Οι προηγούμενες εβδομάδες είχαν δύο θετικές στιγμές και μια πολύ αρνητική για την ευρωπαϊκή δημοκρατία. Η ορκωμοσία του Ντόναλντ Τουσκ ως πρωθυπουργού της Πολωνίας μετά την εκλογική νίκη του επί του ανελεύθερου Κόμματος Νόμου και Δικαιοσύνης ήταν η μία θετική στιγμή. Η άλλη ήταν η συμφωνία στο πλαίσιο της Ε.Ε. για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ουκρανία. Η αρνητική στιγμή ήρθε όμως όταν ο ηγέτης της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν μπλοκάρισε ένα πακέτο οικονομικής βοήθειας ύψους 50 δισεκατομμυρίων προς το Κίεβο, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο τη δυνατότητά του να χρηματοδοτεί τον πόλεμο κατά της Ρωσίας. Προκειμένου να συνεχίσει την παροχή μετρητών προς την Ουκρανία το 2024, παραμένοντας έτσι σημαντικός γεωπολιτικός παράγοντας, η Ε.Ε. θα πρέπει να βρει τρόπους να αντιμετωπίσει το «πρόβλημα Όρμπαν».
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα έπρεπε να αρχίσουν ξεκαθαρίζοντας στο μυαλό τους πως αυτό που κινητοποιεί κυρίως τον Όρμπαν είναι το χρήμα. Έχει ανάγκη τα ευρωπαϊκά κονδύλια για να ενισχύσει τόσο την οικονομία της χώρας όσο και την υποστήριξη προς το πρόσωπό του. Δισεκατομμύρια ευρώ έχουν παρακρατηθεί από το 2021, έπειτα από τους προβληματισμούς για το Κράτος Δικαίου στην Ουγγαρία. Την προηγούμενη εβδομάδα ο πρωθυπουργός της χώρας προσπάθησε να χρησιμοποιήσει τη στάση του απέναντι στην Ουκρανία ως μοχλό για την απεμπλοκή των παγωμένων αυτών κονδυλίων. Γνωρίζει, επίσης, ότι η ένταξη της Ουκρανίας στην Ε.Ε. θα συρρίκνωνε τη δεξαμενή χρηματοδότησης για την Ουγγαρία και άλλες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης.
Ο Όρμπαν δεν έχει καμία επιθυμία «να αποχωρήσει από την Ε.Ε.», όπως αποκάλυψε και σε συνέντευξή του. Αντιθέτως, θέλει να την «καταλάβει» με ομοϊδεάτες συμμάχους. Αυτό όμως που αξίζει να σημειωθεί για τις εξελίξεις της προηγούμενης εβδομάδας είναι το πόσο απέχει ακόμα η Ουγγαρία από τον συγκεκριμένο στόχο. Ιδίως μετά την αλλαγή κατεύθυνσης της Πολωνίας και παρά την ανάδυση άλλων λαϊκιστών ηγετών και κομμάτων σε άλλες χώρες. Βρέθηκε εντελώς απομονωμένος στο ζήτημα της Ουκρανίας. Με 26 ηγέτες εναντίον του, ακόμα και ο Όρμπαν έμοιαζε να αισθάνεται αδύναμος για να κάνει πράξη την απειλή του για διπλό βέτο. Τελικά, επέλεξε να αποχωρήσει όταν οι υπόλοιποι ηγέτες ψήφισαν για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με το Κίεβο.
Ομως ο Όρμπαν απέδειξε και τη δυνατότητά του ως διαλυτικό στοιχείο. Οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες θα πρέπει τώρα να διπλασιάσουν τα εργαλεία τους για να λυγίσουν την επιμονή του, όπως και άλλων που θα θελήσουν να ακολουθήσουν το ίδιο μονοπάτι. Τώρα που η Βουδαπέστη δεν μπορεί να βασιστεί στη Βαρσοβία για υποστήριξη, θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι η ενεργοποίηση του άρθρου 7 για την αναστολή του δικαιώματος ψήφου της Ουγγαρίας είναι και πάλι δυνατή, ακόμη και αν ορισμένες χώρες είναι διστακτικές απέναντι σε αυτή την «πυρηνική επιλογή». Έχοντας εργαστεί σκληρά για να δημιουργήσουν έναν εύχρηστο μηχανισμό που να επιτρέπει την παρακράτηση πόρων εάν κράτη-μέλη αντιτίθενται με τις ενέργειές τους στη Δημοκρατία και στο Κράτος Δικαίου, οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν θα έπρεπε να διστάζουν να το χρησιμοποιούν.
Ο Όρμπαν έχει αποδείξει τώρα πως αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως όπλο κατά της Ε.Ε. Παρότι 10 δισεκατομμύρια απελευθερώθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα από τις Βρυξέλλες, δεν θα πρέπει να υπάρξουν «βρόμικες» συναλλαγές για την απεμπλοκή περισσότερων κονδυλίων προς την Ουγγαρία χωρίς κάποιο σοβαρό λόγο, ακόμα και για το καλό της Ουκρανίας. Αν γίνει αυτό, ένα από τα πιο σοβαρά εργαλεία επιβολής της Ε.Ε θα έχει αποδυναμωθεί. Η Ε.Ε. θα πρέπει να αναζητήσει διαφορετικές διαδρομές χρηματοδότησης του Κιέβου - ενδεχομένως μέσω μιας διακυβερνητικής συμφωνίας των 26 υπολοίπων κρατών. Θα είναι δύσκολο, αλλά κάτι τέτοιο θα επιτρέψει τη συνέχιση της χρηματοδότησης. Παρόμοιες λύσεις θα μπορούσαν να αναζητηθούν και για άλλα προβλήματα. Όχι όμως και για τη διεύρυνση, που, όπως σημείωσε και ο Όρμπαν, η ανάγκη για συναίνεση σε κάθε βήμα προσφέρει πολλές δυνατότητες στην Ουγγαρία να μπλοκάρει τη διαδικασία.
Το τελευταίο αυτό επεισόδιο έδειξε για ακόμα μια φορά τα δομικά προβλήματα στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της Ε.Ε. που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν τώρα που διακυβεύεται ακόμα η περαιτέρω διεύρυνση με νέα μέλη. Περισσότερες αποφάσεις θα πρέπει να λαμβάνονται με διευρυμένη πλειοψηφία και θα πρέπει να υπάρχει περισσότερος χώρος για «συνασπισμούς των προθύμων» ώστε να αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες. Είναι απίθανο τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. να απαλείψουν την ανάγκη ομοφωνίας για την ένταξη νέων μελών, παρότι αυτή θα μπορούσε να περιοριστεί στην έναρξη και στην κατάληξη κάθε διαδικασίας. Προς το παρόν, οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει να κάνουν χρήση όλων των μέσω που διαθέτουν για να πιέσουν και να εκθέσουν τον Όρμπαν αναγκάζοντάς τον να μην χρησιμοποιήσει το βέτο του για την Ουκρανία. Για την ευρύτερη σταθερότητα της Ευρώπης είναι θετικό ότι η προοπτική της περαιτέρω διεύρυνσης επιστρέφει. Καθώς όμως διευρύνεται, η Ε.Ε. δεν πρέπει να επιτρέψει να γίνει όμηρος μιας μικρής μειοψηφίας.
(editorial)
