«Αν για τους σημερινούς εργαζόμενους άνω των 50 ετών οι συντάξιμες αποδοχές που θα λάβουν στο μακρινό τέλος του εργασιακού τους βίου και σε ηλικία άνω των 70 ετών δεν θα επαρκούν για να επιβιώσουν, για τις νεότερες γενιές, τους Μillennials και την Generation Z, είναι πολύ πιθανό να μην υπάρχουν καν συντάξεις»... Αυτό το σοβαρό ενδεχόμενο περιέγραψε πρόσφατα με ωμότητα ο διευθύνων σύμβουλος της BlackRock Λάρι Φινκ προειδοποιώντας για επικείμενη συνταξιοδοτική κρίση στις Ηνωμένες Πολιτείες, η οποία θα περάσει αστραπιαία και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, βάζοντας τέλος ακόμα και στα υπολείμματα κοινωνικού κράτους που έχουν απομείνει (ΑΥΓΗ. 31.3.2024).
Τελικά μάλλον δεν είναι και τόσο ακραίο το σενάριο οι νεότερες γενιές, όταν έρθει η ώρα της συνταξιοδότησης, να περιοριστούν σε ένα είδος επιδόματος που στην καλύτερη περίπτωση θα χορηγούν σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες οι κρατικοί υπολογισμοί. Γιατί μπορεί να μην υπάρχει ούτε και αυτό το επίδομα αντί της δραστικά μειωμένης σύνταξης που θα λάβουν οι σημερινοί 50άρηδες στα βαθιά τους γεράματα. Και ο λόγος δεν είναι άλλος από τη σταδιακή απόσυρση του κράτους από το ασφαλιστικό σύστημα και τη χρηματοδότηση των συντάξεων που έχει ξεκινήσει από το 2000 και μετά και θα κορυφωθεί τα επόμενα χρόνια.
Η μείωση των συντάξεων
Αυτό το τραγικό σενάριο επιβεβαιώνεται σε μεγάλο βαθμό και από αναλογιστική μελέτη της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής που χρησιμοποιήθηκε για την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με θέμα το δημογραφικό και τις δημοσιονομικές συνέπειές του στις οικονομίες της Ε.Ε. Όπως προκύπτει από την έκθεση, οι νέοι που γεννήθηκαν μέσα στη δίνη της οικονομικής κρίσης (2008 και μετά) θα πρέπει να συμπληρώσουν τουλάχιστον 39 χρόνια εργάσιμου βίου για να πάρουν μια σύνταξη πέριξ των 800 ευρώ. Μάλιστα, όπως προβλέπουν αναλυτές του ασφαλιστικού, όσοι συνταξιοδοτηθούν κοντά στο 2070 και σε ηλικία 72,5 ετών (λόγω της αύξησης του προσδόκιμου ζωής) θα συνεχίσουν να εργάζονται μέχρι τα βαθιά τους γεράματα, καθώς δεν θα μπορούν να επιβιώσουν με τόσο χαμηλές συνταξιοδοτικές αποδοχές.
Για την Ελλάδα οι δυσοίωνες αυτές εξελίξεις γίνονται ακόμα χειρότερες για δύο λόγους:
* Πρώτον, γιατί με μνημονιακό νόμο είναι από τις λίγες χώρες που έχουν ήδη συνδέσει την πορεία των γενικών ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης με την πορεία του προσδόκιμου ζωής έχοντας ως όρο την επανεξέτασή τους ανά τρία έτη.
* Δεύτερον, γιατί τα επόμενα έτη μειώνεται σημαντικά το ποσοστό αναπλήρωσης. Δηλαδή, ενώ το 2022 το ποσοστό αναπλήρωσης των συντάξεων είναι στο 76% του εισοδήματος από την εργασία (μισθό), θα περιοριστεί στο 65% το 2040 και θα φτάσει το 53% το 2070. Για να γίνει κατανοητό πρακτικά τι σημαίνει η μείωση των ποσοστών αναπλήρωσης, αν ένας εργαζόμενος έχει μισθό 1.000 έως 1.200 ευρώ την τελευταία εργασιακή του πενταετία, η σύνταξη που θα λάβει θα είναι 500-600 ευρώ.
