Παρέμεινε στο τιμόνι των ολλανδικών κυβερνήσεων με εντελώς διαφορετικούς συνασπισμούς επί 13 συναπτά έτη, συναγωνιζόμενος σε μακροημέρευση σε αυτό το αξίωμα τον Βίκτορ Όρμπαν. Τώρα φαίνεται να χάνει οριστικά αυτή την άτυπη μονομαχία με τον Ούγγρο ομόλογό του. Ο Μαρκ Ρούτε οδήγησε ουσιαστικά σε διάλυση την κυβέρνησή του και θα παραμείνει ως υπηρεσιακός πρωθυπουργός μέχρι τις επόμενες πρόωρες εκλογές, πιθανότατα στα μέσα Νοεμβρίου. Αυτό που παραμένει ασαφές είναι αν τελικά θα ξαναηγηθεί του κεντροδεξιού κόμματος VVD, όπως αρχικά υπονόησε, ή αν πράγματι θα εγκαταλείψει την πολιτική, όπως υποστήριξε σε δεύτερο χρόνο.
Αφορμή για τη διάλυση της κυβέρνησης ήταν η σκληρή στάση που αποφάσισε να υιοθετήσει στο θέμα του μεταναστευτικού, αρνούμενος να νομοθετήσει υπέρ της επανένωσης οικογενειών προσφύγων, κάτι που υποστήριξαν δύο από τα άλλα κυβερνητικά κόμματα, οι φιλελεύθεροι του D66 και οι καλβινιστές της Χριστιανικής Ένωσης. Μαζί με το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα και το VVD του Ρούτε (Λαϊκό Κόμμα Ελευθερίας και Δημοκρατίας) συνέθεταν, έτσι κι αλλιώς, έναν μάλλον ετερόκλητο συνασπισμό, που ξεκίνησε το 2016 και άντεξε, παρά τις διαφωνίες, και μετά τις εκλογές του 2021.
Μια περίεργη επιλογή
Πολλοί αναρωτιούνται τώρα γιατί ο ψυχρός υπολογιστής σε βαθμό κυνισμού και φανατικός νεοφιλελεύθερος πρωθυπουργός αποφάσισε να τραβήξει εν μέσω θέρους και με τη Βουλή σε διακοπές το σκοινί τόσο προς τα δεξιά. Άλλοι πιστεύουν ότι ο Ρούτε καλοβλέπει ένα διεθνές αξίωμα στην Κομισιόν ή τη θέση του γ.γ. του ΝΑΤΟ και επιδίωξε να κάνει ηρωική έξοδο, κάτι που ο ίδιος δημοσίως αρνείται. Κάποιοι άλλοι θεωρούν ότι ήθελε να στείλει ένα σαφές πολιτικό μήνυμα σε μια Ευρώπη που κινείται όλο και δεξιότερα για το πώς σχεδιάζει να κινηθεί το κόμμα του το επόμενο διάστημα.
Κλασικός «τεχνικός της εξουσίας», ήταν ο πρώτος που συνεργάστηκε ανοιχτά με το ακροδεξιό Κόμμα της Ελευθερίας του Γκερντ Βίλντερς το 2010, έστω και με τη μορφή της κοινοβουλευτικής ανοχής από αυτό. Η άτυπη αυτή συνεργασία δεν του κόστισε τελικά, αφού στις επόμενες εκλογές, το 2012, το δικό του κόμμα εξήλθε πρώτο και ενδυναμωμένο. Αυτή τη φορά συνεργάστηκε με το σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Εργασίας PvdA, κάτι που είχε καταστροφικά αποτελέσματα για το τελευταίο. Θυμηθείτε πώς εξαφανίστηκε από το προσκήνιο ο «σοσιαλιστής» Γερούν Ντάισελμπλουμ. Ακολούθησε έτσι η προαναφερθείσα τετρακομματική κυβέρνηση των τελευταίων 7 ετών.
Οι Αγρότες Πολίτες στο προσκήνιο
Αυτή τη φορά, πάντως, τα πράγματα θα είναι πιο περίπλοκα εξαιτίας της κατακόρυφης ανόδου μιας νέας πολιτικής δύναμης. Το Κίνημα Αγροτών Πολιτών, που είχε ιδρυθεί το 2019 και εκπροσωπείται από μία και μόνο βουλευτή, την αρχηγό του Καρολίνε φαν ντερ Πλας, σάρωσε στις περιφερειακές εκλογές του περασμένου Μαρτίου, πήρε 5 από τις 12 περιφέρειες και έχει πλέον τις περισσότερες έδρες στη Γερουσία. Τα προγνωστικά τού δίνουν προς το παρόν προβάδισμα και σε επίπεδο εθνικών εκλογών. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα μόρφωμα που συσπείρωσε κινήσεις διαμαρτυρίας αγροτών, χωρίς ξεκάθαρη ιδεολογική ταυτότητα. Γιγαντώθηκε εξαιτίας της άρνησης των αγροτών να αποδεχτούν την περιοριστική νομοθεσία που προωθούσε η κυβέρνηση για τις εκπομπές αζώτου, αλλά στις συγκεντρώσεις τους συμμετείχαν τότε και άλλοι γενικώς διαμαρτυρόμενοι για κοινωνικά ζητήματα, ακόμα και αντιεμβολιαστές. Η ίδια η Φαν ντερ Πλας δήλωνε για τη στάση της στη Βουλή: «Όταν ψηφίζουμε, κινούμαστε προς τα δεξιά, αλλά στην κοινωνική πολιτική είμαστε πιο αριστερά».
Κινητικότητα υπάρχει, πάντως, και στην ίδια την Αριστερά. Τα δύο βασικά της κόμματα, το σοσιαλδημοκρατικό PvdA και η Πράσινη Αριστερά, συζητούν σοβαρά το ενδεχόμενο κοινής καθόδου στις εκλογές, ελπίζοντας να προσφέρουν μια εναλλακτική στον παραδοσιακό, αλλά ξεθωριασμένο ολλανδικό νεοφιλελευθερισμό. Ο ηγέτης της τελευταίας Τζέσε Κλάβερ χαρακτήρισε αυτές τις μέρες του 2023 «σημείο καμπής» για τη χώρα και την Αριστερά. Ο 37χρονος και αρκετά δημοφιλής πολιτικός γνωρίζει, πάντως, ότι οι μέχρι τώρα δημοσκοπήσεις δίνουν και στα δύο κόμματα μαζί ένα ποσοστό γύρω στο 15%. Είναι ένα ζήτημα πόσο συσπειρωτικά θα μπορούσε να λειτουργήσει η συνεργασία τους, ώστε να γίνει πράξη κάποια στιγμή το όνειρο της Άτγιε Κούικεν, επικεφαλής των Σοσιαλδημοκρατών για μια αριστερή πλειοψηφία και κυβέρνηση. Προς το παρόν, η πολιτική ζυγαριά γέρνει εμφανώς προς τα δεξιά.
