Σε μια σπουδαία κυρία των νεοελληνικών γραμμάτων, τη Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και ερευνήτρια της ιστορίας της λογοτεχνίας και της ποίησης, απονεμήθηκε το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων για τη συνολική της προσφορά. Η αγάπη και η αφοσίωσή της στη λογοτεχνία μας και τους ανθρώπους της, η ευαισθησία με την οποία αναλύει την ποίηση και καταθέτει τον ποιητικό της λόγο καθιστούν το έργο της πολύτιμο, και υπ' αυτό το πρίσμα η Επιτροπή των Κρατικών Βραβείων της απένειμε τη συγκεκριμένη διάκριση κρίνοντας ότι "με την καινοτόμο και μακροχρόνια συνεισφορά της ανοίγονται νέα ερευνητικά πεδία στον χώρο των γραμμάτων".
Με το δοκιμιακό, ερευνητικό και μεταφραστικό της έργο έχει διατρέξει και ανατάμει τον υπερρεαλισμό στην Ελλάδα αλλά τη νεωτερική ποίηση και πεζογραφία, ενώ ιδιαίτερα σημαντική είναι η συνεισφορά της στη μελέτη και την έρευνα της ελληνικής εβραϊκής κοινότητας, ιδίως των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Η μεταφραστική της διαδρομή εκτείνεται σε ευρεία κειμενική κλίμακα, από λογοτεχνία μέχρι θεωρία και δοκιμιακά έργα, ενώ έχει συμβάλει στη διάδοση της νεοελληνικής λογοτεχνίας στη Ρωσία και την Ουκρανία. Έχει επίσης τιμηθεί με κρατικό Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας στην Ελληνική Γλώσσα, το 2000, για τη μετάφραση των "Εξομολογήσεων" του Αγίου Αυγουστίνου από τα λατινικά.
Το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος δόθηκε στη Σώτη Τριανταφύλλου για το έργο της «Το τέλος του κόσμου σε αγγλικό κήπο», λίγες ώρες μετά τις εμπρηστικές της δηλώσεις για κατάργηση της σχολικής αργίας στις 17 Νοεμβρίου. Η συγγραφέας δήλωσε σε συνέντευξή της πως «η αργία είναι περιττή, η γνώση είναι απαραίτητη».
Με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος - Νουβέλας τιμήθηκαν εξ ημισείας ο Γιώργος Κυριακόπουλος για το έργο του "Η τρισεγγονή της Αραπίνας και άλλες ιστορίες» και η Ελισάβετ Χρονοπούλου για το «Ο έτερος εχθρός».
Στην Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη απονέμεται το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για το «Η επιστροφή των νεκρών» και το Βραβείο Δοκιμίου - Κριτικής στον Αλέξη Πολίτη για το έργο του «Η ρομαντική λογοτεχνία στο έθνος - κράτος 1830-1880: Ποίηση, πεζογραφία, θέατρο, πνευματική κίνηση, αναγνώστες».
Η Ρίκα Μπενβενίστε τιμήθηκε με το Βραβείο Μαρτυρίας-Βιογραφίας-Χρονικού-Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας για το έργο της «Λούνα».
Τέλος το Ειδικό Θεματικό Βραβείο για βιβλίο που προάγει τον διάλογο πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα δόθηκε στον Κωνσταντίνο Παπαγεωργίου για το έργο του «Οι πρόσφυγες και τα καθήκοντά μας απέναντί τους».
Η Επιτροπή δεν απένειμε Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα, καθώς έκρινε ότι το όριο ηλικίας που επιβάλλει ο ισχύων νόμος για τους πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς περιορίζει δραστικά τις επιλογές της στην κατηγορία αυτή.
Την ίδια ώρα, αποφασίστηκε απονομή τιμητικής διάκρισης στο λογοτεχνικό περιοδικό “Ποιητική”.
Ταυτόχρονα απονεμήθηκε το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου στον Γιώργο Κ. Παναγιωτάκη για το «Λέσχη Αλλόκοτων Πλασμάτων, βιβλίο 2. Όταν ήρθαν για εμένα». Εξ ημισείας δόθηκε το Βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου στην εικονογράφο Ντανιέλα Σταματιάδη και στον συγγραφέα Βαγγέλη Ηλιόπουλο για το έργο «Η βάρκα που τη λένε μνήμη. Η μνήμη ως βάλσαμο της ψυχής και θεμέλιο της κοινωνίας», αλλά και στην εικονογράφο Seng Soun Ratanavanh και στη συγγραφέα Ροδούλα Παππά για το έργο με τίτλο «Στη μύτη του κουταβιού μια ακριδούλα... Χαϊκού για τις τέσσερις εποχές».
Ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος τιμήθηκε και με το Κρατικό Βραβείο Εφηβικού-Νεανικού Βιβλίου για το έργο του «Θωμάς Q. BIT. Ταξιδιώτης στο κάτοπτρο του χρόνου».
Το Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά δόθηκε στη Μαρίζα Ντεκάστρο για το «Λίγο πριν... λίγο μετά το 1821. Ένας κόσμος σε κίνηση».
Την Επιτροπή για τα ετήσια Βραβεία Λογοτεχνίας απαρτίζουν οι Μαριλίζα Μητσού, Μαίρη Λεοντσίνη, Μιχάλης Χρυσανθόπουλος, Κλαίρη Μιτσοτάκη, Κάλλια Παπαδάκη, Παυλίνα Παμπούδη, Έλενα Μαρούτσου, Άννα Αφεντουλίδου και Κώστας Καραβίδας.
Η Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Παιδικού Βιβλίου αποτελείται από τους Αναστασία Οικονομίδου, Μένη Κανατσούλη, Τασούλα Τσιλιμένη, Αγγελική Γιαννικοπούλου, Σοφία Μαντουβάλου, Κλαίρη Γεωργέλλη, Ίριδα Σαμαρτζή, Κατερίνα Δερματά και Χρύσα Κουράκη.
Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου: Προσπαθώ να μεταδώσω την ανατρεπτική ομορφιά της ποίησης
Είναι περίεργα τα συναισθήματά μου για τη βράβευσή μου. Πρώτα από όλα αισθάνομαι πολύ μεγάλη έκπληξη. Δεν μου είχε περάσει καν από τον νου. Προπάντων σκέφτομαι αγαπημένους μου ανθρώπους που προσέφεραν τη ζωή τους στα γράμματα και αξίζουν αυτό το βραβείο, περισσότερο από εμένα.
Τι σημαίνει αυτό το βραβείο για μένα; Πρέπει να πω ότι τα μεγάλα μου πρότυπα στη λογοτεχνία και τη ζωή δεν έγραψαν για βραβεία. Έγραψαν από καθημερινή αγωνία, που δεν μπορούσαν να εκφράσουν διαφορετικά, παρά μόνο με τη γραφή.
Ξεκίνησα από την ποίηση. Σπούδασα Ιστορία και Φιλολογία στο Καποδιστριακό, όμως όλη η ψυχή μου ήταν στην ποίηση, στη μουσική, στις σχέσεις των ήχων, των χρωμάτων, των μορφών και στις εκπληκτικές και αναπάντεχες μορφές της τέχνης, που μόνο αυτές μπορούν να εκφράσουν τη ριζική ανησυχία του ανθρώπου.
Στα 25 μου χρόνια, χρόνια της δικτατορίας, μετά από ταξίδια στη Γαλλία και στις ΗΠΑ και προσπάθειες να μάθω περισσότερα για την τέχνη, αποφάσισα ότι ήθελα να ριζώσω σε μια ελληνική επαρχία και να ασκήσω το επάγγελμα του φιλολόγου, κι έτσι έζησα επτά χρόνια στα Γιάννενα, χρόνια της δικτατορίας, ίσως τα πιο γόνιμα και αγωνιστικά της ζωής μου. Λάτρεψα την Ήπειρο, περπάτησα τα βουνά της με τους πολύτιμους φίλους αρχαιολόγους, την έφορο Κλασικών Αρχαιοτήτων Εύη Τουλούπα, τον καθηγητή Βυζαντινής Τέχνης Δημήτρη Τριανταφυλλόπουλο, και δέθηκα βαθιά με την πόλη και την ιστορία της, στον ίσκιο του ποιητή Γιοζέφ Ελιγιά και του αγαπημένου μας Δημήτρη Χατζή, που τότε είχε γυρίσει από την προσφυγιά για να εγκατασταθεί μόνιμα πια στην Αθήνα.
