ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΕΗ
(Συνέχεια από το προηγούμενο)
Επιχειρώ να ασκηθώ πάλι όσο πληρέστερα γίνεται στο πνεύμα, στις δομές έκφρασης, στο ειδολογική πρόταση της Όπερας του Πεκίνου. Προσπαθώ να είμαι αμερόληπτος, ανιδιοτελής ως κοινωνός πολιτισμικών ικμάδων. Έχοντας στριμώξει τον όποιον ενθουσιασμό μου σε τρία-τέσσερα ιδεογράμματα της νηφαλιότητας και των παρεμφερών της εννοιών, παραμένω ανοικτός στην ιδιότυπη αφήγηση. Έχω έρθει σαφώς προετοιμασμένος. Επειδή δεν υπάρχουν υπότιτλοι σε άλλη γλώσσα, πλην της κινεζικής, μελέτησα την υπόθεση του δράματος από έναν λεπτομερή οδηγό του είδους. Διασταύρωσα τις πρώτες αυτές πληροφορίες με ό,τι μπόρεσα να βρω από άλλες πηγές, ηλεκτρονικές και μη. Αντιλαμβάνομαι ότι κατ’ ουσίαν πρόκειται για κεφάλαια μαθητείας στο υβριδικό σώμα του εκκωφαντικού. Εκεί δηλαδή όπου συνυπάρχουν αρμονικά οι όντως θεαματικές επιδόσεις των πολεμικών τεχνών, οι λαλίστατες αντιπαραθέσεις μιας πηγαίας αθωότητας και μιας απροκάλυπτης διαβολής. Οι αλάνθαστες ακροβατικές επιδείξεις, ως παρένθετες ενδείξεις της ακεραιότητας των αβαρών αίφνης σωμάτων που ίπτανται, υπογραμμίζουν τη σχέση των δρώμενων με τη γυμναστική του αφηγηματικού ιδιώματος. Οι λέξεις είναι κι αυτές εκδηλώσεις του σώματος. Οι δε αλλεπάλληλες μονομαχίες του άγραφου δικαίου και του εξόφθαλμα πολυμήχανου αδίκου, αλλά και οι λεπταίσθητες αποχρώσεις των κρίσιμων ερωτικών εξομολογήσεων, συμπληρώνουν τις κύριες θεματικές επιλογές.
Συνοδεύω αυτή τη φορά μια φίλη από το γειτονικό Τιεντσίν, το επίνειο του Πεκίνου. Δεν παραλείπει να παρακολουθεί συχνά ανάλογες παραστάσεις. Έχοντας πάντα κατά νου τις συναφείς προτροπές του πατέρας της, από τότε που πήγαινε ακόμα στο γυμνάσιο, εκπροσωπεί τη γενιά που έμαθε πως μπορεί η ύστερη μαοϊκή απόκλιση να αναβαθμισθεί, με ταχείς μάλιστα ρυθμούς, κοινωνικά, πολιτικά και βεβαίως οικονομικά. Η ίδια δείχνει να έχει μάθει από καιρό και μάλιστα σε βάθος τα κύρια χαρακτηριστικά της Όπερας, χωρίς να επαίρεται ή να επιδεικνύει το αλάθητο μιας δήθεν επαΐουσας. Ένας από τους λόγους που μου αρέσει να βγαίνω μαζί της, όποτε οι συγκυρίες με φέρνουν εδώ. Δεν χρειάζεται να της πω τι δεν κατανοώ πλήρως ή τι αγνοώ παντελώς από τα όσα συμβαίνουν στη συνήθως πάλλουσα σκηνή. Φαίνεται να ξέρει από πριν τα μονοπάτια που πρέπει να πάρει ο διάλογός μας για να ολοκληρωθεί η απόλαυση της φάρσας. H πρόνοιά της αποτελεί σημάδι της τύχης που με περιμένει εδώ.
Η υπόθεση του έργου είναι μάλλον περίπλοκη. Ή απλώς φαίνεται να είναι περίπλοκη. Η περίτεχνη κι άλλο τόσο παράτυπη αλλοίωση του περιεχομένου μιας επιστολής συνοικεσίου οδηγεί τα πράγματα στα άκρα τους: η προοπτική της ανθρωποκτονίας υφίσταται κάποια στιγμή ως η αιματηρή, πλην όμως αναπόφευκτη λύση των προβλημάτων, τα οποία σωρηδόν έχουν ανακύψει στον μικρόκοσμο, ο οποίος έχει αναδειχθεί μπροστά μας, με ιδιαίτερη, το τονίζω, σκηνική πειθώ. Η δήθεν απόδοση δικαιοσύνης θα ακυρωθεί την τελευταία στιγμή. Οφείλουμε να μπούμε και να βγούμε από το νόημα με την ίδια ακριβώς ταχύτητα που μπαινοβγαίνουν οι ηθοποιοί-ακροβάτες-χορευτές. Οι διπλανοί μου, αλλά και πολλοί άλλοι, συμμετέχουν ως μέλη ενός άτυπου, αλλά εμφανώς ενεργού χορού. Τα γέλια, τα σχόλια, ακόμη και οι παραινέσεις τους ενίοτε ενισχύουν μάλλον παρά αποθαρρύνουν την αυτοπεποίθηση όλων των φορέων του κωμικοτραγικού, που υποδύονται, όπως μαθαίνω, πολλούς ρόλους διαδοχικά. Οι ραγδαίες αλλαγές των εντυπωσιακών πράγματι ενδυμασιών συντονίζονται, εννοείται, τόσο με τις απότομες, όσο και με τις ήπιες στροφές της όλης δράσης. Έχω στο μεταξύ επιχειρήσει να ανταποκριθώ ως και στις διακυμάνσεις του γλωσσικού σλάλομ της σκηνής. Κι είναι, οφείλω να το καταγράψω, συχνότατες. Αρκεί όμως η παραμικρή λεπτομέρεια για να με κρατήσει συντονισμένο στην εξέλιξη του δράματος. Αντιλαμβάνομαι ότι δεν έχω απιστήσει στην προτεινόμενη σημασιολογική τάξη. Συμβουλεύομαι βέβαια τη φίλη μου, όταν δω ότι κινδυνεύω να χαθώ μέσα στις ατραπούς των μεταφορών. Οι καταγωγικές εντάσεις κάποια στιγμή ελαττώνονται. Φαίνεται ότι πλησιάζουμε στο τέλος της παράστασης. Η αίσθηση ότι δεν με απέρριψε αυτή η αλληλουχία των μηνυμάτων αντίστασης στη σοβαροφάνεια του κλασικού θεάματος. Ένα από τα δώρα αυτής της νύχτας.
