Έτυχε να ακούσουμε τον νέο δίσκο του Μανώλη Γαλιάτσου μαζί με έναν άνθρωπο που γνωρίζουμε πολύ καλά ότι διαθέτει τόσο μιαν επαρκή αισθητική παιδεία όσο και ένα ικανό εύρος μουσικών ακουσμάτων και προτιμήσεων. Η αντίδραση του ήταν «κάτι με ενοχλεί σε αυτό το CD αλλά δεν μπορώ να προσδιορίσω ακριβώς τί...». Χαμογελάσαμε χωρίς να πούμε τίποτα διότι όχι μόνο καταλάβαμε πολύ καλά – σαφώς περισσότερο από τον ίδιο...- τι εννοούσε αλλά και επειδή αυτό που είπε όχι μόνο δεν άλλαξε την αίσθηση και την γνώμη μας για τον δίσκο αλλά αντίθετα την ισχυροποίησε. Το «Ανεπαίσθητες Αποκλίσεις» είναι άκρως αντιπροσωπευτικό, ακόμα και τυπικό θα μπορούσαμε να πούμε, μόνον όμως από πλευράς υψηλότατης ποιότητας και όχι μορφής ή ακόμα λιγότερο περιεχομένου της – τουλάχιστον για εμάς - συναρπαστικής πλέον πρόσφατης περιόδου του έργου του δημιουργού, έμπλεον μεν «ενδοκειμενικών» αναφορών μα καθόλου αυτοαναφορικό και άλλο τόσο γεμάτο από «διακειμενικές» αναφορές σε μια πληθώρα άλλων συνθετών αλλά και μουσικών ειδών οι οποίες όμως δεν λειτουργούν ως έστω και στο ελάχιστο δεσμευτικές επιρροές και επιδράσεις αλλά ως πλήρεις νοήματος παραπομπές. Με άλλα λόγια φέρει την ανεξίτηλη εκείνη σφραγίδα που αναγράφει «απόλυτα και αυστηρά προσωπικόν» και την οποία πολύ λίγα έργα μπορούν να σηκώσουν...
Ο Μανώλης Γαλιάτσος κάθε άλλο παρά αποτελεί συνηθισμένη περίπτωση μουσικού, το πλέον πρόχειρο παράδειγμα είναι η παροιμιώδης άρνηση του να κάνει έστω και μια ζωντανή εμφάνιση. Αλλά και σαν άνθρωπος μόνον εύκολος δεν είναι, απόλυτος, σχεδόν κάθετος στις απόψεις του, ευθύς μέχρι...παρεξηγήσεως, οξύς, κάποτε απότομος, μερικές φορές ακόμα και επιθετικός, πάνω απ' όλα όμως ειλικρινής στο έπακρο...άρα και άκρως συνεπής με την φύση της δουλειάς του όπως συνοπτικά την περιγράψαμε παραπάνω. Ειλικρινής και συνεπής με το έργο του, όπερ σημαίνει με τον εαυτό του και κατά προέκταση με τους δέκτες της μουσικής του, κάτι που συμβαίνει για μιαν ακόμα φορά με τις δέκα εξολοκλήρου οργανικές συνθέσεις του δωδέκατου album του «Ανεπαίσθητες Αποκλίσεις». Θα μπορούσε αυτό να σημαίνει και «η τέχνη για χάρη της τέχνης»; Ίσως κατά μιαν έννοια να σημαίνει ακριβώς αυτό...Αρκεί όμως να θυμηθούμε τον Βλαδίμηρο Μαγιακόφσκι για να συνειδητοποιήσουμε ότι η φράση αυτή μπορεί τελικά να είναι πολύ πιο ουσιωδώς επαναστατική από οποιαδήποτε άλλη περιέχει την λέξη «μάζα/μάζες», λαϊκές ή μη. Αρκεί φυσικά να θέλει κανείς να το αντιληφθεί...
