Αυτές τις μέρες μερικές δεκάδες μέτρα από τις ακτές της Ιταλίας πνίγηκαν πάνω από 80 πρόσφυγες «σε ζωντανή μετάδοση». Ανάμεσά τους ήταν 12 παιδιά και ένα μωρό μόλις λίγων μηνών. Ο Πρόεδρος της χώρας Σέρτζιο Ματαρέλα χρησιμοποίησε την ίδια λέξη που επέλεξαν και πολλά ΜΜΕ της χώρας: «Τραγωδία». Αλλά τι σημασία μπορεί να έχει πια μια λέξη που επαναλαμβάνεται μονότονα εδώ και δεκαετίες για να ξεμπερδεύει η Ευρώπη με τη «συνείδησή» της κάθε φορά που αναγκάζεται να μαζέψει πτώματα από τη θάλασσα.
Μια γερμανική εφημερίδα σημείωνε χθες ότι το 2022 πνίγηκαν στη Μεσόγειο επισήμως καταμετρημένοι 2.400 άνθρωποι και υπενθύμιζε ότι στο ναυάγιο του «Τιτανικού» το 1912, από τους 2.200 επιβαίνοντες, χάθηκαν στη θάλασσα οι 1.514. Κάθε χρόνο λοιπόν ένας «Τιτανικός» βυθίζεται και το μόνο που έχουμε να πούμε είναι «τραγωδία». Γιατί η συμπόνοια και η συγκίνηση του κυρίου Ματαρέλα είναι φθηνές. Ήταν ο ίδιος που υπέγραψε το διάταγμα της κυβέρνησης Μελόνι, το οποίο επιχειρεί να κάνει όσο γίνεται πιο δύσκολη τη διάσωση, υποχρεώνοντας, για παράδειγμα, τα πλοία των ΜΚΟ να ταξιδέψουν πολλά αχρείαστα χιλιόμετρα προς τον Βορρά της χώρας προκειμένου να αποβιβάσουν τους διασωθέντες ή απαγορεύοντάς τους να προχωρήσουν και σε δεύτερη διάσωση άλλου πλοιαρίου από τη στιγμή που έχουν ολοκληρώσει την πρώτη.
Πριν από μερικές εβδομάδες, για παράδειγμα, το πλοίο «Geo Barents» με 237 πρόσφυγες έλαβε εντολή να πάει στη Λα Σπέτσια, κοντά στη Γένοβα, διανύοντας 1.200 ναυτικά μίλια επιπλέον. Στη συνέχεια, οι ανήλικοι που επέβαιναν στο πλοίο μεταφέρθηκαν ξανά με λεωφορείο 750 χιλιόμετρα νοτιότερα, στη Φότζια. Η κυβέρνηση των Αδελφών της Ιταλίας με τη Φόρτσα Ιτάλια μπορεί να προσπαθεί να εγκαταλείψει την ακραία ρητορική της σε άλλα θέματα για να ησυχάσει τους Ευρωπαίους εταίρους, αλλά στο προσφυγικό παραμένει συνεπής στις «αρχές της». Δεν τους θέλει στη χώρα και θεωρεί πως όσο περισσότεροι πνίγονται τόσο λιγότεροι θα παίρνουν το ρίσκο να έρθουν. Κάποιοι βουλευτές της συγκυβέρνησης είχαν μάλιστα μιλήσει για «μίνι κρουαζιέρες» των μεταναστών στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής, προκαλώντας αντιδράσεις ακόμα και μετριοπαθών βουλευτών.
Γερμανικός ανθρωπισμός εξ αποστάσεως
Αν θέλει να είναι κανείς ακριβοδίκαιος, θα πρέπει να ομολογήσει ότι δεν είναι μόνο η Ιταλία σ’ αυτή τη γραμμή - ίσα-ίσα που τους βολεύει όλους. Δεν είναι τυχαίο ότι η Γερμανία, και συγκεκριμένα το υπουργείο Μεταφορών, προωθεί κάποιες ρυθμίσεις που επίσης θα κάνουν δύσκολη τη ζωή των διασωστών πάνω σε πλοιάρια των ΜΚΟ. Είναι μια σαφής κίνηση υποστήριξης της ιταλικής γραμμής που έχει ξεσηκώσει τη γερμανική Αριστερά.
