Ανταπόκριση από τη Ρώμη
Η μικρή πλατεία Άγιοι Απόστολοι στο κέντρο της Ρώμης είχε γεμίσει το απόγευμα της Πέμπτης από τους εκατοντάδες συντρόφους και συντρόφισσες της Ροσάνα Ροσάντα, που πήγαν να αποχαιρετήσουν σε μα ιδιότυπη εκδήλωση «το κορίτσι του περασμένου αιώνα».
Η Λουτσιάνα, η Μιράντα και ο Φιλίπο, τα τρία μέλη της αρχικής συντακτικής ομάδας του «Μανιφέστο» που ζουν ακόμη, ανέλαβαν να δώσουν τον λόγο στον Άλντο Τορτορέλα, τον ιστορικό ηγέτη το PCI που ήταν επικεφαλής με τη Ροσάντα στη μεγάλη κομματική οργάνωση της βιομηχανικής πόλης του Μιλάνου, τον Εμανουέλε Μακαλούζο, έναν από τους ηγέτες της μετριοπαθούς τάσης του PCI που διατήρησε πάντα φιλικούς δεσμούς με τη Ροσάντα και ήταν από τους λίγους που συνέχισαν να τη χαιρετούν και να της μιλούν μετά τη διαγραφή της από το κόμμα, και τον Φάμπιο Μούσι, τον πρώην υπουργό Παιδείας του Πρόντι, που στα 21 του χρόνια το 1969 είχε το θάρρος να ψηφίσει με άλλα δύο μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του PCI εναντίον της διαγραφής της, υπενθυμίζοντας ότι ακόμη και στο PCI υπήρχε ακόμη σκιά του Στάλιν.
Από την εκδήλωση δεν έλειψε ο κόσμος της εργασίας, στον οποίο η κομμουνίστρια Ροσάντα είχε πάντα στραμμένη την προσοχή της. Ο γραμματέας της CGIL Μαουρίτσιο Λαντίνι υπενθύμισε το μεγάλος πάθος της Ροσάντα για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων, της εργασίας και των συνδικάτων και την ακούραστη δημοσιογραφική της ενασχόληση, αφού ήταν από τους πρώτους που του ζήτησαν να του πάρουν συνέντευξη αμέσως μετά την εκλογή του στην ηγεσία του μεγαλύτερου ιταλικού συνδικάτου.
Η Νόρμα Ραντιέρι, η διευθύντρια του “Μανιφέστο”, υπογράμμισε ότι έζησε μια προνομιακή κατάσταση γιατί στη συντακτική επιτροπή της εφημερίδας συμμετείχε μια μεγάλη πολιτική και πολιτιστική σχολή, ενώ ο πρώην διευθυντής της εφημερίδας Γκαμπριέλε Πόλο αναφέρθηκε στην ευαισθησία της Ροσάνα για τους μετανάστες.
Ο διάσημος Ελβετός ογκολόγος και πρώην κομμουνιστής βουλευτής Φράνκο Καβάλι μίλησε για την πολύχρονη ανθρώπινη σχέση που ανέπτυξε με τη Ροσάνα, η οποία κρατούσε μέχρι την τελευταία στιγμή το χέρι του Λούτσιο Μάγκρι όταν επέλεξε την ευθανασία σε μια κλινική στην Ελβετία. «Μπροστά στη Ροσάνα αισθανόμουν πάντα ένα δέος, που δεν είχα ούτε μπροστά στον Γκορμπατσόφ ή τον Κάστρο» τόνισε ο γιατρός του Κάστρο και του Τσάβες.
Από την εκδήλωση δεν έλειψε ο εκπρόσωπος του Συλλόγου Ανταρτών (ΑΝΡΙ) που διάβασε το μήνυμα της προέδρου Νέσπολο προς την αντάρτισσα «Μιράντα», που ήταν το ψευδώνυμο της Ροσάνα, ενώ τελευταίος μίλησε ο νεολαίος Στέφανο Γιανίλο, που επισκεπτόταν τακτικά τη Ροσάνα.
