Της Χαράς Καφαντάρη*
H Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια οικονομική δύναμη, από τις μεγαλύτερες της υφηλίου. Η οικονομική της ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια βασίζεται στην εισαγωγή ενεργειακών πρώτων υλών. Το 2017 η Ε.Ε. εξαρτάτο κατά 55% από τις εισαγόμενες ενεργειακές ύλες. Την ίδια χρονιά το ποσοστό εξάρτησης από το εισαγόμενο αργό πετρέλαιο έφθασε το ποσοστό ρεκόρ του 86,7%, ενώ η εξάρτηση από εισαγόμενο φυσικό αέριο ήταν στο 74,3%. Κύριες πηγές τροφοδοσίας είναι η Ρωσία, οι χώρες της Μέσης Ανατολής και του Κόλπου, και η Νορβηγία. Πολλές από τις χώρες που προμηθεύουν την Ευρώπη με πρώτες ύλες είτε είναι μακριά είτε βρίσκονται σε ασταθείς περιοχές. Έτσι, αυξάνεται το κόστος, λόγω των υψηλών ναύλων και ασφαλίστρων. Συγχρόνως, αυξάνονται και οι κίνδυνοι, δημιουργώντας σημαντικούς παράγοντες ανασφάλειας στον ομαλό εφοδιασμό.
Η ενεργειακή δίψα της Ε.Ε. είναι γνωστή. Τα τελευταία χρόνια η Ε.Ε. προσπαθεί να εξασφαλίσει αφενός την ενεργειακή ασφάλεια της Ένωσης και αφετέρου να διαφοροποιήσει ακόμα περαιτέρω την προμήθεια των ενεργειακών ορυκτών, αλλά και των οδεύσεων εφοδιασμού. Μέσα στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και ο αγωγός φυσικού αερίου γνωστού με τον όνομα eastmed. Όπως τονίζει χαρακτηριστικά ένας από τους μεγάλους συμμετέχοντες της κοινοπραξίας «ο αγωγός east-med συνδέει την Ευρώπη με νέες ενεργειακές πηγές». Μπορεί η συμμετοχή του αγωγού east-med να είναι περιορισμένη στη συνολική κατανάλωση της ΕΕ, αφού μεταφέρει μόνο 10 bcm από τα 450 bcm της κατανάλωσης της ΕΕ, αλλά η κατασκευή του, ουσιαστικά, σηματοδοτεί τη διαφοροποίηση των πηγών και των οδεύσεων προμηθείας φυσικού αερίου στην ΕΕ.
Ο σχεδιασμός είναι για έναν αγωγό μήκους 1900km (1300km υποθαλάσσια + 600km σε ξηρά.) Τα τμήματα της διαδρομής που ακολουθείται είναι:
200 km υποθαλάσσιου αγωγού από τις ενεργειακές πηγές της Αν. Μεσογείου μέχρι την Κύπρο. Στην Κύπρο θα εγκατασταθεί και σταθμός συμπίεσης για τον έλεγχο της ροής.
700 km υποθαλάσσιου αγωγού από Κύπρο μέχρι την ανατολική άκρη της Κρήτης, όπου θα εγκατασταθεί και άλλος σταθμός συμπίεσης.
400 km υποθαλάσσιου αγωγού που θα συνδέει την Κρήτη με την ηπειρωτική Ελλάδα &
600 km χερσαίου αγωγού που θα διασχίζει την ηπειρωτική Ελλάδα μέχρι την Θεσπρωτία. Ο σταθμός συμπίεσης εδώ θα είναι το σημείο σύνδεσης με τον αγωγό Poseidon που θα μεταφέρει το φυσικό αέριο στην Ιταλία.
