Η ιστορία τους αρχίζει στις 30 Νοεμβρίου του 2001, όταν ο Jim O’Neill, επικεφαλής οικονομικών της Goldman Sachs, δημοσιεύει μια έρευνα με τον τίτλο «Building Better Global Economic BRICs» και με αυτό το άρθρο στο Global Economics Paper (Nο 66) έγινε ο πρώτος που έβαλε τις τέσσερις οικονομίες Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα κάτω από το ίδιο ακρωνύμιο· μετά λίγα χρόνια προστέθηκε και η Νοτιοαφρικανική Ένωση.
Αρχικά υπήρχε παγκόσμια σιωπή, ίσως γιατί πίστευαν πως ήταν μια ακόμα προσπάθεια της Κίνας, σε επίπεδο δημοσίων σχέσεων, να ελέγξει αγορές και τίποτα περισσότερο. Άλλωστε, δεν υπήρχε καμιά λογική εξήγηση γιατί τόσο διαφορετικές χώρες επιχειρούσαν να κάνουν ένα τέτοιο μεγάλο και ουσιαστικό εγχείρημα.
Πράγματι, τα κράτη BRICS παρουσιάζουν, χωρίς καμιά αμφιβολία, τεράστιες διαφορές στα πεδία της πολιτικής, της οικονομίας, του πολιτισμού και του κοινωνικού γίγνεσθαι. Ακόμα και συνοριακά προβλήματα και διεκδικήσεις εδαφών έχουν μεταξύ τους οι δύο μεγαλύτερες οικονομικές δυνάμεις, η Κίνα και η Ινδία, αλλά τίποτα δεν τις σταματά να συνεχίζουν να συνεργάζονται και να επεκτείνουν τη συμμαχία τους. Το ερώτημα που παραμένει μετά δύο δεκαετίες είναι ποια συγκολλητική ουσία υπάρχει και πώς στέκει όρθιο το επιχείρημα, και μάλιστα την τελευταία χρονιά να πραγματοποιεί αυτή την τεράστια διεύρυνση.
Η παγκοσμιοποίηση δεν έχει μόνο αμερικάνικο άρωμα
Η διαίσθηση του O’Neill δεν ήταν μόνο ο αντιαμερικανισμός, αλλά η αναφανδόν υπεράσπιση της παγκοσμιοποίησης, από την οποία είχαν επωφεληθεί τα μάλα, και ταυτόχρονα η πεποίθησή τους πως αυτή η παγκοσμιοποίηση δεν πρέπει να έχει μόνο αμερικάνικο άρωμα.
Υπήρχαν, όμως, και μερικές χαρακτηριστικές ομοιότητες στην απαρχή αυτών των συνεννοήσεων· οι αγορές τους ήταν υποανάπτυκτες, είχαν άπειρο πλούτο πρώτων υλών και η ποσότητα του εργατικού δυναμικού τους αναπτυσσόταν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, έναντι των προηγμένων καπιταλιστικών χωρών.
Το πρώτο μεγάλο στοίχημα το κέρδισαν όταν τις αγκάλιασαν όλοι οι μεγάλοι επενδυτές, έτσι τις κατέστησαν χώρες που εξήγαγαν προϊόντα και εισήγαγαν επενδυτικά κεφάλαια. Ακολούθησε αναπτυξιακή έκρηξη, ταυτόχρονα με τη συνεχή τεχνολογική αναβάθμιση της παραγωγής τους. Όλα όμως σε τέτοιους χρόνους που να μην εγείρουν ανησυχίες στις κυρίαρχες χώρες, οι οποίες έβγαζαν πακτωλούς χρημάτων από τις επενδύσεις τους.
Φαίνεται παράξενο πως από την αρχή, με αυτή τη νοοτροπία, δεν κατάλαβαν πως έσκαβαν ουσιαστικά οι ίδιοι τον λάκκο τους, και αυτό φαίνεται από τη διαφοροποίηση του ΑΕΠ (σε σχέση με την αγοραστική του δύναμη) του G7 και των BRICS από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 έως σήμερα.
