Του Διονύση Τεμπονέρα
Τέλος Απριλίου ολοκληρώνεται η πρώτη φάση αντιμετώπισης της πανδημίας, με το κράτος να εμφανίζει πότε πατερναλιστικά χαρακτηριστικά στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει της άμεσες συνέπειες της υγειονομικής κρίσης και πότε ακραία φιλελέυθερα (κρατική επιδότηση από τη μία και καθεστώς εξαίρεσης από το εργατικό δίκαιο, από την άλλη).
Οι περιορισμοί στην κυκλοφορία και η αναστολή λειτουργίας χιλιάδων επιχειρήσεων, αποτέλεσαν τα βασικά γνωρίσματα της περιόδου, η οποία ολοκληρώνεται μαζί με το τέλος της οξείας φάσης των συνεπειών του κορωνοϊού στην δημόσια υγεία.
Η δεύτερη φάση, ξεκινά από τις αρχές Μαΐου, με το σταδιακό άνοιγμα των επιχειρήσεων και την επάνοδο των εργαζομένων στις θέσεις εργασίας τους. Όλοι οι εγχώριοι και διεθνείς αναλυτές, προβλέπουν μεγάλη ύφεση για το 2020, με τα σενάρια να μιλάνε για χιλιάδες λουκέτα και εκτόξευση της ανεργίας.
Η Ευρώπη, δυστυχώς για μια ακόμα φορά, παρουσιάζεται πολύ κατώτερη των περιστάσεων, με τη συζήτηση να έχει μετατοπιστεί, από το κορωνο-ομόλογο ...στο κορωνο-μνημόνιο.
Η Γερμανία εξάγει τεχνογνωσία για την αντιμετώπιση της επερχόμενης έκρηξης της ανεργίας, ρίχνοντας στο τραπέζι, τη λύση του kurzarbeit(=εργασία βραχείας διαρκείας).Σύμφωνα με το σχέδιο αυτό, που φαίνεται ότι ενσωματώνεται και στις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής(πρόγραμμα SURE), προβλέπεται προσωρινή περικοπή των ωρών εργασίας. Οι εταιρίες μειώνουν το ωράριο εργασίας για περιορισμένο χρονικό διάστημα.
Οι ώρες εργασίας μπορούν ακόμη να μειωθούν και στο μηδέν (η λεγόμενη «εργασίας μηδενικής διάρκειας» “Kurzarbeit null”). Κατά συνέπεια, οι εργαζόμενοι λαμβάνουν μειωμένους μισθούς ανάλογα με το μειωμένο ωράριο εργασίας τους. Η διαφορά των αμοιβών επιδοτείται από κρατικό επίδομα (λεγόμενο “επίδομα εργασίας μικρής διάρκειας”) το οποίο αντισταθμίζει τις απώλειες μισθών που απορρέουν από εργασία με μειωμένο ωράριο, σε ένα ποσοστό από 40-60%.
Η ελληνική κυβέρνηση στην προσπάθειά της να αντιγράψει το γερμανικό μοντέλο, έσπευσε να θεσμοθετήσει την λύση της εκ περιτροπής εργασίας με την από 20.3.2020 ΠΝΠ, που προβλέπει μονομερές δικαίωμα του εργοδότη να εισάγει διευθέτηση του χρόνου εργασίας κατά 2 εβδομάδες το μήνα, με καταβολή του 50% των αποδοχών και παράλληλη απαγόρευση των απολύσεων. Πολλοί αναρωτήθηκαν τότε σε τι ωφελούσε η νέα ρύθμιση, αφού το υφιστάμενο σύστημα εκ περιτροπής εργασίας της μνημονιακής περιόδου(ν.3846/2010), μπορούσε να δώσει σχετικές λύσεις.
Τώρα όμως αποκαλύπτεται ολόκληρος ο σχεδιασμός. Παρόλο που ο αρμόδιος υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, κ.Βρούτσης, ορκιζόταν, ότι το νέο μέτρο θα ίσχυε για ένα ή δύο μήνες το πολύ, η αλήθεια φαίνεται ότι θα είναι πολύ διαφορετική. Η νέα εκ περιτροπής εργασία θα είναι το βασικό εργαλείο ευελιξίας ώστε οι εργαζόμενοι να λαμβάνουν τον μισό μισθό τους, ενώ το υπόλοιπο κομμάτι του μισθού, θα καταβάλλεται σε ένα ποσοστό από το κράτος.
