Ιούνιος 1944... Οι σύμμαχοι έχουν πραγματοποιήσει την απόβαση των στρατευμάτων τους στη Νορμανδία, ενώ στο ανατολικό μέτωπο ο Κόκκινος Στρατός έχει σχεδόν εκδιώξει τα γερμανικά στρατεύματα από τα εδάφη της ΕΣΣΔ. Η αντίστροφη μέτρηση για το Γ' Ράιχ έχει αρχίσει...
Την ίδια περίοδο που οι ναζί υποχωρούν από παντού, λίγο έξω από κατεχόμενη Πράγα, κοντά στα σύνορα με τη Γερμανία, ο προπαγανδιστικός μηχανισμός του Γκαίμπελς στήνει μια προσεκτικά σχεδιασμένη επιχείρηση παραπλάνησης της διεθνούς κοινής γνώμης: Το στρατόπεδο-γκέτο Εβραίων εκτοπισμένων Theresienstadt, που έως τότε λειτουργούσε ως κέντρο καταναγκαστικής εργασίας και μετακομιδής των Εβραίων τροφίμων του προς τα στρατόπεδα εξόντωσης, θα μεταμορφωθεί για λίγες ώρες σε έναν ειδυλλιακό τόπο, μια "λουτρόπολη" όπου ηλικιωμένοι Γερμανοεβραίοι αποσύρονταν με ασφάλεια, όπως την παρουσίαζε ένα ναζιστικό προπαγανδιστικό φιλμ...
Ο λόγος γι' αυτήν τη "θεατρική παράσταση", που ανέβασαν οι "σκηνοθέτες" της Τελικής Λύσης στις 23 Ιουνίου 1944, ήταν η επίσκεψη αντιπροσωπείας του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού στο στρατόπεδο, έπειτα από απαίτηση του βασιλιά της (κατεχόμενης) Δανίας, προκειμένου να διαπιστωθεί αν οι εκεί εκτοπισμένοι Δανοί εβραίοι υφίσταντο κακομεταχείριση. Η ανάγκη να καθησυχαστούν οι Δανοί, που εργάζονταν μαζικά στα εργοστάσια του Ράιχ, οδήγησε τον προπαγανδιστικό μηχανισμό των ναζί στη σύλληψη αυτής της "επιχείρησης ωραιοποίησης", για την οποία απαιτήθηκε ένας ολόκληρος χρόνος προετοιμασίας.
Πρώτα ο υπερπληθυσμός στο στρατόπεδο αντιμετωπίστηκε με τη μεταγωγή 7.500 κρατουμένων στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου κι από εκεί στους θαλάμους αερίων. Στη συνέχεια οι εγκαταστάσεις βάφτηκαν, καινούργια λουλούδια φυτεύτηκαν στα παρτέρια, επιλεγμένοι κρατούμενοι προμηθεύτηκαν καινούργια ρούχα, ενώ σκηνοθετήθηκαν διάφορα events για τους υψηλούς καλεσμένους: μια δίκη για κλοπή, ένας ποδοσφαιρικός αγώνας, ακόμη και μια παράσταση παιδικής όπερας από νεαρούς κρατουμένους...
Η αντιπροσωπεία του ΔΕΣ, με επικεφαλής τον Μορίς Ροσέλ, αρκέστηκε να δει αυτό που οι ναζιστικές αρχές ήθελαν να της δείξουν, παρά τις προσπάθειες κάποιων κρατουμένων να τους υποψιάσουν. Η 15σέλιδη αναφορά της δεν έθετε κανένα ερώτημα σχετικά με την εξόντωση των Εβραίων στα ναζιστικά στρατόπεδα, μολονότι η Τελική Λύση είχε πλέον ξεδιπλωθεί σε ολόκληρη την κατεχόμενη Ευρώπη...
Αυτήν τη "λεπτομέρεια" της ιστορίας επιλέγει ο Ισπανός δραματουργός Χουάν Μαγιόργκα να θέσει στο επίκεντρο του έργου του Himmelweg, μια γερμανική έκφραση που σημαίνει "δρόμος για τον ουρανό" και, στην αργκό των στρατοπέδων εξόντωσης, σήμαινε το δρόμο που οδηγούσε στους θαλάμους αερίων.