Επιπλέον, με την παράταση του εργασιακού βίου των νέων εργαζομένων και τον δραστικό περιορισμό των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων, η καθαρή συνταξιοδοτική δαπάνη, από το 12,6% του ΑΕΠ, εκτιμάται πως θα φτάσει το 2070 στο 10,6% του ΑΕΠ. Με άλλα λόγια, το ασφαλιστικό είναι βιώσιμο με βάση τους αριθμούς και τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει η χώρα, ωστόσο οι αυριανοί συνταξιούχοι θα είναι ουσιαστικά πένητες!
Η αύξηση στα όρια ηλικίας
Το γενικό όριο ηλικίας, από 67 έτη το 2022, θα φτάσει στα 68,5 έτη το 2030 και στα 72,5 έτη το 2070. Κάτι που σημαίνει ότι οι σημερινοί έφηβοι θα αναγκαστούν να παραμείνουν στην αγορά εργασίας για πολύ περισσότερα χρόνια. Όπως δείχνει άλλωστε η έκθεση της Ε.Ε., το 2022 η μέση ηλικία συνταξιοδότησης ήταν 63,8 έτη. Το 2040 θα είναι 66,4 και το 2070 τα 67,9. Αντίστοιχα, ενώ το 2022 κάποιος που συνταξιοδοτήθηκε θα έπρεπε κατά μέσο όρο να έχει πληρώσει εισφορές για 31,9 χρόνια, το 2040, λόγω των συνεπειών της δημοσιονομικής κρίσης και της υψηλής ανεργίας, ο μέσος όρος καταβολής εισφορών θα πέσει στα 31,5 έτη, για να αυξηθεί όμως στα 38,4 έτη το 2070. Όσο για το ποσό που θα λάβει, θα είναι σημαντικά μειωμένο.
Επίσης, στην έκθεσή του για τα συνταξιοδοτικά συστήματα των χωρών-μελών του, ο ΟΟΣΑ αναφερόμενος στην Ελλάδα κάνει την εκτίμηση πως ίσως μέχρι το 2050, λόγω βελτίωσης του προσδόκιμου ζωής, θα πρέπει να αυξηθεί το όριο ηλικίας κατά 2,8 έτη. Σημειώνουμε ότι η Ελλάδα έχει το υψηλότερο όριο ηλικίας συνταξιοδότησης μαζί με τη Γαλλία (67 και 62 έτη μετά τη μεταρρύθμιση Μακρόν) και την Ιταλία (67 και 64 έτη).
Αύξηση προσδόκιμου ζωής, μείωση πληθυσμού και εργατικού δυναμικού
Τα σημαντικότερα στοιχεία από τις προβολές της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής έχουν ως εξής:
* Ο πληθυσμός της χώρας μας μειώνεται, από 10.438 εκατομμύρια το 2022, σε 7.777 εκατομμύρια το 2070.
* Ο λόγος εξάρτησης των ηλικιωμένων αυξάνεται, από 39 το 2022, σε 74,4 το 2050 και στη συνέχεια μειώνεται στο 66 το 2070.
* Το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση για τους άνδρες αυξάνεται, από 78,8 το 2022, σε 86,5 το 2070 και για τις γυναίκες, από 84,2 το 2022, σε 90,4 το 2070.
* Το προσδόκιμο ζωής στα 65 για τους άνδρες πηγαίνει, από 18,7 το έτος βάσης, σε 23,9 στο τέλος της περιόδου προβολής, ενώ για τις γυναίκες πηγαίνει, από 21,7, σε 26,7. Να σημειωθεί εδώ ότι η εξέλιξη του προσδόκιμου ζωής στα 65 είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την προβολή, καθώς οι νόμιμες ηλικίες συνταξιοδότησης συνδέονται αυτόματα με αυτόν τον παράγοντα.