Η πρόταση που υπήρχε στο κυβερνητικό πρόγραμμα της κυβέρνησης Σολτς για τη «νομική υποχρέωση να μην αφήνουμε τους ανθρώπους να πνίγονται» μοιάζει να έχει ξεθωριάσει μαζί με τόσες άλλες που χάθηκαν στη δίνη του πολέμου. Αυτό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί επίσης ως «τραγωδία». Πολιτική σίγουρα, αλλά όχι και τόσο δημοφιλής από τους αναγνωρίσιμους αρθρογράφους.
Χαρακτηριστικό είναι και το παράδειγμα με τους ξεσπιτωμένους των σεισμών στην Τουρκία. Τις μέρες της πρώτης μεγάλης συγκίνησης οι πόρτες άνοιξαν διάπλατα, στα λόγια τουλάχιστον, καταρχήν για όσους έχουν κάποιον συγγενή στη Γερμανία. Στην πράξη αυτό αποδείχτηκε μια αργόσυρτη και γραφειοκρατική διαδικασία, από την οποία έχουν επωφεληθεί μερικές εκατοντάδες μόνο. Όταν η υπουργός Εξωτερικών, η Πράσινη Αναλένα Μπέρμποκ ρωτήθηκε αυτή την εβδομάδα σε τηλεοπτική της συνέντευξη για το θέμα, απέδωσε το πρόβλημα σε γραφειοκρατικά προβλήματα και στην έλλειψη προξενείων στις ισοπεδωμένες από τον σεισμό περιοχές.
Συμφωνία για «φρούριο»
Το… δύσμοιρο νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, που «ολημερίς το ψήνανε και τις νύχτες καιγόταν», ξεκινά με 13 σημεία, τα οποία αφορούν σχεδόν αποκλειστικά την ασφάλεια των συνόρων, την αποτροπή και τις δυνατότητες άμεσης απέλασης και επαναπροώθησης. Στο 14ο σημείο παραδέχεται απλώς ότι οι επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης πρέπει να συντονίζονται καλύτερα. Όπως θέλει κανείς το καταλαβαίνει: άλλοι ως παραδοχή αδυναμίας παροχής βοήθειας, άλλοι ως έμμεση υποχώρηση απέναντι σε εκείνους που απλώς δεν θέλουν. Και τέτοιες χώρες μέσα στην Ε.Ε. υπάρχουν, ως γνωστόν, πολλές.
«Τραγωδία» χαρακτήρισε φυσικά και η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν το πρόσφατο «συμβάν» στην Ιταλία. Και ζήτησε κι αυτή να εντείνουμε τις προσπάθειές μας για να υπάρξει επιτέλους μια κοινή πολιτική στο θέμα. Αλλά επί της ουσίας η Ε.Ε. αυτό που προσπαθεί είναι να κλείσει τα σύνορά της και να κρατήσει ή να μετατοπίσει το πρόβλημα έξω από την επικράτειά της.
Η κυβέρνηση της Ρώμης πρωτοπορεί και οι Βρυξέλλες ακολουθούν. Χρήματα και συμφωνίες με τη μη αναγνωρισμένη διεθνώς (προσωρινή) κυβέρνηση της Λιβύης, στην ουσία δηλαδή με οργανωμένες συμμορίες δουλεμπόρων για να μην μπουν οι μετανάστες στις βάρκες, αποτελούν αυτή τη στιγμή την «αιχμή του δόρατος» της (αντι)μεταναστευτικής της πολιτικής. Στα τέλη Ιανουαρίου, η Τζόρτζια Μελόνι ταξίδεψε στη Λιβύη συνοδευόμενη από τους υπουργούς Εσωτερικών Ματέο Πιαντεντόζι και Εξωτερικών Αντόνιο Ταγιάνι και ανανέωσε το «μνημόνιο συνεννόησης» που είχε υπογράψει το 2017 η τότε κυβέρνηση υπό τον Σοσιαλδημοκράτη Πάολο Τζεντιλόνι. Το κείμενο δεν θεωρείται κρατική συνθήκη και συνεπώς δεν χρειαζόταν να περάσει από το Κοινοβούλιο. Δείχνει όμως ότι τουλάχιστον σ’ αυτό το ζήτημα υπάρχει μια «συνέχεια» πολιτικής. Για να μην κατηγορείται μόνο η Μελόνι…
