Οι αντιδράσεις στην ακροδεξιά στροφή της μπουρζουά-φιλελεύθερης γαλλικής εφημερίδας Journal du dimanche δείχνει ότι οι ελίτ δεν ενοχλούνται όταν η ενημέρωση γίνεται εμπόρευμα στα χέρια πάμπλουτων ιδιοκτητών. Ενοχλούνται όταν ο πάμπλουτος ιδιοκτήτης δίνει τη «λάθος» γραμμή.
Κατά τη διάρκεια της θερινής «κοιλιάς» των ειδήσεων τα γαλλικά μέσα ενημέρωσης κρατούσαν την ανάσα τους για την τρομακτική ιστορία της Journal du dimanche. Η εβδομαδιαία βίβλος της φιλελεύθερης αστικής τάξης φημίζεται για τις συνεντεύξεις που «χαϊδεύουν» υπουργούς, τα ρεπορτάζ του Μπερνάρ-Ανρί Λεβί και την απέχθειά της για τα κοινωνικά κινήματα. Τον περασμένο Ιούνιο ο δισεκατομμυριούχος Βενσάν Μπολορέ επέβαλε έναν διευθυντή με στενούς δεσμούς με την Ακροδεξιά. Απεργώντας για σαράντα ημέρες, οι συντάκτες ανακάλυψαν ξαφνικά τη σκληρότητα του κοινωνικού αγώνα, τον οποίο χαρακτήριζαν «γκρίνια» όταν άλλοι συμμετείχαν σε αυτόν. Αυτό δεν εμπόδισε την επανέκδοση της εβδομαδιαίας εφημερίδας στις 6 Αυγούστου, ευθυγραμμισμένης με τις ιδέες του νέου ιδιοκτήτη της, ο οποίος είχε εφαρμόσει την ίδια συνταγή στο κανάλι i-Tele, που μετονομάστηκε σε CNews.
Εν τω μεταξύ, ένας κατακλυσμός από υπογραφές και άρθρα γνώμης εξέφραζε απεριόριστη προσήλωση «στην εφημερίδα, στην ανεξαρτησία της, στην ικανότητα αφήγησής της (...) Στις δημοκρατικές αξίες της, εντελώς αντίθετες με εκείνες της Ακροδεξιάς» (σύμφωνα με ένα άρθρο γνώμης που δημοσιεύτηκε στη Liberation). Στη Monde, όχι λιγότερες από τετρακόσιες «προσωπικότητες από τον πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό, συνδικαλιστικό και αθλητικό κόσμο» ένωσαν τις δυνάμεις τους για να καταγγείλουν μια «επίθεση στις δημοκρατικές ελευθερίες». Ανάμεσά τους ο πρώην σοσιαλιστής πρωθυπουργός Λιονέλ Ζοσπέν, η δήμαρχος του Παρισιού Αν Ινταλγκό, ο ευρωβουλευτής του κόμματος του Μακρόν Πασκάλ Κανφίν, αλλά και ο ράπερ Τζόι Σταρ, η ηθοποιός Σαντρίν Κιμπερλέν, ο σεφ Ιβ Καμντεμπόρ κ.ο.κ.
Λένε ότι ο Θεός γελάει με τους ανθρώπους που θρηνούν για τις συνέπειες όσων προηγουμένως υποστήριζαν. Έτσι, φέτος το καλοκαίρι δεν έλειψε η θεία διασκέδαση. Για μεγάλο χρονικό διάστημα η γαλλική ελίτ ενθάρρυνε τον έλεγχο των μεγάλων μέσων ενημέρωσης από τις δυνάμεις του χρήματος, στιγματίζοντας ως «λαϊκιστική» κάθε κριτική των επικίνδυνων αυτών σχέσεων. Τα τελευταία δέκα περίπου χρόνια όμως ο τόνος έχει αλλάξει. Αποδυναμωμένος από τις ψηφιακές βιομηχανίες, σαστισμένος από τη διάσπαση της κυρίαρχης σκέψης μεταξύ του νεοφιλελεύθερου Κέντρου και της συντηρητικής Ακροδεξιάς, ο παραδοσιακός Τύπος μοιάζει σχεδόν με είδος που χρειάζεται προστασία. Μπροστά στη δυνητικά αποσταθεροποιητική δύναμη ελεύθερων σκοπευτών όπως οι κύριοι Μπολορέ, Ντανιέλ Κρετίνσκι (1) ή, στις ΗΠΑ, Ίλον Μασκ, θεωρείται σκόπιμο τόσο να καταγγέλλουμε τον ασφυκτικό έλεγχο των μέσων ενημέρωσης από ορισμένους δισεκατομμυριούχους όσο και να απορρίπτουμε κάθε λύση που θα μπορούσε να διορθώσει την κατάσταση. Ωστόσο, είτε η ενημέρωση είναι μια υπηρεσία κοινής ωφέλειας και η παραγωγή της πρέπει να αποδεσμευτεί από την αγορά είτε είναι εμπόρευμα και κανείς δεν μπορεί να εμποδίσει την αγορά και την πώλησή της σαν ένα ματσάκι μαϊντανού. (2) Ούτε και τον ιδιοκτήτη μιας εφημερίδας να καθορίζει τη συντακτική γραμμή της.
