Το 2018 ήταν μια χρονιά σταθμός για την Ευρωζώνη. Η Ελλάδα, η τελευταία χώρα του “κλαμπ” σε πρόγραμμα προσαρμογής, ολοκλήρωσε επιτυχώς τη θητεία της στα Μνημόνια και έχει πλέον ένα σταθερό πρωτογενές πλεόνασμα που καθησυχάζει και τους πιο καχύποπτους των δανειστών της. Ταυτόχρονα, η εκλογή του -εκλεκτού της Μέρκελ- Εμανουέλ Μακρόν στην προεδρία της Γαλλίας το 2017 αναζωπύρωσε τον γαλλογερμανικό άξονα προκειμένου να προχωρήσουν επιτέλους οι πολυσυζητημένες μεταρρυθμίσεις για την εμβάθυνση της Ευρωζώνης που προσέκρουαν στη δυσπιστία του “πλούσιου Βορρά” απέναντι στον “απείθαρχο Νότο”. Το αντάλλαγμα ήταν η “γερμανοποίηση” της γαλλικής οικονομίας: διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, περικοπές, αύξηση φορολογίας, τυφλή πίστη στο Σύμφωνο Ανάπτυξης και Σταθερότητας.
Ωστόσο, αν και ήταν πολλές οι φωνές που υπογράμμισαν την ανάγκη “να φτιαχτεί η στέγη τώρα που ο καιρός είναι καλός”, το τελικό αποτέλεσμα ήταν μικρά βήματα εμπρός, όπως η υπόσχεση για έναν ξεχωριστό προϋπολογισμό για την Ευρωζώνη, και πολλά ερωτήματα για το μέλλον σημαντικών προτεινόμενων μέτρων, όπως η πανευρωπαϊκή εγγύηση καταθέσεων.
Από τη μία η Άνγκελα Μέρκελ αποδυναμώθηκε από το κόμμα της χάνοντας τη διάθεση για ουσιώδεις αλλαγές, ενώ από την άλλη ο Μακρόν είχε να αντιμετωπίσει την κοινωνική έκρηξη των “Κίτρινων Γιλέκων”, τα οποία τον ανάγκασαν να προχωρήσει σε εξαγγελίες δαπανών που θα “φουσκώσουν” και πάλι το έλλειμμα της χώρας.
Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται είναι εάν τελικά η επόμενη χρονιά, που είναι και χρονιά ευρωεκλογών, θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια στροφή της Ευρωζώνης από το άλλοτε πανίσχυρο δόγμα της λιτότητας σε μια πιο φιλική προς τις χώρες του Νότου οικονομική πολιτική.
“Ο Μακρόν αντιπροσώπευε μια ελπίδα επειδή νίκησε τη Μαρίν Λεπέν αλλά βρισκόταν μόνος του ή σχεδόν μόνος προωθώντας τις ιδέες του για μεταρρύθμιση της Ε.Ε. και συγκεκριμένα της Ευρωζώνης. Το στρατόπεδο της ‘πειθαρχίας’ παραμένει ισχυρό στην Ε.Ε. και η Άνγκελα Μέρκελ δεν είναι αρκετά δυνατή για να πάει ενάντια σε αυτό, το οποίο είναι ιδιαιτέρως ενισχυμένο στη Γερμανία. Ωστόσο, πρέπει να βρεθεί γρήγορα η ισορροπία μεταξύ ευθύνης και αλληλεγγύης που όλοι λένε ότι θέλουν να επιτύχουν”, σχολιάζει στην “Α” ο Ερίκ Μορίς, επικεφαλής του γραφείου Βρυξελλών του Ιδρύματος Ρομπέρ Σουμάν.
Συγχρόνως, πέρα από τη μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης, είναι σημαντικό το πώς θα αξιολογηθεί το δημοσιονομικό “παραστράτημα” της Γαλλίας μετά τις ανακοινώσεις του Εμ. Μακρόν. Τα “Κίτρινα Γιλέκα” μπορεί να μην πήραν ακριβώς ό,τι ζητούσαν, ωστόσο κατάφεραν να ανακόψουν την προδιαγεγραμμένη πορεία του Προέδρου τους προς την απόλυτη δημοσιονομική υπακοή. Και μάλιστα με τις ευλογίες του Βερολίνου.
Επιπλέον, την ίδια ώρα που οι Βρυξέλλες ήταν έτοιμες να πάρουν δραστικά μέτρα κατά της Ιταλίας για τον προϋπολογισμό του 2019, βρέθηκε μια συμφωνία μεταξύ των δύο πλευρών αποφεύγοντας ένα νέο δράμα. Η Ρώμη έπαιξε αναμφισβήτητα το γαλλικό χαρτί, υποστηρίζοντας ότι δεν μπορεί να υπάρχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά όσον αφορά τις “εκπτώσεις” στο Σύμφωνο Σταθερότητας...
Όλα αυτά βέβαια συνέβησαν υπό την απειλή νέας ανόδου των ακροδεξιών και λαϊκιστικών δυνάμεων στις επερχόμενες εκλογές, κάτι που όλοι γνωρίζουν πως θα μπορούσε -εάν τελικά επαληθευθούν οι πιο απαισιόδοξες εκτιμήσεις- να “μπλοκάρει” για τα καλά και από μέσα το πρότζεκτ της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
“Είναι ξεκάθαρο ότι οι όποιες μεταρρυθμίσεις πρέπει να γίνουν με ένα μίνιμουμ συγκατάθεσης από τους πολίτες. Τα ‘Κίτρινα Γιλέκα’, όπως και τα επίπεδα των ευρωσκεπτικιστών και των λαϊκιστών στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία το 2017 δείχνουν ότι αυτή η συγκατάθεση παραμένει ευάλωτη” λέει ο Ε. Μορίς, υπενθυμίζοντας ότι σήμερα το βασικό πρόβλημα της Ε.Ε. “δεν είναι ούτε ο ιταλικός προϋπολογισμός ούτε οι ανακοινώσεις του Μακρόν”.
“Το πρόβλημα είναι ότι με τον Γιούνκερ να μη μετράει πλέον πολιτικά, τη Μέρκελ να αποχωρεί και τον Μακρόν να αποδυναμώνεται στη Γαλλία και να απομονώνεται στην Ευρώπη δεν υπάρχει πλέον φιλοευρωπαϊκή δύναμη ενάντια στις ισχυρές δυνάμεις που εκπροσωπούν ο Όρμπαν και ο Σαλβίνι. Και το έργο των Όρμπαν, Σαλβίνι και άλλων ευρωσκεπτικιστών ευδοκιμεί επειδή οι φιλοευρωπαίοι δεν μπόρεσαν να δώσουν, μετά την κρίση και το Brexit, μια απάντηση στα κοινωνικά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένης της μετανάστευσης, ούτε ένα αφήγημα ισχυρό και συνεκτικό αναφορικά με τον κοινό στόχο της Ε.Ε.” καταλήγει ο Ε. Μορίς.
Όπως σημειώνουν πολλοί παρατηρητές στις Βρυξέλλες, παρά τις όποιες προσπάθειες, η Ευρώπη τελικά φαίνεται πως αλλάζει μόνο υπό την πίεση των κρίσεων. Η επόμενη κρίση θα είναι πιθανότατα η ενδυνάμωση της Ακροδεξιάς στο Ευρωκοινοβούλιο. Μήπως, όμως, είναι και η ώρα των ουσιαστικών αλλαγών;
