Η Pietà, η παράσταση θεάτρου ντοκιμαντέρ της σκηνοθέτριας Μάρθας Μπουζιούρη, που συγκίνησε και επαινέθηκε στην αρχή της φετινής θεατρικής σεζόν από κοινό και κριτικούς, ολοκληρώνει τον 2ο κύκλο παραστάσεών της, στο Σύγχρονο Θέατρο, την Κυριακή 28 Μαΐου. Η Pietà δημιουργήθηκε με την πολύτιμη συμβολή μιας καλλιτεχνικής ομάδας που αποτελείται αποκλειστικά από γυναίκες ηθοποιούς και δημιουργικούς συντελεστές. Είχε ως έμπνευση και οδηγό της πέντε γυναίκες-μητέρες που βίωσαν την υπέρτατη απώλεια, τη δολοφονία του παιδιού τους, τις: Κούλα Αρμουτίδου (μητέρα Ελένης Τοπαλούδη), Ελένη Κρεμαστιώτη (μητέρα Ερατώς Μανωλακέλλη), Κατερίνα Κώτη (μητέρα Ντόρας Ζαχαριά), Αλεξάνδρα Μάκου (μητέρα Γαρυφαλλιάς Ψαρράκου) και Ρόζα Φωτιάδου (μητέρα Σοφίας Σαββίδου). Το κείμενο της παράστασης βασίστηκε στις πραγματικές αφηγήσεις των μητέρων, αλλά και σε βιωματικό υλικό των ηθοποιών. Λίγο πριν το τέλος, είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε με τους συντελεστές της παράστασης.
Νικολίτσα Αγγελακοπούλου
Η Pietà με μετατόπισε σε πάρα πολλά επίπεδα ανθρώπινα φυσικά και έπειτα καλλιτεχνικά.
Ξεκίνησε με τις συναντήσεις που είχε η Μάρθα με τις μητέρες πέντε δολοφονημένων κοριτσιών, της Ελένης, της Γαρυφαλλιάς, της Ερατούς, της Ντόρας και της Σοφίας. Ήταν όλες γυναικοκτονίες που γνώριζα, είχα ακούσει και είχα διαβάσει για αυτές.
Στη συνέχεια άρχισαν να φτάνουν στην πρόβα τα λόγια αυτών των μανάδων, οι ιστορίες των κοριτσιών τους, άρχισαν να μπλέκονται με τα δικά μας λόγια, με τα δικά μας ονόματα και πολύ σύντομα βρεθήκαμε να μιλάμε όλες μαζί, να αγκαλιαζόμαστε, να παίρνουμε από τη δύναμή τους. Και κάθε φορά σκέφτομαι πως δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς… Γιατί η Pietà δεν είναι ένα έργο για τις ιστορίες πέντε δολοφονημένων κοριτσιών. Δεν είναι ένα έργο για πέντε γυναίκες ηθοποιούς. Η Pietà ακούει σε όλα τα γυναικεία ονόματα. Μιλά με όλες τις γυναικείες χροιές για το αναφαίρετο δικαίωμα στη ζωή, για τη σχέση με την μητέρα, για το αδιέξοδο της πατριαρχίας, για το αμετάκλητο της απώλειας, για την κρατική ανεπάρκεια, για τις ελλείψεις της δικαιοσύνης. Πώς θα μπορούσαν όλα αυτά να αφορούν μόνο πέντε γυναίκες και όχι όλους μας; Με αυτό αναμετριέμαι κάθε φορά που ξεκινάει η παράσταση αναγνωρίζοντας μέσα μου την επιθυμία να έρθει η μέρα που η Pietà θα σιωπήσει. Γιατί δεν θα χρειάζεται. Για καμιά μας.