Στην Ανατολική Μεσόγειο θα διασχίζει το βαθύτερο σημείο 3,544 m του Αιγαίου Πελάγους, ενώ ο αγωγός θα είναι αγκυρωμένος στα πρανή της ηπειρωτικής κατωφέρειας σε βάθος περίπου 3.000 m. Αποτελεί ένα τεχνικό σχέδιο-πρόκληση, αφού πρόκειται για ένα από τους μεγαλύτερους αγωγούς παγκοσμίως. Τεχνικά, είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος αγωγός φυσικού αερίου. Είναι, επίσης, ένας από τους πολύ λίγους αγωγούς πετρελαίου ή φυσικού αερίου που θα βρίσκεται σε τέτοια μεγάλα βάθη θαλάσσης. Η σύγκριση του κόστους κατασκευής ενός τέτοιου αγωγού με άλλους αγωγούς που κατασκευάζονται τώρα δεν είναι δικαιολογημένη. Για παράδειγμα ο αγωγός nordstream2, που θα εφοδιάζει την κεντρική Ευρώπη με ρωσικό φυσικό αέριο, θα διασχίζει τη Βαλτική θάλασσα. H Βαλτική είναι, και αυτή, μια κλειστή θάλασσα μέσου βάθους 55 μέτρων με μέγιστο βάθος τα 459 μέτρα. Ο αγωγός nordstream2 θα κατασκευαστεί ή θα αγκυρωθεί σε βάθη 15-210 μέτρων.
Στην Ανατολική Μεσόγειο δεν έχει αρχίσει η παραγωγή φυσικού αερίου που θα τροφοδοτεί τον αγωγό. Μόλις τον Δεκέμβριο του 2019 η Noble ανακοίνωσε την έναρξη εργασιών στο κοίτασμα Λεβιάθαν. Στα υπόλοιπα κοιτάσματα Κύπρου και Ισραήλ, που μέχρι σήμερα σχεδιάζεται να τροφοδοτούν των αγωγό, δεν έχουν αρχίσει ακόμα οι εργασίες εξόρυξης.
Η κατασκευή ενός τέτοιου έργου, όπως ο αγωγός eastmed, έχει προφανή γεωστρατηγικά πλεονεκτήματα για την Ελλάδα, αφού αμφισβητεί την αποκλειστικότητα της Τουρκίας σαν πύλη εισόδου φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Δεν σταματά βέβαια στην υπογραφή μιας σύμβασης καλών προθέσεων. Χρειάζεται την προώθηση λύσεων σε πολύ σημαντικά θέματα.
Τεχνικά προβλήματα: Τα μεγάλα βάθη αγκύρωσης του αγωγού σε σημεία της διαδρομής απαιτεί την ανάπτυξη όλων των διαθέσιμων τεχνικών δυνατοτήτων των κατασκευαστικών οίκων. Η γεωλογία της περιοχής, με την αυξημένη ηφαιστειότητα και σεισμικότητα των περιοχών που διανύει ο αγωγός, το ωκεανογραφικό καθεστώς, όπως η ύπαρξη θαλάσσιων ρευμάτων, ρευμάτων θολερότητας ή ακόμα και ρευμάτων αγωγιμότητας, προσθέτουν ιδιαίτερα προβλήματα. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι τα ρεύματα θολερότητας (υποθαλάσσιες κατολισθήσεις) αποτελούν τον κύριο κίνδυνο καταστροφής υποθαλάσσιων καλωδίων και υποθαλάσσιων αγωγών, ενώ η αυξημένη αλατότητα της Ανατολικής Μεσογείου (3,8% μεγαλύτερη από του Ατλαντικού) δημιουργούν επιπρόσθετα τεχνικά προβλήματα. Η επιλογή κατάλληλων υλικών υψηλής αντοχής στη διάβρωση Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη.
Χρηματοδότηση: Η εξασφάλιση της χρηματοδότησης είναι από τα πιο σημαντικά προβλήματα. Αν και το έργο έχει συμπεριληφθεί στον κατάλογο των PCI (έργα κοινού ενδιαφέροντος της ΕΕ), η συνέχεια της χρηματοδότησης δεν είναι εξασφαλισμένη και εκφράζονται πολλές αμφιβολίες ακόμα και από τον φιλοκυβερνητικό τύπο. Υπενθυμίζεται ότι το 2021 αναμένεται να σταματήσει η χρηματοδότηση έργων ορυκτών καυσίμων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.
