Η έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα και όχι η πτώση αστεροειδούς ευθύνεται για την εξαφάνιση των δεινοσαύρων, σύμφωνα με νεότερα επιστημονικά δεδομένα1. Οι μεταβολές στο κλίμα και στην ατμόσφαιρα που προκλήθηκαν από τις εκρήξεις των ηφαιστείων θεωρείται ότι έβλαψαν ανεπανόρθωτα τα πιο εμβληματικά πλάσματα που κυριάρχησαν στη Γη πριν από εκατομμύρια χρόνια τα οποία δεν σταματούν να εξάπτουν την φαντασία του ανθρώπου ακόμα και σήμερα.
Για πολλές δεκαετίες ήταν ευρέως αποδεκτή η άποψη ότι ένας τεράστιος αστεροειδής σηματοδότησε το τέλος της εποχής των δεινοσαύρων. Ο αστεροειδής που χτύπησε τη Γη στη Χερσόνησο του Γιουκατάν του Μεξικού πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια, θεωρείται ότι διαδραμάτισε προεξέχοντα ρόλο για μια από τις μαζικότερες εξαφανίσεις ειδών στην ιστορία της Γης. Περίπου τα τρία τέταρτα όλων των ειδών στη Γη υπολογίζεται ότι εξαφανίστηκαν εκείνη την περίοδο. Τα γεγονότα που ακολούθησαν την πτώση του αστεροειδούς ήταν καταιγιστικά. Ο αστεροειδής με διάμετρο 10 χιλιομέτρων προσέκρουσε στη Γη με ισχύ δισεκατομμυρίων ατομικών βομβών. Πέτρες, λιωμένα υλικά και κάθε λογής συντρίμμια εκτοξεύθηκαν στην ατμόσφαιρα. Στη συνέχεια εξαπλώθηκαν τεράστιες πυρκαγιές και γιγαντιαία τσουνάμι ενώ ταυτόχρονα σκόνη από αιωρούμενα σωματίδια κάλυψε τον ουρανό. Ηφαιστειακές εκρήξεις και σεισμικές δονήσεις χαρακτήριζαν, επίσης, το απόκοσμο σκηνικό. Το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα σημαδεύτηκε από έντονες περιβαλλοντικές μεταβολές. Η μεγάλη ποσότητα σωματιδίων στην ατμόσφαιρα εμπόδιζε τις ακτίνες του Ήλιου να φτάσουν στη Γη, γεγονός που οδήγησε σε σημαντική πτώση της θερμοκρασίας. Αυτό επηρέασε τη φωτοσύνθεση, την παραγωγικότητα των φυτών και κατά συνέπεια τις τροφικές αλυσίδες των οικοσυστημάτων.
Κατά την Κρητιδική περίοδο ζούσαν στη Γη πολλά διαφορετικά είδη ερπετών. Οι δεινόσαυροι, με την εκπληκτική ποικιλομορφία τους και την επιβλητική παρουσία τους αποτελούσαν αδιαμφισβήτητα τα πιο εντυπωσιακά πλάσματα του ζωικού βασιλείου εκείνη την εποχή. Από τα τεράστια φυτοφάγα είδη, όπως ο Βραχιόσαυρος και ο Διπλόδοκος μέχρι τα πελώρια σαρκοφάγα θηριόποδα όπως ο Τυραννόσαυρος και ο Βελοσιράπτορας, οι δεινόσαυροι κυριαρχούσαν στα οικοσυστήματα. Την ίδια περίοδο με τους δεινόσαυρους ζούσαν και άλλα ερπετά τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα, ενώ πολλά από αυτά είχαν φτερά και ικανότητα πτήσης. Στη σκιά των δεινοσαύρων ζούσαν, επίσης, μικρά θηλαστικά τα οποία διαφοροποιήθηκαν σε πολλά είδη κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης περιόδου και παρά το μέγεθός τους διαδραμάτιζαν κι αυτά ρόλο στη διαμόρφωση των οικοσυστημάτων. Θεωρείται ότι τα οικοσυστήματα εκείνης της εποχής χαρακτηρίζονταν από μεγάλη βιοποικιλότητα, με ευρεία γκάμα ειδών που επιβίωναν σε διαφορετικά περιβάλλοντα.
