν ή θα γράφουν κώδικα προγραμματισμού μπορεί να πλήξουν το αντίστοιχο επάγγελμα. Οι εφαρμογές ΤΝ χρησιμοποιούν για «έμπνευση» ό,τι υπάρχει ελεύθερα προσβάσιμο χωρίς να αναγνωρίζει πνευματικά δικαιώματα. Πώς, λοιπόν, θα αναγνωριστεί η εργασία ενός γραφίστα ή των πολλών χιλιάδων γραφιστών που εργάστηκαν για να τροφοδοτήσουν, ερήμην τους, τις εφαρμογές ΤΝ;
Αν όμως επιστρέψουμε στην εφαρμογή της ΤΝ στην έρευνα, κατά πόσο είναι «διδακτικό» για μία νέα ερευνήτρια να σχεδιάζει πειράματα, να αναπτύσσει μεθοδολογίες και να ερμηνεύει τα αποτελέσματά της με τη βοήθεια της ΤΝ; Οι σημερινοί ερευνητές που έχουν εκπαιδευτεί στα συγκεκριμένα αντικείμενα, δεν θεωρούν ακόμα την ΤΝ αναπόσπαστο μέρος της εργασίας τους. Οι νέοι όμως ερευνητές φαίνεται ότι θα θεωρούν τέτοιες εφαρμογές μέρος της καθημερινότητάς τους, κάτι που κρύβει τον κίνδυνο να είναι πλήρως εξαρτημένοι από την ΤΝ για την παραγωγή έρευνας. Μήπως η ΤΝ αποψιλώσει και το επάγγελμα του ερευνητή;
Ας το πούμε λίγο διαφορετικά: ο σύγχρονος καπετάνιος μπορεί να πλοηγήσει το πλοίο του με τα τελειότερα δορυφορικά μέσα. Μπορεί όμως να το πλοηγήσει ακόμα και με έναν εξάντα – το έχει διδαχτεί για λόγους ασφάλειας. Το έχει διδαχτεί για να μην είναι πλήρως εξαρτημένος από την τεχνολογία. Επίσης, απέχουμε ακόμα από το να ναυπηγούμε πλοία ρομπότ, παρότι το συγκεκριμένο είναι ίσως πιο απλό από μία «αυτοματοποιημένη» έρευνα.
Κλείνουμε λέγοντας, όπως και πολλές άλλες φορές, ότι δεν υπάρχει τίποτα το κακό με την τεχνολογία. Εφαρμογές όπως αυτές της ΤΝ στην έρευνα πράγματι ανοίγουν νέους δρόμους και διευκολύνουν την ζωή των ερευνητών. Αρκεί να εφαρμοστούν με τρόπο που να μην πηγαίνει αντίθετα με τους ηθικούς και δεοντολογικούς κανόνες της επιστημονικής έρευνας. Η συνεισφορά της ανθρώπινης σκέψης δεν μπορεί να αντικατασταθεί με κανένα σύστημα ΤΝ. Και αυτό φαίνεται ότι θα είναι η πραγματικότητα για πολύ καιρό ακόμα. Ας μην βιαστούμε, λοιπόν, να διαλύσουμε την ΤΝ, όπως οι Λουδίτες διέλυαν τους ηλεκτροκίνητους αργαλειούς στις αρχές του 19ου αιώνα, και ας επικεντρώσουμε τις προσπάθειές μας στην υπεύθυνη χρήση της.