Γεωπολιτικά: Είναι σαφές ότι το έργο έχει μεγάλη γεωπολιτική και γεωστρατηγική σημασία, αναβαθμίζοντας τον ρόλο της Ελλάδας στην περιοχή, καθιστώντας την, μαζί με τα άλλα έργα που γίνονται (αναβάθμιση Ρεβυθούσας, σταθμός αερίου στην Αλεξανδρούπολη, ελληνοβουλγαρικός αγωγός διπλής κατεύθυνσης, κ.λπ.), σημαντικό ενεργειακό κόμβο στην Νότια Ευρώπη. Η σημασία του αγωγού eastmed δεν είναι σημαντική μόνο για την Ελλάδα, αλλά για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, αφού βγάζει από την ενεργειακή απομόνωση την Κύπρο. Βέβαια, μένουν ανοικτά προβλήματα, όπως ο καθορισμός της ΑΟΖ του κράτους της Παλαιστίνης και του Λιβάνου, καθώς η βελτίωση των σχέσεων Ισραήλ-Αιγύπτου για τα οποία πρέπει να συνεχιστούν οι επαφές και οι συζητήσεις,.
Διεθνείς συμβάσεις και διασυνοριακά προβλήματα: Το έργο βρίσκεται μέσα στις θάλασσες της Ελλάδας, του Ισραήλ και της Κύπρου. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις ενός τέτοιου έργου δεν αφορούν ένα μόνο κράτος, αλλά έχουν διασυνοριακή επιρροή. Πέρα από την πλήρη εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας είναι αναγκαίο να εφαρμοσθεί πλήρως τόσο η διεθνής όσο και η ευρωπαϊκή νομοθεσία. Σε αντίθεση με άλλες χώρες, η χώρα μας έχει υπογράψει και επικυρώσει σημαντικές διεθνείς συνθήκες, όπως εκείνη του Δικαίου της Θάλασσας, και έχει ενσωματώσει στο εθνικό δίκαιο και την οδηγία 30 της Ε.Ε. για την εκπόνηση μελετών και σχεδίων περιβαλλοντικής προστασίας από τις υπεράκτιες εξορύξεις υδρογονανθράκων. Όμως, αν και έχει υπογράψει τη σύμβαση της Βαρκελώνης για την προστασία της Μεσογείου, όπως αναφέρεται σε σχετική έκθεση της ΕΕ, το Σεπτέμβριο του 2019, δεν έχει επικυρώσει ορισμένα πρωτόκολλά της, όπως τα πρωτόκολλα 7 για την βιοποικιλότητα και τις ειδικά προστατευόμενες περιοχές, 8 για τις υπεράκτιες δραστηριότητες, και 9 για την ολοκληρωμένη διαχείριση παράκτιων ζωνών. Επίσης, στην ίδια έκθεση αναφέρεται ότι δεν έχει επικυρωθεί το πρωτόκολλο για τη στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση της σύμβασης του Espoo. Σύμφωνα με αυτήν εγείρονται σημεία γνωστοποίησης και δημόσιας, ίσως και διεθνούς, διαβούλευσης όταν ένα έργο έχει διασυνοριακές περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Η κλιματική κρίση που βιώνουμε σήμερα βάζει νέα δεδομένα και πολιτικές. Οι νέες απαιτήσεις βάζουν νέους κανόνες και κατευθύνσεις, με κύρια προσπάθεια να γίνεται στην κατεύθυνση της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα είναι ένας στόχος στο πλαίσιο της νέας Πράσινης συμφωνίας της ΕΕ. Η μεταβατική εποχή στην πορεία προς τη νέα πραγματικότητα μηδενικών εκπομπών άνθρακα θεωρεί ως κύριο καύσιμο μετάβασης το φυσικό αέριο. Όπως αναφέρεται και παραπάνω, το έργο του αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου eastmed έχει εξαιρετική συμβολή στη γεωπολιτική αναβάθμιση της χώρας μας και της περιοχής συνολικά. Η επικύρωση από μέρους μας της σχετικής σύμβασης ανοίγει δρόμους για την περιφερειακή και διεθνή συνεργασία. Η ευκαιρία αυτή δεν πρέπει να αφεθεί στην τύχη της, ώστε ο αγωγός να ανοίξει τους δρόμους για την εδραίωση πολύπλευρης συνεργασίας και ειρηνικής συνύπαρξης των λαών της περιοχής.
* Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Δυτικής Αθήνας, Αναπληρωματική τομεάρχης Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κ.Ο. ΣΥΡΙΖΑ
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