Μαρία Μοσχούρη
Πόσο περίεργο να πρέπει να μιλήσεις για κάτι που περικλείει τόση βία τόση σκληρότητα, τόση αδιανόητη κατάχρηση εξουσίας. Και πόσο περίεργο να μιλάς για όλα αυτά διαμέσου της τρυφερότητας, της αλληλεγγύης και του αγώνα για δικαίωση. Η Pieta είναι μια αλλόκοτη παράσταση γιατί δεν είναι μόνο παράσταση. Είναι όλα τα αγγίγματα, οι ματιές, τα αγκαλιάσματα κατανόησης και συμπόνιας και μυστικής γυναικείας συνομοσιας. Όλες οι φορές που γνέψαμε η μία στην άλλη 'ξερω για ποιο πράγμα μιλάς' από τους πόνους περιόδου και το άγχος για την κυτταρίτιδα και τις ρυτίδες μας μέχρι τις εμπειρίες παρενόχλησης και κακοποίησης που έχουμε οι ίδιες δεχτεί. Και ανάμεσα μας πάντα όσες (δεν) έφυγαν: η Ελένη, η Ντόρα, η Γαρύφαλλια, η Σοφία, η Ερατώ και οι μαμάδες τους: η Κουλα, η Κατερίνα, η Αλεξάνδρα, η Ρόζα, η Ελένη. Να τις πω φίλες μου; Κάπως έτσι τις αισθάνομαι. Φίλες. Μακάρι να μην υπήρχαν ποτέ οι αφορμές για αυτή την παράσταση αλλά αφού ακόμα σκοτώνονται γυναίκες έξω από αστυνομικά τμήματα ουρλιάζοντας 'με κυνηγάει να με σκοτώσει' τουλάχιστον ας ακούσουμε τις ιστορίες όσων (δεν) έφυγαν. Απο εμάς που είμαστε εδώ και για εκείνες που θα ‘ρθουν...
Μάρθα Μπουζιούρη – σκηνοθέτης, δραματουργός
18 Γενάρη 2023. Ο πρώτος καφές δίπλα στη θάλασσα, με την Αλεξάνδρα. Τη μητέρα της Γαρυφαλλιάς. Την πρώτη μαμά που αναζήτησα. Δεν το ήξερα, αλλά εκείνη η μέρα έγραψε την πρώτη σελίδα στο ημερολόγιο της Pietà μας. Λάξευσε τον πρώτο κρίκο μιας αλυσίδας ασύλληπτης δύναμης, τρυφερότητας και αλληλοφροντίδας.
24 Ιουλίου. Για πρώτη φορά, όλες μαζί σε ένα Airbnb στο κέντρο της Αθήνας. Έξω 43 βαθμοί. Οι μαμάδες γνωρίζουν επιτέλους τις ηθοποιούς της παράστασης. Αγωνία, αμηχανία. Ο πάγος σπάει ακαριαία. «Μην έχετε αγωνία. Απλές μαμάδες είμαστε. Που μας έτυχε αυτό». Μας δείχνουν φωτογραφίες των κοριτσιών. Τους διαβάζουμε αποσπάσματα από το έργο, που έχει αρχίσει ήδη να παίρνει σχήμα μέσα από τις λέξεις τους, τα σώματά μας, τη ζωντανή μνήμη πέντε γυναικών που δεν είναι πια ανάμεσά μας κι όμως είναι ηχηρά εδώ – κομμάτια ζωών που τέμνονται κι ας μην συναντήθηκαν ποτέ. Κλαίμε δυνατά και γελάμε δυνατά. Σαν reunion παλιών συμμαθητριών. Σαν πενταήμερη.
6 Οκτώβρη. Η μέρα της πρεμιέρας μας. Οι πέντε μαμάδες, στην πρώτη σειρά. Μαζί μας. Αγωνία, ακόμα μια φορά, και απέραντη ευγνωμοσύνη. Πριν ανάψει το φως, φέρνω στο νου μου τα μαγικά παπούτσια της Ντόρας, τη ζωγραφισμένη θαλασσινή πέτρα της Γαρυφαλλιάς, τη χαμογελαστή selfie της Ερατούς με τη μικρή της κόρη, το τελευταίο χειροποίητο δώρο της Σοφίας στον πεντάχρονο γιο της, τη μυρωδιά από το πορτοκαλί, εφηβικό δωμάτιο της Ελένης…
1 Απριλίου 2024. Προετοιμασία για το δεύτερο κύκλο παραστάσεων. Μια φευγαλέα σκέψη – μια ευχή; «Ας σταματήσει εδώ, ας μην μπει στα χείλη μας κι άλλο ένα όνομα». Η ευχή δεν έπιασε. Κυριακή Γρίβα τη λένε.
8 Απριλίου, σήμερα. Γράφω αυτές τις λέξεις και το ταξίδι ακόμα συνεχίζεται. Επώδυνα και λυτρωτικά. Είμαστε ακόμα εδώ, μαζί, σκέφτομαι. Πολύτιμο δώρο αυτή η αλυσίδα με τα χρυσά σας ονόματα: Ελένη, Κούλα, Κατερίνα, Ρόζα, Αλεξάνδρα, Ελίνα, Δώρα, Νικόλ, Μαρία, Μαριάνθη, Παρασκευή, Μαριέλα, Άννα, Άρτεμις, Σεμίνα… Γυναίκες της καρδιάς μου, σας ευχαριστώ.