Τα στατιστικά που ακολουθούν είναι του ISPI (Ιταλικό Ινστιτούτο για τη μελέτη της διεθνούς πολιτικής) στη βάση στοιχείων του ΔΝΤ.
Το 1992, αρχή της κυριαρχίας της παγκοσμιοποίησης, το ΑΕΠ του G7 ήταν περίπου 46% και των BRICS 18%. Το 2018 ισοφαρίζουν στο ύψος του 32% και οι προβλέψεις για το 2028 είναι για το G7 28% για τους BRICS 34%.
Τι συμβαίνει πραγματικά και οι Αμερικανοί έκαναν ένα τέτοιο μεγάλο σφάλμα; Ως συνήθως στηρίχτηκαν στις προβλέψεις των μεγάλων διεθνών χρηματοπιστωτικών οίκων, που πάντα παραθέτουν τις προσδοκίες ως πραγματικότητα και έχουν το κοινό χαρακτηριστικό να μην επαληθεύονται ποτέ.
Ας πάρουμε μερικά παραδείγματα αυτών των προβλέψεων:
Για την Κίνα προέβλεπαν τη δεκαετία 2003-2012 αύξηση ΑΕΠ 7,2% ενώ αυξήθηκε κατά 10,5%, και το 2013-2022 προέβλεπαν 5,2%, ενώ αυξήθηκε 6,2%. Για την Ινδία, τη δεύτερη σε ενδιαφέρον χώρα, προέβλεπαν για το 2003-2012 αύξηση 6% και πραγματοποίησε αύξηση 7,9%, ενώ για το 2013-2022 προέβλεπαν 5,7% και είναι η μοναδική φορά που επιβεβαιώθηκαν οι προβλέψεις. Για τις άλλες τρεις χώρες οι αποκλίσεις ήταν μεγαλύτερες.
Ετσι οι BRICS για πάνω από δύο δεκαετίες εμφανίζονται σαν οι μεταρρυθμιστές και υπερασπιστές της παγκόσμιας διακυβέρνησης. Αποτέλεσμα: πολλά άλλα κράτη, που επωφελήθηκαν από αυτή και δεν καλοβλέπουν τον παγκόσμιο διπολισμό που την αντικατέστησε, να τις προσεγγίζουν και να ζητούν και αυτές τη δική τους συμπόρευση.
Έξι νέα κράτη και άλλα 40 στην ουρά
Ετσι, από το 2024 στα αρχικά πέντε κράτη θα προστεθούν και οι Σαουδική Αραβία, Ιράν, Αιθιοπία, Αίγυπτος, Αργεντινή, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Ταυτόχρονα, άλλες 40 χώρες ζήτησαν να ενταχθούν και περιμένουν να πάρουν και αυτές τη σειρά, αλλά κατά την προσφιλή συνήθειά τους οι BRICS δεν προκαλούν και κάνουν τις κινήσεις τους με εγκράτεια και μεθοδικότητα. Σήμερα παράγουν το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πλούτου και συγκεντρώνουν το 42% του παγκόσμιου πληθυσμού, γνωρίζουν όμως πως κτίζουν πάνω στις τεράστιες διαφορές και αυτό τις κάνει ακόμα πιο προσεκτικές.
Η Αμερική και το G7 υπερέχουν σε όλους τους ποιοτικούς δείκτες και υπερασπίζονται μια κυριαρχία που έχει δοκιμαστεί για δεκαετίες και έχει υπό την καθοδήγηση και επιρροή όλους τους διεθνείς οργανισμούς που διευθύνουν τη διεθνή σκηνή.
Το γεγονός αυτό κάνει τις παγκόσμιες εξελίξεις αινιγματικά ενδιαφέρουσες.
Ο Νίκος Ροής είναι μέλος του Τμήματος Βιομηχανίας και Ανάπτυξης του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
