Ο γεννημένος στο Μόναχο το 1978 Χάιντς Χέλε γράφει το 2018 το τρίτο του μυθιστόρημα με τον τίτλο «Η υπέρβαση της βαρύτητας». Ένα εξαιρετικά πυκνό, φιλοσοφικό έργο, μια αναζήτηση απαντήσεων στα μεγάλα οντολογικά ερωτήματα της ζωής, μια αφήγηση που, μέσω της γλώσσας, «υπερβαίνει τη βαρύτητα», έχοντας στο κέντρο της την υπαρξιακή αναμέτρηση δύο αδελφών. Ένα μυθιστόρημα για τους δεσμούς αίματος και δη για την αδελφική σχέση. Για την επίδραση της σχέσης αυτής πάνω στον ψυχισμό του νεότερου αδελφού ο οποίος, αδυνατώντας να κάνει κάτι άλλο αφού ο μεγαλύτερος έχει ήδη χαθεί, θυμάται, αναπολεί, και ανασυνθέτει αυτό που εκείνος υπήρξε. Η σχέση τους υπαρκτή αλλά φευγαλέα, όπως φευγαλέο υπήρξε και το πέρασμα του μεγαλύτερου από τη ζωή.
Μέσα από τα μάτια του αφηγητή, μέσα από τις σκέψεις που εκ των υστέρων κάνει, μέσα από την προσπάθειά του να κατανοήσει και να αποδεχτεί τον μεγαλύτερο, σκιαγραφείται βήμα-βήμα το συγκλονιστικό πορτρέτο ενός ανθρώπου ανήσυχου, τολμηρού, υπερβολικά ευαίσθητου, δέσμιο του ποτού, με ένα παραληρηματικό μυαλό γεμάτο ερωτήματα, με ένα μυαλό που κάλπαζε διαρκώς από τη μία σκέψη στην άλλη, στην προσπάθειά του να νοηματοδοτήσει την ύπαρξή του και στην προσπάθειά του να υπερνικήσει τον φόβο. Τον μεγάλο φόβο του θανάτου, καθώς αυτός περικλείει και όλους τους μικρότερους. «Διότι περί αυτού πρόκειται ουσιαστικά, πώς αντιμετωπίζω τον φόβο του θανάτου, τι μπορώ να κάνω για να τον μετριάσω, εντέλει όλοι οι άλλοι φόβοι είναι παραλλαγές αυτού του ενός και μοναδικού πραγματικού φόβου».
Νόημα στα ασήμαντα
Όντας βαθιά, σπαρακτικά απελπισμένος, προσπαθεί να αντλήσει ελπίδα από την ιδέα της καλοσύνης. Μιας καλοσύνης που μπορεί να δώσει νόημα στα ασήμαντα, έτσι ώστε η ίδια η ζωή να πάψει να είναι τέτοια: ασήμαντη. Πώς όμως μπορεί να συμβεί αυτό μέσα σε έναν κόσμο που γέννησε έναν παιδεραστή σαν τον Μαρκ Ντιτρού, μέσα σε έναν κόσμο που ανέχτηκε να έχει υπάρξει κάποτε μία Τρεμπλίνκα; Μέσα σε έναν κόσμο που ανέχτηκε το Ολοκαύτωμα, για το οποίο μπορεί «να έχουν ειπωθεί τα πάντα γι’ αυτό κι ωστόσο δεν θα είναι ποτέ αρκετά»; Μήπως η τεκνοποίηση είναι η μόνη απάντηση; Το να φέρεις σε αυτόν ακριβώς τον κόσμο ένα παιδί; Ο Χέλε θίγει το θέμα της πατρότητας, η οποία στην προκειμένη περίπτωση δεν έχει να κάνει με γονιδιακή «συνέχεια», μιας και ο μεγάλος αδελφός θέλει να γίνει ο πατέρας του παιδιού μιας πόρνης που ερωτεύτηκε, λες και με αυτόν τον τρόπο γίνεται ο πατέρας της αθωότητας.
Όλα όσα λέει, όλα όσα σκέφτεται και όσα προσδοκά ο μεγάλος αδελφός ίσως παίρνουν άλλη διάσταση -μια διάσταση συμβολική, θλιμμένη και απόκοσμη-, καθώς δίνονται στον αναγνώστη μαζί με την πληροφορία του θανάτου του. Η πρώτη φράση του αφηγητή μικρότερου αδελφού είναι η εξής: Πλησιάζω στην ηλικία που ήταν ο αδελφός μου όταν πέθανε.
Μπαρότσαρκα στο Μόναχο
Σχεδόν στη μισή έκταση του βιβλίου ακολουθούμε τα δύο ετεροθαλή αδέλφια -ο πατέρας τους χώρισε τη μάνα του ενός για να παντρευτεί τη μάνα του άλλου- σε μια επεισοδιακή μπαρότσαρκα στους δρόμους του Μονάχου, που μοιάζει να μην έχει τέλος. Μιλάνε, πίνουν ατελείωτες μπύρες, περπατάνε, εναλλάσσουν τα μπαρ σε μιαν ατέρμονη αναζήτηση εγγύτητας η οποία μοιάζει να υπάρχει ως προοπτική -βοηθούντος του αλκοόλ- και η οποία είναι το ίδιο εύθραυστη όσο και ο ψυχισμός τους. Ο μικρότερος αδελφός ακολουθεί τον μεγαλύτερο. Χάνεται -μαζί και ο αναγνώστης- μέσα στον παραληρηματικό του μονόλογο, καθώς πετάγεται από το ένα θέμα στο άλλο, μιλώντας για αγάπη, για ιδεολογία, για απώλεια, για ενοχή, για φόβο, προσπαθώντας απεγνωσμένα να βρει απαντήσεις εκεί που μάλλον δεν υπάρχουν.
Η αφήγηση γίνεται σε μελλοντικό χρόνο, όταν όλα έχουν περάσει, όπου ό,τι ήταν να γίνει έγινε, όπου ο νεότερος και επιζών αδελφός, αυτοπαρατηρούμενος διαρκώς, προσπαθεί να κατανοήσει αυτόν που έχασε. Το ύφος της αφήγησης -μεγάλες προτάσεις, χωρίς πολλά σημεία στίξης, χωρίς παραγράφους που να προετοιμάζουν για την αλλαγή θέματος- συμβαδίζει με το αίσθημα του αδιεξόδου, της θολής προοπτικής, του αναμενόμενου τέλους. Ο μονόλογος του μεγάλου αδελφού είναι μια κραυγή. Είναι η πίστη του στη δύναμη της συγγένειας. Η πίστη του στην ανταλλαγή. Η πίστη του στην οικειότητα. Η πίστη του στον άνθρωπο. Μια κραυγή που φτάνει στα αυτιά του νεότερου ετεροχρονισμένα. Αλλά, όπως και να έχει, φτάνει.
Η γραφή του Χέλε -η μετάφραση της Λένιας Μαζαράκη την υπηρετεί υποδειγματικά- είναι σκληρή, κυνική, μαζί τρυφερή και βαθιά ανθρώπινη.
INFO
Χάιντς Χέλε, «Η υπέρβαση της βαρύτητας»
Εκδ. Gutenberg
Μετάφραση: Λένια Μαζαράκη
205 σελ. Τιμή: 10,80 ευρώ