Η μεταστροφή του κλίματος αλληλεγγύης απέναντι στους πρόσφυγες στη χώρα μας ήταν το ζήτημα που βρέθηκε στο επίκεντρο στη χθεσινή παρουσίαση της ετήσιας έκθεσης για τα περιστατικά ρατσιστικής βίας, που έγινε στην ΕΣΗΕΑ, από το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας.
Παρ’ ότι σε σχέση με το 2015 τα περιστατικά ρατσιστικής βίας σε βάρος προσφύγων μειώθηκαν, όπως τονίστηκε από από το Δίκτυο, η μείωση αυτή οφείλεται κυρίως σε τεχνικούς λόγους (ολοκλήρωση προγραμμάτων στις αρχές του 2016, με αποτέλεσμα να αποδυναμωθούν υπηρεσίες υποστήριξης και εκστρατείες ενημέρωσης εντός των στοχοποιούμενων ομάδων) και στην πλαισίωση και στέγαση του προσφυγικού πληθυσμού. Η στέγασή του ακόμη και σε δομές που δεν έχουν καλές συνθήκες διαβίωσης εξασφαλίζει μεγαλύτερη ασφάλεια, κάτι που συμπεραίνεται με βάση τι παρατηρούταν τα προηγούμενα χρόνια, που τα περισσότερα θύματα ήταν άτομα χωρίς στέγη και εκτός πλαισίου.
Επανεμφάνιση οργανωμένων ομάδων
Την ίδια ώρα, αποτυπώνεται μια ροπή προς την επανεμφάνιση οργανωμένων ή άτυπων ομάδων και την αύξηση σοβαρών επιθέσεων με ρατσιστικό κίνητρο, χωρίς ωστόσο η τάση αυτή να είναι ακόμα κυρίαρχη.
Πιο συγκεκριμένα, πέρυσι, κατά την περίοδο Ιανουαρίου - Δεκεμβρίου, το Δίκτυο κατέγραψε μέσω συνεντεύξεων με τα θύματα 95 περιστατικά ρατσιστικής βίας, με περισσότερα από 130 θύματα. Σε 31 περιστατικά στοχοποιήθηκαν μετανάστες-τριες ή πρόσφυγες και σε 1 περιστατικό στοχοποιήθηκε το προσωπικό οργάνωσης και το κτήριο που προοριζόταν για τη φιλοξενία προσφύγων. Καταγράφηκε 1 περιστατικό κατά δημοσιογράφου που στοχοποιήθηκε λόγω της κάλυψης του προσφυγικού. Σε 57 περιστατικά στοχοποιήθηκαν ΛΟΑΤΚΙ άτομα και άτομα που συνδέονται με κάποιο άτομο ΛΟΑΤΚΙ. Σε 5 περιστατικά στοχοποιήθηκαν ιεροί ή συμβολικοί χώροι και η εβραϊκή κοινότητα. Σε 31 περιστατικά στοχοποιήθηκαν περισσότερα του ενός θύματος, ενώ σε 54 περιστατικά η επίθεση τελέστηκε από ομάδα τουλάχιστον 2 ατόμων.
Κάνοντας την εισαγωγή στην εκδήλωση, ο Γιώργος Τσαρμπόπουλος, εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, στάθηκε σε αυτό που έφερε και ως τίτλο η παρουσίαση: “Η ελληνική κοινωνία στο μεταίχμιο μεταξύ αλληλεγγύης και ξενοφοβίας”. Όπως σημείωσε, “δεν βρισκόμαστε στο 2015, που ήταν μια χρονιά αλληλεγγύης. Αυτό έχει τελειώσει, δεν είναι όμως όλα μαύρα”. Συνεπώς, το στοίχημα από δω και πέρα "είναι το κύμα αλληλεγγύης που υπήρξε αρχικά να μη μετατραπεί σε κύμα ξενοφοβίας".
Η σημασία του λόγου των πολιτικών αρχηγών
Σημαντικό ρόλο στην έκβαση των πραγμάτων θα παίξει ο κεντρικός πολιτικός λόγος υπογράμμισε η Τίνα Σταυρινάκη, που παρουσίασε εκ μέρους του Δικτύου τα αποτελέσματα της έκθεσης. Χαρακτηριστικά είναι όσα συμβαίνουν στην Ευρώπη, όπου αρκετοί πολιτικοί αρχηγοί διολισθαίνουν προς τα ακροδεξιά. Οι όροι “μετανάστευση” και “μετανάστες” αντί του όρου “πρόσφυγες” έχουν επανέλθει στο λεξιλόγιο πολιτικών αρχηγών και άλλων φορέων, καλλιεργώντας έτσι λανθασμένες αντιλήψεις και υποβαθμίζοντας δικαιώματα.