Από τον αποχαιρετισμό της Λουτσιάνα στη Ροσάνα: "Δεν ήθελε να κλαψουρίζουμε χωρίς να κάνουμε τίποτα"
"Η Ροσάνα είχε αφήσει κάποια στιγμή ένα σημείωμα, ένα είδος επιστολής που έγραφε: 'Μετά δεν θέλω να με δει κανένας, δεν θέλω να με εκθέσετε στο κοινό, δεν θέλω κηδείες, δεν θέλω να με δουν να με κουβαλάνε μέσα σε ένα κουτί, σε ένα φέρετρο, θέλω να με κάψουν και να τελειώνω'.
Αυτό εξηγεί γιατί δεν υπήρξε μια επίσημη τελετή και γιατί δεν υπήρξε καμιά κηδεία. Εφηύραμε αυτόν τον αποχαιρετισμό. Να μιλήσουμε όλοι μαζί σε αυτή την πλατεία και να δώσουμε φωνή στις διαφορετικές σχέσεις που είχε η Ροσάνα.
Δεν υπάρχει λόγος να πω τι σκέφτομαι για τη Ροσάνα, γιατί τα είπα και τα έγραψα πολλές φορές. Θέλω να σημειώσω δύο πράγματα, την απήχηση που είχε ο θάνατος της Ροσάνα. Αυτές τις ημέρες είχα μια μυριάδα τηλεφωνημάτων από όλο τον κόσμο και όλες οι μεγάλες γερμανικές, ελληνικές, ισπανικές, γαλλικές και άλλες εφημερίδες μίλησαν για τη Ροσάνα. Μου προκάλεσε έκπληξη και αποτελεί ένα σημάδι για το μήνυμα που μας άφησε. Είμαι υπερήφανη, γατί αποτελεί και τιμή για την ιστορία του 'Μανιφέστο', του οποίου η Ροσάνα ήταν πιθανώς η πιο σημαντική πρωταγωνίστρια.
Θέλω πω ένα δεύτερο πράγμα για τη Ροσάνα. Κάποια στιγμή το 1999 κάναμε ένα ένθετο περιοδικό μέσα στο 'Μανιφέστο', το δεύτερο ένθετο περιοδικό της εφημερίδας που λεγόταν 'Το Περιοδικό του Μανιφέστο'. Ήταν μια πολύ σημαντική εμπειρία που διήρκεσε πέντε χρόνια, μέχρι το 2004. Το διεύθυνε η Ροσάνα και ο Λούτσιο Μάγκρι, με τη βοήθεια του Φιλίπο Μόρα. Ήταν όμως μια εμπειρία που έδειξε ότι είναι δυνατόν να βρεθούμε μαζί.
Θέλω να πω ένα πράγμα για τη Ροσάνα. Δεν είχε αυταπάτες ότι η Αριστερά βαδίζει χαρούμενη και νικηφόρα. Αντίθετα, όταν επέστρεψε από τη Γαλλία, κατά κάποιον τρόπο της έκαναν μεγάλη εντύπωση οι δυσκολίες που αντιμετωπίζαμε. Αλλά ένα πράγμα δεν μπορούσε. Δεν μπορούσε να μένουμε σε μια γωνία κλαψουρίζοντας χωρίς να κάνουμε τίποτα.
Όταν επέστρεψε από το Παρίσι, μου είπε ότι υπάρχει η ανάγκη ενός περιοδικού, γιατί η εφημερίδα δεν μπορεί να έχει έναν τέτοιο ρόλο. Της είπα: 'Ροσάνα, είσαι 93 ετών και εγώ 88, θα γελάνε όλοι'. 'Μα, όχι, εμείς θα βοηθήσουμε να έρθουν κι άλλοι, πρέπει κάτι να κάνουμε' απάντησε. Τα λέω αυτά για να σας πω ότι ακόμη και σε αυτή την ηλικία πρότεινε να κάνουμε κάτι. Αυτό μου φαίνεται το καλύτερο πράγμα που μας άφησε πίσω της.
Δεν θα σταματήσουμε να μιλάμε για τη Ροσάνα, να σκεφτόμαστε αυτά που έγραψε, να διαβάζουμε τα βιβλία της και να σκεφτόμαστε αυτά που μας έδωσε. Κάναμε μια άτυπη κηδεία. Χωρίς φέρετρο και συζητώντας και μιλώντας πολλοί και για πολλά πράγματα. Δεν ήταν μια κακή ιδέα. Μπορούμε ίσως και να εγκαινιάσαμε τις κηδείες χωρίς φέρετρο. Με μια βαθιά αναφορά στη μνήμη του ανθρώπου που χάσαμε".