Συνέντευξη στον Θάνο Μαντζάνα
Με ποιο τρόπο συνδέεται και πώς διαφοροποιείται αυτή η δουλειά σας από τον προηγούμενο δίσκο σας, to «Πατρίδα Χωρίς Παράδεισο»;
Με το «Πατρίδα Χωρίς Παράδεισο» το οποίο κυκλοφόρησε πέρυσι, την χρονική στιγμή ανάμεσα στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις, έκλεισε μια τριλογία που ξεκίνησε με το «Άφοβοι – Έφηβοι» και συνεχίστηκε με το «2Ο11: Εδώ, Έξω» και η οποία προσπάθησε να καταγράψει μουσικά – και σε επίκαιρο χρόνο - το διάστημα από την εξέγερση των νέων τον Δεκέμβρη του 2008 με ό,τι επακολούθησε και το ξέσπασμα της κρίσης στη συνέχεια. Μετά από τόση και τόσο φορτισμένη πραγματικότητα το «Ανεπαίσθητες Αποκλίσεις» αποτελεί την απαραίτητη υπενθύμιση ότι χωρίς εσωτερική θωράκιση ο άνθρωπος μετατρέπεται σε άβουλο ον και καταλήγει με φοβερή ευκολία να είναι ένα πολιτικό άθυρμα.
Έχετε αλήθεια χάσει πλέον το ενδιαφέρον σας για το τραγούδι; Θα σας ξαναδούμε να γράφετε τέτοια ή έχετε εξολοκλήρου αφιερωθεί πια στην οργανική μουσική;
Άραγε θ' απαλλαγεί ποτέ ο Έλληνας φιλόμουσος απ' την προκατάληψη ότι η μουσική «έχει να πει κάτι» μόνον όταν περιέχει λόγια; Εν πάση περιπτώσει ασφαλώς και θα ξαναγράψω τραγούδια, ασχολούμενος όμως με τη μυστική πλευρά τους και στο πλαίσιο ευρύτερων διεργασιών στις οποίες, είτε πρόκειται για οργανική μουσική είτε για τραγούδι, αυτό που πάντα θα προέχει θα είναι η τέχνη της μουσικής. Προσωπικά δεν θέλω να ξεχνάω ότι τα τελευταία τριάντα χρόνια παρακμή και τραγούδι πορεύτηκαν μαζί. Σ' ένα ατέλειωτο γλεντοκόπι και μ' ένα διαρκές τραγούδι στα χείλη ο αδάμαστος Έλλην οδηγήθηκε εκ του ασφαλούς στην οικονομική κρίση αφού προηγουμένως είχε την εμπειρία της καταρράκωσής του ως πολίτης και παραδόθηκε χωρίς ιδιαίτερη συναίσθηση σε μια κρίση βαθιά και προσωπική. Και όλα αυτά συνέβησαν στα χρόνια της ευμάρειας!
Πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο έργο ή για μια σειρά συνθέσεων; Και τι ακριβώς σημαίνει - έστω για εσάς προσωπικά - ο τίτλος «Ανεπαίσθητες Αποκλίσεις»;
Ειλικρινά δεν θα επιθυμούσα να επιβάλλω σε κανέναν την άποψη μου για το αν πρόκειται ή όχι για ολοκληρωμένο έργο...θα πρέπει ίσως να ρωτήσετε και τον Μουσόργκσκι για το «Εικόνες Από Μια Έκθεση». Ο τίτλος «Ανεπαίσθητες Αποκλίσεις» πάντως θα μπορούσε να σημαίνει διάφορα πράγματα...Οπως, ας πούμε, όταν άνθρωποι, κόσμοι, συμπεριφορές, επιθυμίες, σκέψεις, αναμειγνύονται μεταξύ τους για κάποιους όμως λόγους και απ' τη συνάντηση αυτή δεν προκύπτει το λογικώς αναμενόμενο αποτέλεσμα. Καθώς αντιμετωπίζουμε το απροσδόκητο ακόμη και το ελάχιστο «στρίψιμο της βίδας» δεν γνωρίζουμε πόσο ισχυρές ή σημαντικές επιπτώσεις μπορεί να επιφέρει.
