Στο μέλλον η Ευρώπη και οι ΗΠΑ θα καταλαμβάνουν μικρότερο μέρος της διεθνούς οικονομίας, καθώς οι αναδυόμενες χώρες θα τους ξεπερνούν σε επίπεδο ανάπτυξης. Είναι κάτι αναπόφευκτο. Αυτό που δεν γνωρίζουμε είναι το πόσο γρήγορα η αμερικανική και ευρωπαϊκή κυριαρχία θα εξασθενήσει, αφού αυτό εξαρτάται από τις πολιτικές επιλογές του σήμερα.
Από αυτή την άποψη ο Αμερικανός Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν καθυστέρησε τη σχετική παρακμή της δικής του χώρας. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες, από την άλλη, φαίνονται αποφασισμένοι να επισπεύσουν τη δική τους.
Το πακέτο οικονομικής ανάκαμψης ύψους 1,9 τρισ. δολαρίων, που εγκρίθηκε πριν από λίγες μέρες, μπορεί να μην είναι ορατό από το Διάστημα, αλλά η κλίμακά του είναι σε κάθε περίπτωση τεράστια. Ο ΟΟΣΑ αναθεώρησε στις αρχές του μήνα τις προβλέψεις του εκτιμώντας ότι το πακέτο θα προσθέσει μία ολόκληρη ποσοστιαία μονάδα στην παγκόσμια ανάπτυξη.
Εκτίμησε επίσης ότι το πακέτο θα διπλασιάσει την ανάπτυξη στις ίδιες τις ΗΠΑ για το 2021, από το 3,3% στο 6,5%. Η διακυβέρνηση Μπάιντεν προβλέπει ότι η ανάπτυξη στη χώρα του θα επιστρέψει στα κανονικά της επίπεδα τρία με τέσσερα χρόνια ταχύτερα χάρη στο πακέτο. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ η κίνηση είναι μάλιστα τόσο αποφασιστική ώστε μέχρι τα τέλη του επόμενου χρόνου το αμερικανικό ΑΕΠ θα είναι μία μονάδα πάνω από τα επίπεδά του πριν από την πανδημία.
Γεωπολιτικές προεκτάσεις
Η Ευρωζώνη, αντιθέτως, θα υπολείπεται ακόμη δύο μονάδες του επιπέδου πριν από την πανδημία, πιστεύει ο ΟΟΣΑ. Οι απώλειες στο Ηνωμένο Βασίλειο θα είναι ακόμη μεγαλύτερες. Όλα αυτά είναι καλά για τους Αμερικανούς και κακά για τους Ευρωπαίους. Έχουν όμως και γεωπολιτικές προεκτάσεις.
Σημαίνουν ότι η σχετική κάμψη των ΗΠΑ καθυστερεί για λίγο, ενώ η οικονομική περιθωριοποίηση της Ευρώπης επισπεύδεται. Δεν είναι η πρώτη φορά που μια ανεπαρκής απάντηση σε κρίση επέσπευσε την παρακμή των χωρών της Δύσης. Συνέβη και το 2008, λίγο πριν από το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Το ΑΕΠ της Κίνας ήταν τότε το ένα τρίτο του αμερικανικού ή του ευρωπαϊκού. Τέσσερα χρόνια μετά, ωστόσο, είχε φτάσει στο μισό του ευρωπαϊκού εξαιτίας της διπλής ύφεσης στα κράτη - μέλη της Ε.Ε. Η αναλογία ήταν λίγο καλύτερη για τις ΗΠΑ, που πέτυχαν μια σοβαρότερη ανάκαμψη. Σε σύγκριση με τα πρώτα χρόνια της χιλιετίας η Κίνα κατόρθωσε, στη διάρκεια της κρίσης, να διπλασιάσει την ταχύτητα σύγκλισης.
Όμως και αυτό το παράδειγμα μας αποκαλύπτει μόνο ένα μέρος της αλήθειας. Ακόμη και αφού ξεπέρασαν την κρίση του 2008, οι πλούσιες χώρες παρήγαν σχεδόν 10% λιγότερο σε σχέση με τις προηγούμενες επιδόσεις τους. Χωρίς αυτή την πτώση, το οικονομικό μέγεθος της Κίνας σε σχέση με αυτό των δυτικών οικονομιών θα ήταν μικρότερο.
