Live τώρα    
13°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
13 °C
8.6°C15.2°C
1 BF 88%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αυξημένες νεφώσεις
11 °C
8.5°C13.0°C
1 BF 63%
ΠΑΤΡΑ
Αυξημένες νεφώσεις
14 °C
11.0°C14.4°C
2 BF 76%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
9 °C
8.8°C12.5°C
3 BF 81%
ΛΑΡΙΣΑ
Σποραδικές νεφώσεις
6 °C
5.9°C9.1°C
0 BF 100%
"Οιδίπους Επί Κολωνώ" στην Επίδαυρο, σε σκηνοθεσία Γιάννη Κόκκου / Μια αποθέωση της θεατρικότητας
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

"Οιδίπους Επί Κολωνώ" στην Επίδαυρο, σε σκηνοθεσία Γιάννη Κόκκου / Μια αποθέωση της θεατρικότητας

Του Λέανδρου Πολενάκη

Οι τρεις σωζόμενες Θηβαϊκές τραγωδίες του Σοφοκλή (“Οιδίπους Τύραννος”, “Οιδίπους επί Κολωνώ”, “Αντιγόνη”), παρά τις μεγάλες χρονικές αποστάσεις μπορούν, ίσως, να θεωρηθούν ως μέρη μιας άτυπης τριλογίας. Δεσπόζουσα σήμερα ερμηνεία τους είναι αυτή του Φρόυντ. Ξεκινώντας από τον “Οιδίποδα Τύραννο”, διατύπωσε τη θεωρία του “Οιδιπόδειου πλέγματος”, σύμφωνα με την οποία ο πυρήνας των ψυχικών παρορμήσεων του αγοριού βρίσκεται στην ασυνείδητη επιθυμία φόνου του πατέρα και ερωτικού σμιξίματος με τη μητέρα. Με εργαλείο τη θεωρία του ο Φρόυντ επέστρεψε κατόπιν, για να ερμηνεύσει τον “Οιδίποδα Τύραννο”. Κάτι που μοιάζει εκ πρώτης όψεως αντιφατικό, χωρίς, όμως, να είναι. Η παλινδρόμηση θυμίζει τον παλαιό χρησμό του Απόλλωνα, που κατέληξε σε αυτο-εκπληρούμενη προφητεία. Με τον ίδιο τρόπο η ψυχανάλυση είναι μια καινούργια γλώσσα για να ειπωθούν και να αυτο-εκπληρωθούν πράγματα (και θαύματα) παλαιά. Μια γλώσσα που, όπως ο χρησμός, δεν λέει: σημαίνει.

Σύμφωνα με τον ανθρωπολόγο Ζαν Πιέρ Βερνάν, η αμφιθυμία του Οιδίποδα δεν οφείλεται στην αντιπαλότητα με τον πατέρα, αλλά στο ασυνείδητο τραύμα της βίαιης απόσπασής του από το μητρικό σώμα και της έκθεσής του. Στο μητρικό-συζυγικό κρεβάτι και στην αγκαλιά της Ιοκάστης ξαναβρίσκει την ευτυχία της σάρκας που στερήθηκε τότε. Με αυτήν την έννοια ο “Οιδίπους επί Κολωνώ” δεν είναι μια χριστιανική τραγωδία της αμαρτίας, της μετάνοιας και της εξιλέωσης. Πρόκειται για τραγωδία των αρχετύπων, του ομαδικού ασυνείδητου, όπως ενδεχομένως θα έλεγε ο Καρλ Γιούνγκ. Δεν υπάρχουν κόλαση και παράδεισος, ούτε απαγορευμένοι καρποί. “Αμαρτία” δεν είναι η γνώση, αλλά το ίδιο το γεγονός της γέννησης του ανθρώπου. Η “σαρκική” αμαρτία του Οιδίποδα δεν είναι πταίσμα ηθικολογικής τάξεως, υποκειμενικό, αλλά μια εξ αντικειμένου παραβίαση του ταμπού του κοινού αίματος. Δεν πρόκειται για το ψυχαναλυτικό δράμα της απωθημένης επιθυμίας που γεννά ενοχή, αλλά για μια γήινη τραγωδία σάρκας αίματος και σπέρματος, ανάγκης και ελευθερίας. Για να την εννοήσουμε πρέπει να ανατρέξουμε στην ιστορία της κατάρας του Οιδίποδα στους δυο γιους του, που εδώ δεν αίρεται αλλά ανανεώνεται. Το έργο της επίπονης άρσης ανατίθεται στην Αντιγόνη του ομώνυμου δράματος και στην αρμοδιότητα ενός άλλου θεού, του Διόνυσου. Ο Απόλλων, πράγματι, απουσιάζει εκκωφαντικά από αυτήν την τελευταία τραγωδία.