Και κάπου εδώ αρχίζουν τα προβλήματα:
1.Το συγκεκριμένο σχέδιο απαιτεί πόρους. Πολλούς πόρους. Η Γερμανία διατήρησε το μοντέλο αυτό το 2008 για 12 μήνες, με δυνατότητα παράτασης έως 24 μήνες, κάτι που είναι αδύνατο να συμβεί στην Ελλάδα για δημοσιονομικούς λόγους.
2.Σε ενδεχόμενο εφαρμογής του σχεδίου στην Ελλάδα, ελλοχεύει ο κίνδυνος να οδηγηθούμε σε μισθούς ένδειας. Για παράδειγμα αν εφαρμοστεί η εκ περιτροπής εργασία σε όσους αμείβονται με τον κατώτατο μισθό και η αναπλήρωση του μισθού φτάσει στο 40%, όπως ακούγεται, τότε οι συνολικές αποδοχές θα οδηγήσου σε έναν νέο άτυπο υποκατώτατο μισθό, χαμηλότερο από τα 650 ευρώ, που λαμβάνουν σήμερα 600.000 εργαζόμενοι. Το επιχείρημα ότι θα εργάζονται λιγότερες ώρες δεν υφίσταται, αφού η ..μισή εργασία δεν γίνεται με επιλογή των εργαζομένων.
3.Στην Γερμανία ο νόμος προέβλεψε την συμφωνία των εργοδοτών με τα συνδικάτα και την εφαρμογή συλλογικών συμφωνιών διευθέτησης του χρόνου εργασίας και για συγκεκριμένους μόνο κλάδους δραστηριότητας. Μια άκριτη, μονομερή επιβολή του δικαιώματος στη χώρα μας θα ξεσηκώσει δικαιολογημένες αντιδράσεις, αφού ενδέχεται να επωφεληθούν ακόμα και κερδοφόρες επιχειρήσεις.
4.Στην Γερμανία δόθηκε η δυνατότητα στους εργαζόμενους να μπορούν κατά το διάστημα της επιδότησης να εργαστούν και σε άλλο εργοδότη με μικρούς περιορισμούς, ακριβώς για να συμπληρώσουν το εισόδημά τους. Η δυνατότητα αυτή στην Ελλάδα, της ανεργίας του 17%, πηγαίνει περίπατο.
5.Η γενικευμένη εφαρμογή ενέχει τον κίνδυνο να προκαλέσει μονιμοποίηση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης. Μην ξεχνάμε ότι ήδη προ κρίσης, 6 στις 10 νέες θέσεις εργασίας ήταν μερικής ή εκ περιτροπής απασχόλησης. Το σενάριο για γενίκευση της ευελιξίας θα είναι πλέον ορατό.
6.Έπειτα υπάρχει και το θέμα των ασφαλιστικών εισφορών. Προκύπτει και μη μισθολογικό κόστος το οποίο επιβαρύνει το κράτος, εφόσον θελήσει να καλύψει τον ονομαστικό μισθό.
7.Αναμένεται να υπάρξουν σοβαρά ζητήματα ελέγχου. Όπως το ΣΕΠΕ δεν κατάφερε να αποτρέψει την εργασία όσων τελούσαν σε αναστολή σύμβασης την τρέχουσα περίοδο, μάλλον θα προκύψει το φαινόμενο οι εργαζόμενοι να δουλεύουν full time και να πληρώνονται τις μισές αποδοχές τους.
8.Η ελληνική οικονομία εμφανίζει έντονα στοιχεία εποχικότητας λόγω του τουρισμού. Το σχέδιο δεν δίνει λύσει σε όσους θα εργαστούν για τη μισή σεζόν, αν επιδοτηθούν μόνο για το διάστημα αυτό.
Η υπόθεση δυστυχώς χάθηκε στην Ευρώπη όταν ο ευρωπαϊκός νότος δεν τόλμησε να σηκώσει ανάστημα απέναντι στην γερμανική ηγεμονία του βορά. Τώρα θα φορτωθεί και με ''εισαγόμενη τεχνογνωσία'' που με μαθηματική βεβαιότητα, οδηγεί σε μεγαλύτερες κοινωνικές ανισότητες.
Η κυβέρνηση θα παίξει το χαρτί της ''κοινής θυσίας''. Όλοι να ξαναβάλουμε πλάτη.
Μόνο που για κάποιον λόγο οι εργαζόμενοι πάντα βάζουν πλάτη στις ζημιές, και ποτέ στα κέρδη.
Ο Διονύσης Τεμπονέρας είναι Δικηγόρος - Εργατολόγος