Μαριάνθη Παντελοπούλου
Όταν η Μαρθα με πήρε τηλέφωνο για να μου προτείνει να συνεργαστούμε, δεν γνωριζόμασταν. Μετά τις πρώτες συστάσεις, μπήκε απευθείας στο θέμα: θέλω να κάνω μια παράσταση για τις γυναικοκτονίες. Η πρώτη αντίδραση μου ήταν το επιφώνημα “Ωω” και μια μικρή σιωπή. Όχι σύνηθες όταν επικοινωνείς για δουλειά. Ήταν η αντίδραση που ξεκινά από το στομάχι, την καρδιά και μπορεί να λεκτικοποιηθεί μόνο ως επιφώνημα. Αυτή η πρώτη αίσθηση με ακολουθεί (και πιστεύω όλες μας) σε όλη την πορεία αυτού του εγχειρήματος.
Είναι μια ξεχωριστή δουλειά, ως προς το πρωταρχικό της υλικό, γιατί μάς εμπλέκει και εμπεριέχει, δεν μας αφήνει ήσυχες, δεν μας χαρίζεται. Είναι η ταυτότητα μας, το παρελθόν τόσο της καθεμίας, όσο και το συλλογικό, οι φόβοι μας, ο πρώτος κόμπος στο στομάχι όταν έρχεται η είδηση μίας ακόμη γυναικοκτονίας.
Η δική μας η Pietà είναι η Pietà της Ηλιούπολης, της Ρόδου, του Έβρου, της Κορίνθου, του Ολυμπιακού Χωριού. Η δική μας Pieta είναι το πείσμα για την ελεύθερη διάθεση της εαυτής μας, το πείσμα για δικαιοσύνη. Το πείσμα για τη ζωή. Το πείσμα για την αγάπη, τη συνύπαρξη και την αλληλοϋποστήριξη.
Το πείσμα μιας γυναίκας που μας συνάντησε και ένωσε 17 γυναίκες, για να αρθρώσουμε ότι δεν μπορούσαμε να πούμε κάπως αλλιώς: την Ελένη, την Αλεξάνδρα, την Ρόζα, την Κατερίνα, την Κούλα, τη Νικολ, τη Μαρια, τη Δώρα, την Ελίνα, τη Μαριέλα, τη Σεμινα, την Άννα, την Άρτεμη, την Παρασκευή, τη Δανάη, τη Μάρθα, κι εμένα.
Όπως καταλαβαίνετε, ο τρόπος είναι προσωπικός στο εδώ και το τώρα. Κι αν κάτι μας μένει από αυτό είναι πως πάντα η αγάπη δημιουργεί, συμπαραστέκεται, ενώνει, μνημονεύει, αγωνίζεται, διεκδικεί, αλλάζει τις νόρμες.
Δώρα Παρδάλη
Pietà σημαίνει συμπόνια, ενσυναίσθηση και αυτό ακριβώς νιώθω πως είναι η συγκεκριμένη δουλειά… ένας χώρος τρυφερότητας και αλληλοφροντίδας, ένας χώρος μοιράσματος τρομακτικά δύσκολων και τραυματικών ιστοριών που έχουν στον πυρήνα τους την απώλεια και φυσικά την αγάπη. Δεν είναι μια εύκολη παράσταση και συνεχώς ευχόμαστε να μην ήταν επίκαιρη. Αυτό που μου φέρνει στο μυαλό τώρα που γράφω γι αυτήν είναι το πόσο σημαντική είναι η παρουσία των άλλων ανθρώπων σε τόσο δύσκολες στιγμές, πόσο σημαντικό είναι το μοίρασμα και πώς η αίσθηση της κοινότητας, της φιλίας και της ζεστασιάς ενισχύει την ανθεκτικότητα. Νιώθω τυχερή που είμαι μέρος του δεύτερου κύκλου παραστάσεων της Pietà και που γνώρισα γυναίκες υπέροχες, τρυφερές συνοδοιπόρους σε αυτό το ταξίδι που κάνουμε μαζί τόσο εντός σκηνής όσο και εκτός σκηνής.