Μειώνει κι άλλο την απόσταση
Τα περιοριστικά μέτρα και στις δύο ακτές του Ατλαντικού έδωσαν τον τελευταίο χρόνο στις αναδυόμενες οικονομίες την ευκαιρία να μειώσουν και άλλον την απόσταση, τουλάχιστον για εκείνους, όπως η Κίνα, που κατάφεραν να θέσουν γρήγορα υπό έλεγχο τον ιό αποφεύγοντας έτσι να διακόψουν για μεγάλο διάστημα τις οικονομικές τους δραστηριότητες. Εάν οι πλούσιες χώρες επιτρέψουν ξανά σε μία κρίση να συρρικνώσει μόνιμα τις οικονομίες τους κάτω από τα προηγούμενα επίπεδα, αυτό θα επιταχύνει ακόμη περισσότερο τη σχετική κάμψη τους σε σχέση με την Κίνα.
Κι αυτό μοιάζει πιθανό τόσο για την Ευρωζώνη όσο και για το Ηνωμένο Βασίλειο, για το οποίο ο ΟΟΣΑ προβλέπει μεγαλύτερη μείωση του ΑΕΠ. Την ίδια ώρα οι προβλέψεις του Οργανισμού φέρνουν την Κίνα μία μόλις ποσοστιαία μονάδα κάτω από τα επίπεδα προ κρίσης. Το πακέτο ανάκαμψης του Μπάιντεν θα καθυστερήσει τη σύγκλιση της κινεζικής οικονομίας με την αμερικανική. Εάν γίνουν πραγματικότητα και οι επενδύσεις που υπόσχεται για τις υποδομές της χώρας, τότε η ανάπτυξη στις ΗΠΑ ίσως να είναι ακόμη μεγαλύτερη.
Η ανακατάληψη της ηγετικής θέσης των ΗΠΑ
Αυτό επιβεβαιώνει το γεωστρατηγικό επιχείρημα πίσω από την προσέγγιση της διακυβέρνησης Μπάιντεν: η ανακατάληψη της ηγετικής θέσης των ΗΠΑ στον κόσμο εξαρτάται εν μέρει από την ανοικοδόμηση της οικονομικής τους ισχύος. Ποιες θα μπορούσε να είναι οι θετικές πλευρές για τον παλαιό κόσμο;
Μία είναι ότι κανείς άλλος δεν έχει την ταχύτητα σύγκλισης της Κίνας. Αρκετές αναδυόμενες οικονομίες, συμπεριλαμβανομένων του Μεξικού, της Ινδίας και της Ινδονησίας, φαίνονται έτοιμες να βυθιστούν σε χαμηλότερα επίπεδα από εκείνα στα οποία βρίσκονταν πριν από την κρίση. Αυτό δεν αποτελεί βέβαια λόγο για παρηγοριά, καθώς η Κίνα είναι ο αντίπαλος που φοβίζει όλους τους υπόλοιπους με την οικονομική ισχύ της.
Ένα καλύτερο μέρος για να αναζητήσουμε ελπίδα είναι το μάθημα που δίνει το πακέτο ανάκαμψης του Μπάιντεν. Εάν η Ευρώπη δεν γίνει περισσότερο φιλόδοξη τόσο σε σχέση με το πακέτο ανάκαμψής της όσο και για τις δημόσιες επενδύσεις της, θα ξεπεραστεί από αυτό που ελπίζει να πετύχει η Ουάσιγκτον.
Κοντά, όμως, στον βασιλικό ποτίζεται και η γλάστρα. Εάν οι ΗΠΑ κατορθώσουν να επανορθώσουν γρήγορα τις οικονομικές ζημιές από την πανδημία -και ακόμη περισσότερα- εκμεταλλευόμενες στο έπακρο τις δημόσιες δαπάνες, τότε είναι βέβαιο ότι και η Ευρώπη θα μπορούσε να κάνει το ίδιο.