* Η καθαρή μετανάστευση επί του πληθυσμού μειώνεται, από 0,2% το 2022, σε 0% το 2030, φτάνει στο 0,1% το 2040 και από το 2060 σταθεροποιείται στο 0,2%.
* Η συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό προβλέπεται να αυξηθεί για τους εργαζόμενους ηλικίας 20-64 ετών, από 75,4% το 2022, σε 79,9% το 2070 καθώς και για εργαζόμενους ηλικίας 20-74 ετών, από 64,7% το 2022, σε 69,7% στο τέλος της προβολής.
* Αύξηση της συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό προβλέπεται για τους εργαζόμενους ηλικίας 55-64 ετών, από 57,4% το 2022, σε 78,2% το 2070 και επίσης για τους εργαζόμενους ηλικίας 65-74 ετών, από 9,3% στο 2022, σε 24,3% το 2070.
* Το ποσοστό απασχόλησης των εργαζομένων ηλικίας 65-74 ετών αυξάνεται, από 8,6% το 2022, σε 23,3% το 2070, το οποίο επηρεάζει τα αποτελέσματα της προβολής.
* Λόγω των συνταξιοδοτικών μεταρρυθμίσεων, η μέση ανταποδοτική περίοδος, το διάστημα δηλαδή κατά το οποίο κάποιος θα πρέπει να πληρώνει εισφορές, θα φτάσει τα 38,4 έτη (38,5 για τους άνδρες και 38,3 για τις γυναίκες) έως το 2070.
* Το ποσοστό της ενήλικης ζωής που δαπανάται στη συνταξιοδότηση παραμένει σταθερό τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες, στο επίπεδο του 30% κατά την περίοδο προβολής.
* Η συνολική δαπάνη για κύριες παροχές-συντάξεις είναι 12,6% του ΑΕΠ το 2022. Η ακαθάριστη δημόσια συνταξιοδοτική δαπάνη ανήλθε στο 14,5% του ΑΕΠ το 2022, ενώ το αντίστοιχο ποσό για το 2070 φτάνει το 12%. Αυτό αντιπροσωπεύει συνολική μείωση 2,5 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ για την περίοδο προβολής 2022-2070. Η μέγιστη τιμή 14,5% του ΑΕΠ συναντάται το 2022.
* Οι δαπάνες για το νέο επικουρικό ΤΕΚΑ φτάνουν σταδιακά στο 0,2% του ΑΕΠ το 2070. Συνολικά οι ακαθάριστες συνταξιοδοτικές δαπάνες ανήλθαν στο 14,5% του ΑΕΠ το 2022, ενώ το αντίστοιχο ποσό για το 2070 αγγίζει το 12,2%. Αυτό αντιπροσωπεύει συνολική μείωση 2,3 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ σε σχέση με την περίοδο προβολής 2022-2070. Η μέγιστη τιμή του 14,5% του ΑΕΠ εμφανίστηκε το 2022.
* Η καθαρή συνταξιοδοτική δαπάνη ήταν το 2022 στο 12,6% του ΑΕΠ και εκτιμάται πως θα φτάσει το 2070 στο 10,6% του ΑΕΠ. Η καθαρή συνολική συνταξιοδοτική δαπάνη το 2070 (συμπεριλαμβανομένων των δαπανών για το ΤΕΚΑ) φτάνει το 10,6% του ΑΕΠ.
* Οι συνολικές συνταξιοδοτικές εισφορές (συμπεριλαμβανομένων εργοδοτών και εργαζομένων καθώς και εισφορές προς το ΤΕΚΑ) μειώνονται, από 12,5% του ΑΕΠ το 2020, σε 11,7% του ΑΕΠ το 2070.