Τι ακριβώς συνέβη;
Η θεωρία για την πρόσκρουση του αστεροειδούς είναι η δημοφιλέστερη και επικράτησε στην επιστημονική κοινότητα και στην κοινή γνώμη για πολλά χρόνια. Γεωλογικά ευρήματα και απολιθώματα έδωσαν αδιάσειστα στοιχεία για την πρόσκρουση του αστεροειδούς στη Γη. Ωστόσο από τη δεκαετία του 1980 προέκυψαν κι άλλες επιστημονικές υποθέσεις. Η έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια της Κρητιδικής περιόδου, πριν την πτώση του αστεροειδούς, στο Deccan Trap, μια ηφαιστειογενή περιοχή κοντά στο Μουμπάι της σημερινής Ινδίας, θεωρήθηκε ότι διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην εξαφάνιση των δεινοσαύρων. Οι τεράστιες ποσότητες λάβας και η εκτόξευση θείου και διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα προκάλεσαν δραματικές αλλαγές στο κλίμα. Η θερμοκρασία μειώθηκε αισθητά και τοξικά ηφαιστειακά αέρια μόλυναν την ατμόσφαιρα. Η έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα διήρκησε περίπου ένα εκατομμύριο χρόνια και εξαιτίας της εκλύθηκαν τεράστιες ποσότητες τοξικών αερίων.
Στην επιστημονική διαμάχη σχετικά με τα γεγονότα που ευθύνονται για την εξαφάνιση των δεινοσαύρων επιστρατεύτηκαν πρόσφατα υπολογιστικά συστήματα και μαθηματικοί αλγόριθμοι. Επιστημονική ομάδα με έδρα το Κολλέγιο Ντάρτμουντ των ΗΠΑ χρησιμοποίησε λογισμικά και μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης για να εξετάσει τα δύο πιθανά σενάρια. Επιπρόσθετα χρησιμοποίησε γεωλογικά στοιχεία από ιζήματα και πετρώματα ηλικίας από 67 έως 65 εκατομμύρια χρόνια που βρίσκονται σε μεγάλο βάθος στον ωκεανό που περιέχουν χημικές ενδείξεις που αποκαλύπτουν την ύπαρξη τοξικών αερίων. Η προέλευση των τοξικών αερίων μπορεί να σχετίζεται όχι μόνο με τις ηφαιστειακές εκρήξεις αλλά και με την πρόσκρουση του αστεροειδούς στη Γη. Για να αποσαφηνιστεί ποιος είναι, τελικά, ο ένοχος εξετάστηκαν οι πιθανότητες εκπομπής των τοξικών αερίων από τις διάφορες πηγές σε ένα σύστημα προσομοίωσης που είχε ως στόχο τα σενάρια που προέκυπταν να είναι συμβατά με τις γεωλογικές παρατηρήσεις.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science στις 29 Σεπτεμβρίου, η μαζική έκλυση αερίων από την ηφαιστειακή δραστηριότητα στην Ινδία επηρέασε τόσο έντονα τις περιβαλλοντικές συνθήκες που θεωρείται ότι ήταν από μόνη της ικανή να προκαλέσει μαζική εξαφάνιση των ειδών. Ωστόσο ορισμένοι επιστήμονες εξακολουθούν να ισχυρίζονται ότι η πτώση του αστεροειδούς παρόλο που απελευθέρωσε μικρότερες ποσότητες τοξικών αερίων, προκάλεσε τόσο απότομες μεταβολές στην ατμόσφαιρα και στο κλίμα που τελικά αποδείχθηκαν θανάσιμες για τους οργανισμούς.
Πηγή:
A.A. Cox and C. Brenhin Keller. A Bayesian inversion for emissions and export productivity across the end-Cretaceous boundary. Science. Vol. 381, September 29, 2023, p. 1446. doi: 10.1126/science.adh3875.