Εχθρικά διακείμενη προς τη μεταστροφή της εβδομαδιαίας κυριακάτικης εφημερίδας, η υπουργός Πολιτισμού Ριμά Αμπντούλ-Μαλάκ συνόψισε τον τετραγωνισμό του κύκλου της λογικής των μέσων ενημέρωσης κάνοντας, άθελά της, χιούμορ: «Κανείς δεν μπορεί να περιορίσει ούτε την ελευθερία του Τύπου ούτε και την ελεύθερη αγορά» (3) - ακόμη και αν η δεύτερη αποτελεί θανάσιμη απειλή για την πρώτη. Κατά βάθος, τα αγανακτισμένα μέλη της άρχουσας τάξης δεν αποδοκιμάζουν το γεγονός ότι η ελευθερία του Τύπου έχει υποβαθμιστεί σε απλή ιδιοκτησιακή σχέση: ανησυχούν ότι μια εφημερίδα που τους εξυπηρετεί μπορεί να ξεφύγει από τον αποκλειστικό έλεγχό τους. Μια εξαγορά από τον κ. Μπερνάρ Αρνό (4) θα τους είχε άραγε κάνει να αντιδράσουν εξίσου έντονα;
(1) (Σ.τ.Ε.): Βενσάν Μπολορέ: Γάλλος δισεκατομμυριούχος που επενδύει μαζικά στα μέσα ενημέρωσης εδώ και αρκετά χρόνια. Είναι ο κύριος μέτοχος του ομίλου μέσων ενημέρωσης Vivendi, ο οποίος κατέχει το 10% της Universal Music Group, καθώς και πολυάριθμους τηλεοπτικούς σταθμούς και εφημερίδες. Το 2022 αγόρασε επίσης τον μεγαλύτερο ιδιωτικό ραδιοφωνικό σταθμό στη Γαλλία, τον Europe 1, εγκαίρως για τις γαλλικές προεδρικές εκλογές του 2022, κατά τις οποίες προέβαλε ιδιαίτερα τον ακροδεξιό Ερίκ Ζεμούρ. Ντανιέλ Κρετίνσκι: Τσέχος δισεκατομμυριούχος, ιδιοκτήτης ενός εκ των μεγαλυτέρων ενεργειακών ομίλων στην Ευρώπη, συνιδιοκτήτης της ποδοσφαιρικής ομάδας Σπάρτα Πράγας και μεγαλομέτοχος της Γουέστ Χαμ Γιουνάιτεντ, μεγαλομέτοχος της Foot Locker, συνιδιοκτήτης του τσεχικού ομίλου μέσων ενημέρωσης Czech News Center και από το 2018 μέτοχος της Le Monde.
(2) Βλ. Pierre Rimbert, «Projet pour une presse libre», Le Monde diplomatique, Δεκέμβριος 2014.
(3) Αναφέρεται στο La Correspondance de la presse, Παρίσι, 16 Αυγούστου 2023.
(4) (Σ.τ.Ε.): Ιδρυτής, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της LVMH Moet Hennessy Louis Vuitton, της μεγαλύτερης εταιρείας ειδών πολυτελείας στον κόσμο. Ιδιοκτήτης των εφημερίδων Les Echos και Le Parisien, όπως και του Radio Classique.
Ο Benoit Breville είναι ο διευθυντής της Le Monde diplomatique