Το έργο του, που διαδραματίζεται σε μια μικρή πόλη που σιγά-σιγά θα αποκαλύψει τη φρίκη ενός τόπου συγκέντρωσης ζωντανών-νεκρών, γυρνά γύρω από τρεις πρωταγωνιστές: Ο πρώτος είναι ο αντιπρόσωπος του Ερυθρού Σταυρού, ο άνθρωπος που έχει ως αποστολή του να αναζητήσει την αλήθεια, κι όμως αρκείται στο αληθοφανές ψέμα που του παρουσιάζουν. "Από αυτόν τον χαρακτήρα ξεκίνησα", σημειώνει ο Ισπανός δραματουργός, έναν σύγχρονο θεατή που αρνείται να δει με τα μάτια του τη φρίκη και αρκείται σε αυτά που καθησυχάζουν τη συνείδησή του. "Ακολουθώντας όμως τα βήματά του σ' αυτό το ταξίδι μέσα από μια κόλαση που δεν μοιάζει με κόλαση, συνάντησα άλλα πρόσωπα εξίσου σημερινά, εξίσου κοντινά μας", συμπληρώνει. Ο διοικητής του στρατοπέδου είναι άλλος ένας πολύ σημερινός χαρακτήρας: "Του παρουσιάζεται η ευκαιρία να πραγματοποιήσει το πιο φιλόδοξο όνειρο, αυτό που δεν μπόρεσε ποτέ να πραγματοποιήσει κανένας σκηνοθέτης: το απόλυτο έργο τέχνης. Η τελειότητα αυτού του έργου όμως απαιτεί από αυτόν να σκέπτεται μόνο την τέχνη και τίποτε άλλο. Να εξαφανίσει από το βλέμμα του κάθε ίχνος συμπόνιας", γράφει ο Μαγιόργκα.
Το τρίγωνο των χαρακτήρων του Himmelweg συμπληρώνει ο αρχηγός της εβραϊκής κοινότητας του στρατοπέδου, που πρέπει να επωμιστεί μια τεράστια ευθύνη, καθώς "δεν ξέρει αν δουλεύει για τη σωτηρία του λαού του ή αν συνεργάζεται με τους δήμιους. Αν κερδίζει χρόνο ή αν οδηγεί τον λαό του σε μια μοίρα χειρότερη από τον θάνατο".
Ο συγγραφέας όμως δεν γράφει ένα ιστορικό δράμα ή ένα έργο για τη μνήμη της γενοκτονίας. Γράφει για τη σύγχρονη πραγματικότητα, για τους σημερινούς Μορίς Ροσέλ. Για όλους εκείνους από εμάς που αρκούνται στο θέαμα που προσφέρουν τα ΜΜΕ αλλά εθελοτυφλούν. Όχι μονάχα για όσα συμβαίνουν χρόνια τώρα στην Παλαιστίνη, τη Ρουάντα, το Ιράκ, τη Συρία, αλλά και για κάθε μορφή φασισμού, για κάθε χειραγώγηση από την εξουσία και τους μηχανισμούς της.
Το Himmelweg μιλάει, τελικά, "για έναν άνθρωπο που μοιάζει σχεδόν σε όλους τους ανθρώπους που γνωρίζω... Ο άνθρωπος αυτός δεν είναι αρκετά δυνατός ώστε να αμφισβητήσει ό,τι του λένε και ό,τι του δείχνουν. Δεν είναι αρκετά δυνατός για να δει με τα δικά του μάτια και να ονομάσει με τα δικά του λόγια. Συμβιβάζεται με τις εικόνες που του δίνουν άλλοι".
info
HIMMELWEG του Juan Mayorga. Μετάφραση: Μαρία Χατζηεμμανουήλ. Σκηνοθεσία: Πέτρος Νάκος. Κοστούμια: Δέσποινα Χειμώνα. Μουσική: Ιάκωβος Δρόσος. Ερμηνεύουν: Γιώργος Κροντήρης, Πέτρος Νάκος, Δημήτρης Βέργαδος, Ιωάννα Μυλωνά, Κυριακή Στούρου, Κωνσταντίνος Κουτρουμπής, Μάριος Μπούσι, Ορφέας Μακρής. ALTERA PARS κάθε Δευτέρα και Τρίτη.
Πάμε θέατρο με την "Αυγή"
Η Αυγή προσκαλεί τους αναγνώστες της να παρακολουθήσουμε μαζί, τη Δευτέρα 16 Δεκεμβρίου, στις 9.15 μ.μ., την παράσταση Himmelweg του Χουάν Μαγιόργκα, στο Θέατρο Altera Pars (Μ. Αλεξάνδρου 123, Κεραμεικός). Η εφημερίδα προσφέρει δύο εισιτήρια στην τιμή του ενός, με τα κουπόνια που θα βρείτε από σήμερα στις σελίδες της. Μετά την παράσταση, οι συντελεστές συζητούν με το κοινό. Απαραίτητη η κράτηση στο τηλ. 210-3410011.