Πάνω από όλα ο “Οιδίπους επί Κολωνώ” είναι μια τραγωδία για τα σύνορα, πραγματικά και μεταφυσικά, για το αίνιγμα της μεγάλης ηλικίας, για το μυστήριο της ανθρώπινης υπόστασης και, κυρίως, για την πολιτική διαχείριση της Δημοκρατίας. Ο Σοφοκλής με το τελευταίο του έργο καταθέτει την πνευματική διαθήκη του, έναν ύμνο στον σεβασμό των ξένων και στη φιλοξενία των προσφύγων, την ίδια στιγμή που η Δημοκρατία καταρρέει στην αγαπημένη του Αθήνα, κάτω από τα πλήγματα των αντιδραστικών αλλά και τα δικά της μεγάλα λάθη. Ένα μάθημα για όλους.

Η σκηνοθεσία του Γιάννη Κόκκου (συμπαραγωγή του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου και του Ινστιτούτου Αρχαίου Δράματος Φεστιβάλ Συρακουσών με τη στήριξη του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης), επιλέγει μια φόρμα μεταξύ όπερας και ορατοριακού δράματος, με διακριτά στοιχεία της καθολικής λειτουργίας. Παρότι δεν με βρίσκει σύμφωνο αυτή η άποψη, πρέπει να πω ότι η ιταλόφωνη παράσταση με ελληνικούς υπέρτιτλους υπηρετείται με συνέπεια. Ο μοιρασμένος σε τέσσερα μέρη χορός με κοινό κορυφαίο (Davide Sbrogio) αποτελεί ένα οργανικό και όχι διακοσμητικό στοιχείο της. Οι μελωδικές μουσικές του Αλέξανδρου Μαρκέα δένουν και η χορωδιακή εκτέλεση του ύμνου της Αθήνας είναι άρτια. Το μνημειακό σκηνικό του Κόκκου δεν ξενίζει και τα κοστούμια της Paola Mariani αποσπούν το βλέμμα. Όλα φτιαγμένα έτσι ώστε να μοιάζουν όσο το δυνατόν πιο “θεατρικά”. Δεν λέω μελοδραματικά, λόγω της φθοράς του όρου στην Ελλάδα. Οι υποκριτικές, επίσης, διέπονται από την αυτή λογική, μια αποθέωση της “θεατρικότητας”.

Ο καλός τεχνίτης Massimo De Francovich (Οιδίπους) “μελίζει” με την ποιότητα της φωνής του τον ρόλο, χωρίς, φοβάμαι, να τον βαθαίνει. Ο Sebastianο Monaco (Θησέας)... ένας λυρικός που “αμάρτησε” ζωγραφίζοντας ρεαλιστικά και ο Stefano Santospago (Κρέων), ένας εικαστικός που “αμάρτησε” μουσικά, με βραχνά “κρουστά”. Η Αντιγόνη της Roberta Caronia με καθαρότητα και σκηνική χάρη, η Ισμήνη της Eleonora De Luca φωτεινή. Ο Πολυνείκης του Fabrizio Falco με ιδιαίτερα έντονη σκηνική προσωπικότητα. Οι: Danilo Nigreli (Άγγελος) και Sergio Mancinelli (Ξένος), δυνατοί.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL