Του Λέανδρου Πολενάκη
Λένε, σωστά, ότι το θέατρο είναι καθρέφτης της κοινωνίας. Το μεταπολεμικό ελληνικό θέατρο γεννήθηκε όταν τόλμησε να γίνει καθρέφτης της σύγχρονης ελληνικής ζωής. Λέγοντας "καθρέφτης" δεν εννοούμε μια πιστή και επίπεδη αναπαράσταση της πραγματικότητας, αλλά το απείκασμά της επάνω σε μια ελαφρά καμπυλωμένη από βάρος χρόνου, ας την πούμε ποιητική, κατοπτρική επιφάνεια. Όσοι λοιπόν χαρακτηρίζουν βιαστικά το σύγχρονο θέατρό μας ως «φέτα ζωής», νατουραλιστικό, ηθογραφικό κ.λπ, μάλλον δεν ξέρουν τι ακριβώς σημαίνουν οι όροι. Στην τέχνη η αλήθεια βρίσκεται κάποτε στους αντίποδες του oνομαζόμενου ρεαλισμού.
Θεματοποιώντας τον εσωτερικό διχασμό και τη ρήξη του ονείρου με την πραγματικότητα, το σύγχρονο θέατρό μας ανδρώθηκε και αναπήδησε μια ολόκληρη σχολή μειζόνων θεατρικών συγγραφέων.
Ο Δημήτρης Κεχαΐδης, ένας από τους πιο προικισμένους συγγραφείς της γενιάς του, διατρέχει στο έργο του ολόκληρη την περιπέτεια ψυχής του σύγχρονου ΄Ελληνα, μέσα σε έναν αιώνα που πέρασε με συνεχείς πολέμους, κατοχές, δικτατορίες, εμφύλιους, αλεπάλληλες πτωχεύσεις και κατ' όνομα μόνο ειρηνικές περιόδους.
Το «Πανηγύρι» δεν εξαντλείται απλώς στην ηθογραφική απεικόνιση των ξεχασμένων του θεσσαλικού κάμπου και σε μια καταγραφή των καημών των ξωμάχων, που παρατημένοι από θεό και ανθρώπους βρίσκουν καταφύγιο στο κρασί και στο όνειρο. Αξία του είναι η γλώσσα του, που αρθρώνει μέσα από τον βασικό ήρωά του, «Στρατηλάτη» ή «Παπλωματά» (τι αντίθεση !) και συγκεφαλαιώνει τη σχεδόν χαμένη σήμερα προφορική λαϊκή μας παράδοση. Η σχέση του εξαθλιωμένου αγρότη και παλιού στρατιώτη της Μικρασίας με τον χρόνο και με την ιστορία είναι προσωπική, ανοιχτή και διαρκής. Οι επισκέψεις του στον περασμένο χρόνο δεν είναι ούτε αναπόληση ούτε νοσταλγία. Επειδή οι ασυμβίβαστες ψυχές δεν διαθέτουν παρελθόν ή μέλλον, αλλά μόνο παρόν. «Παρών» δηλώνει ο «στρατηλάτης» στο κάλεσμα του αδιαίρετου, μυθικού του χρόνου. «Ελεύθερος πολιορκημένος» της ανάγκης, ζει σαν τα πετεινά του ουρανού. Δίπλα του η απεγνωσμένη γυναίκα - μάνα, «λαλεί πουλί παίρνει σπυρί...», μόνη της έννοια πώς θα σώσει την ανήλικη κόρη της από την πείνα, πουλώντας την στον φραγκο-ράφτη (όνομα εξίσου συμβολικό), παραδίδοντάς τη δηλαδή δεμένη στον «δράκο», όχι του παραμυθιού αλλά της ζωής.
Η έμπειρη σκηνοθεσία του Θανάση Παπαγεωργίου στο «Εθνικό» αγκαλιάζει με στοργή και αγάπη αληθινή το έργο. Δεν το «πνίγει» με ρεαλισμούς αλλά αφήνει να αναπνεύσει η ποιητική του φύση. Αυτό είναι το άπαν για ένα έργο ευαίσθητο σαν την πνοή του ανέμου. Οι ρόλοι έχουν διδαχτεί και αποδίδονται «κάθετα». Ο Κώστας Τριανταφυλλόπουλος («Παπλωματάς») μπαίνει στο βαθύ πηγάδι του ρόλου. Ο Λάμπρος Κτεναβός (γιος) είναι εξαιρετικός, με την ουσιαστική σημασία της λέξης. Η Μαρία Μαυρομματάκη, με υποκριτική αυταπάρνηση δίνει άμεσα και γνωστικά τη «γιαγιά». Η Εύα Καμινάρη (Μάνα) εκπέμπει δυνατό τραγικό σήμα. Ο Δημήτρης Παπανικολάου αποδίδει με τυπίστικη ακριβολογία τον Νάτσινα. Η Κόρα Καρβούνη ερμηνεύει αφαιρετικά και ποιητικά τη Νύφη. Ο Κώστα Βελέντζας, «Φραγκοράφτης», φτιάχνει μια γνήσια τραγικωμική φιγούρα. Η νεότατη Αναστασία - Ραφαέλα Κονίδη, ένα στέρεο, γεωμετρημένο «Χνούδι». Οι Βασίλης Μαγουλιώτης, Νικόλας Μακρής διαθέτουν διακριτό υποκριτικό στίγμα. Τα ωραία σκηνικά του Πάτσα, τα κοστούμια της Λέας Κούση, οι φωτισμοί του σκηνοθέτη «κουμπώνουν».
*
Από τους πρωτομάστορες του νεοελληνικού θεάτρου ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, εκτός από τα πολύπρακτα έργα του, λάμπει εξίσου και στους κωμικούς μονόλογους. Δύο από αυτούς ερμηνεύει στον πανέμορφο πολυχώρο «Αλεξάνδρεια» της οδού Σπάρτης ο ακούραστος Βασίλης Βλάχος, σε σκηνοθεσία και μουσική επιμέλεια του Βασίλη Κατσικονούρη, σκηνικά - κοστούμια της Ανθής Σοφοκλέους, φωτισμούς Δημήτρη Τσιούμα. Ο «πανηγυρικός» και ο «Επικήδειος» είναι δύο σπαρακτικές κωμωδίες που μας μιλούν για παρελθόν και παρόν. Ο «Πανηγυρικός» τοποθετείται στα χρόνια της χούντας, όταν μας πάτησε για καλά το τρένο της. Ο «Επικήδειος» στα χρόνια της μεταπολίτευσης και αλλαγής, όταν το ίδιο τρένο με άλλο προσωπικό έκανε όπισθεν και μας ξαναπάτησε, δίχως να το καταλάβουμε αμέσως... Οι τρελοί ρυθμοί και οι τόνοι που δίνει ο σκηνοθέτης στην παράσταση, το εξωφρενικό ύφος και η άριστη ερμηνεία του Βασίλη Βλάχου εγγυώνται μια εξαιρετική βραδιά για όσους το αποφασίσουν. Δεν χρειάζεται να πω περισσότερα.