Εκεί, στα Γιάννενα, διάβασα τους Έλληνες υπερρεαλιστές, και αισθάνθηκα βαθιά το κάλεσμά τους - μια ποίηση που μπορούσε να δώσει σάρκα στο όνειρο, να εισδύσει στην καθημερινότητα και να μας κάνει πιο ελεύθερους από τα δεσμά των ιδεολογικών ή αισθητικών στερεότυπων, με δυο λόγια να μας ανοίξει έναν ορίζοντα ελευθερίας στο όνειρο, στη χαρά, σε μια πληρέστερη ζωή του πνεύματος. Έτσι έγραψα μια μελέτη για τον υπερρεαλισμό στο περιοδικό “Ηριδανός” το 1976, που έφερε στην επικαιρότητα αυτό το ρηξικέλευθο διεθνές καλλιτεχνικό κίνημα. Τα μεγάλα μαθήματα του υπερρεαλισμού με απασχολούν στα γραπτά μου μέχρι σήμερα.
Στη ζωή μου ακολούθησα από ζωτική ανάγκη για την έκφραση το μέγα δίδαγμα των Λατίνων, nulla dies sine linea. Έγραφα, μετέφραζα. Αφιερώθηκα συστηματικά στη μετάφραση σημαντικών για μένα έργων, όπως η “Ιστορία της τρέλας” του Φουκώ και πέρασα αλησμόνητα χρόνια μεταφράζοντας τις “Εξομολογήσεις” του Αγίου Αυγουστίνου.
Από τα Γιάννενα πήγα στο Παρίσι για μεταπτυχιακές σπουδές και ολοκλήρωσα τη διατριβή μου για τον υπερρεαλισμό. Ακολούθησαν 26 χρόνια στο Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Εκεί επέστρεψα στις πρώτες μου σπουδές της Ιστορίας και συνειδητοποίησα ότι σε όποια μελέτη και προσέγγιση της λογοτεχνίας το πρώτο και βασικό μέλημα είναι το ιστορικό πλαίσιο. Γιατί από αυτό στη νεωτερικότητα βγαίνουν στο έπακρο οι βασικοί σπινθήρες της λογοτεχνικής έμπνευσης, που δεν είναι μόνο ο θρύλος του έπους, ο ηρωισμός, ο νόστος, ο έρωτας και ο θάνατος, αλλά ο κατατρεγμός των αφανών, οι μαζικές σφαγές και εξολοθρεύσεις άμαχων πληθυσμών, οι σφαγιασμοί αθώων.
Στην πατρίδα μας γνωρίσαμε τη Μικρασιατική καταστροφή, γνωρίσαμε έναν εμφύλιο πόλεμο. Γνωρίσαμε όμως και τη γενοκτονία των Εβραίων. Στη Θεσσαλονίκη αποφάσισα να ασχοληθώ με τη δημοσίευση μαρτυριών Ελλήνων Εβραίων και με το θέμα αυτό στη νεοελληνική λογοτεχνία, ίσως για να βρω απαντήσεις σε ερωτήματα που δεν μου έλυνε μεμονωμένα η φιλολογική ή η ιστορική επιστήμη ή οι ανθρωπιστικές σπουδές στο σύνολό τους, αλλά ο πιο οικείος για μένα χώρος της τέχνης, το δικό μου ελάχιστο χωραφάκι που προσπάθησα να καλλιεργώ καθημερινά σε ολόκληρη τη ζωή μου, για να βρίσκομαι κοντά στους μεγάλους μου έρωτες της τέχνης, τους κλασικούς όσο και τους περιθωριακούς, τους φιλοσόφους, τους είρωνες, τους ανήσυχους, τους εξεγερμένους. Και βέβαια τους ανθρώπους που γνώρισα και είχα δασκάλους: τον Νίκο Εγγονόπουλο, τον Ε.Χ. Γονατά, τον Μένη Κουμανταρέα, τον Δημήτρη Χατζή, τον Δημήτρη Ραυτόπουλο, τον Μανόλη Αναγνωστάκη, τους φίλους και συνεργάτες μου σε διάφορα εκπαιδευτικά και πολιτιστικά ιδρύματα στην Ευρώπη και τον κόσμο. Όμως προπάντων τώρα σκέφτομαι τους φοιτητές μου, γιατί μέσα από τη διδασκαλία έζησα μαζί τους την ποίηση αλλιώς, στην προσπάθεια να τους μεταδώσω την ανατρεπτική ομορφιά της και την υπέρτατη ελευθερία της.