Μεγάλο βάρος πρέπει να δοθεί στα νησιά. Ο Γιάννης Στεβής, δημοσιογράφος του astraparis.gr - Chios News Online, ανέφερε ότι αρχικά υπήρξε μεγάλο κύμα αλληλεγγύης στο νησί, “το οποίο υπερέβαινε τα ιστορικά δεδομένα. Δεν ήμασταν, θυμίζω, και οι πλέον φιλόξενοι με τους Μικρασιάτες πρόσφυγες”. Το κύμα αυτό έχει όμως αντικατασταθεί από πυκνές ξενοφοβικές δράσεις, με τις ευθύνες να βαραίνουν, σύμφωνα με τον δημοσιογράφο, “τους τοπικούς άρχοντες, που διολισθαίνουν στον ακραίο λόγο για ψηφοθηρικούς σκοπούς”, “τις τοπικές αρχές (αστυνομία, Εισαγγελία κ.λπ.) που αδρανούν”, “τον τοπικό κυρίαρχο Τύπο, που παραλείπει ειδήσεις, μεγενθύνει άλλες, δημοσιεύσει ειδήσεις που δεν υπάρχουν” και κυρίως “την κυβέρνηση, που δεν έχει διαμορφώσει κατάλληλα τις δομές φιλοξενίας”.
Σύμφωνα πάντως με τα αποτελέσματα της έκθεσης, παρατηρείται γενικώς προοδευτική βελτίωση στην αντιμετώπιση του εγκλήματος με ρατσιστικά χαρακτηριστικά από τις αρχές. Παρατηρείται επίσης μείωση των καταγραφών στα περιστατικά που εμπλέκονται ένστολοι δράστες.
Δράσεις από το υπουργείο Δικαιοσύνης
Τη βελτίωση στην αντιμετώπιση του ρατσιστικού εγκλήματος από τις αρχές υπογράμμισε και η Μαρία Γιαννακάκη, γενική γραμματέας Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που πρόσθεσε όμως ότι “μένουν πολλά ακόμη να γίνουν”. Παράλληλα, έκανε αναφορά σε μια σειρά δράσεων του υπουργείου Δικαιοσύνης: α. Προωθεί σε συνεργασία με τις δικαστικές αρχές, την Εθνική Σχολή Δικαστών και διεθνείς οργανισμούς (όπως το Γραφείο Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΑΣΕ) την επιμόρφωση δικαστών και εισαγγελέων σε σχέση με το ρατσιστικό έγκλημα, β. αναδεικνύει ως βέλτιστη πρακτική τον ορισμό Ειδικών Εισαγγελέων για το ρατσιστικό έγκλημα, γ. προχωρά την κύρωση της σύμβασης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας του Συμβουλίου της Ευρώπης, μέσω Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής που συγκροτήθηκε στο υπουργείο Δικαιοσύνης και δ. ολοκληρώνει την επεξεργασία του νομοσχεδίου για τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου.
Την προσοχή της Πολιτείας στα σχολεία επέστησε από την πλευρά της η Ελένη Καραγιάννη, εκπαιδευτικός Εικαστικής Αγωγής και συντονίστρια εκπαίδευσης προσφύγων στο Κέντρο Φιλοξενίας Σχιστού. Όπως είπε, έχει δεχτεί απειλές για τη ζωή της λόγω κειμένων που έχει γράψει κατά καιρούς, όπως ότι θα την αποκεφαλίσουν ή ότι θα την εξοντώσουν πριν εξοντώσουν τους μετανάστες. Εξέφρασε την ανησυχία της για τη νέα σχολική χρονιά, όταν θα ενταχθούν κανονικά τα προσφυγόπουλα στα σχολεία και στο πρωινό πρόγραμμα και ανέφερε πως έχει διαπιστώσει ήδη να δρομολογούνται αντιδράσεις από "αγανακτισμένους" γονείς.