Κείμενα αλλά και εικαστικά έργα ως πηγή έμπνευσης οργανικών συνθέσεων... Έχουμε λοιπόν μήπως να κάνουμε με προγραμματική μουσική;
Έχουμε να κάνουμε με μουσική, νέτα - σκέτα. Δεν σας αρκεί αυτό; Εμένα μου περισσεύει κιόλας! Εντούτοις δεν έβρισκα τον λόγο γιατί να μην προσφέρω βήμα στην πολυτέλεια της συνδυασμένης, της τρισδιάστατης ακριβέστερα, απόλαυσης. Βλέπετε αναφέρομαι σε απόλαυση και όχι σε «σπαζοκεφαλιά για δυνατούς λύτες»!
Πέραν από τις προφανείς επιρροές σας από τον χώρο της κλασικής μουσικής (αλλά και της μετα-κλασικής) ποιες θεωρείτε ως τις κυριότερες από άλλα είδη και ιδιώματα;
Καταγράψτε με ως γνήσιο τέκνο της ρήσης του Μπουνιουέλ: «Όταν μια ιδέα με κάνει να γελάω τη σημειώνω. Αν με κάνει να γελάω και την επομένη τότε την κρατάω». Με αυτή την δουλειά, όπως και με τις προηγούμενες, έσκασα στα γέλια! Προσπαθήστε λοιπόν ν' αποφύγετε τις κατηγοριοποιήσεις και σας υπόσχομαι ότι θ' αποκτήσετε μια πιο μεστή σχέση με τη μουσική ενώ θα έχετε επίσης κάνει βήματα ως προς το να απελευθερώσετε το πνεύμα σας.
Είναι η ιδέα μου ή αυτή την φορά, περισσότερο από κάθε προηγούμενη, το όργανο που κυριαρχεί είναι το πιάνο το οποίο παίζετε ο ίδιος; Αν ισχύει αυτό μήπως κατά μιαν έννοια είναι ο πιο προσωπικός σας δίσκος;
Η τέχνη μου είναι να συνθέτω, η τέχνη μου είναι να οραματίζομαι σ' έναν κόσμο που συχνά νιώθει άβολα να κοιτάξει πέρα απ' τη μύτη του. Μουσική χωρίς προσωπικό χαρακτήρα – άρα και κάποιου είδους εμπλοκή του δημιουργού της - είναι μουσική δίχως δέσμευση και άρα άνευ πολιτικής συμμετοχής.
Δείχνετε να ελκύεστε πολύ από την Ιστορία, δεν σας ενδιαφέρει να «μιλήσετε» καθόλου και για το σήμερα; Ή μήπως το κάνετε διαμέσου του παρελθόντος;
Όταν αναφέρεσαι στην ανθρώπινη φύση δεν έχει καμιά σημασία σε ποιο ιστορικό περιβάλλον την τοποθετείς. Η χαρά, η λύπη, η δημιουργία, ο έρωτας, η αφοσίωση, ο φόβος, η αναζήτηση, η εξέγερση έχουν κοινό υπόβαθρο σε όλες τις εποχές. Όποιος έχει μια μικρή έστω σχέση με την τέχνη το αντιλαμβάνεται αυτό...
Υπάρχουν στιγμές που φοβάστε ότι ο πολύ προσωπικός τρόπος που συνθέτετε μπορεί να εκληφθεί ως «ιδιώτευση» η οποία να στερήσει κάτι από τη συλλογική εμπειρία της ακρόασης της μουσικής σας εντός του κοινωνικού γίγνεσθαι;
Ενίοτε φοβάμαι ότι μπορεί και να μην είμαι όσο προσωπικός θα όφειλα, πράγμα που δεν είναι ούτε τόσο εύκολο αλλά ούτε και αυτονόητο όπως ίσως φαίνεται. Θα ήθελα η τέχνη την οποία εγώ εκτιμώ να με αντιμετωπίζει ως πρόσωπο και όχι ως οπαδό ομογενοποιημένων αντιδράσεων. Τη θεωρία του αλιγάτορα την ξέρετε; Όταν στις τελευταίες εκλογές ο ΣΥΡΙΖΑ έχασε τη δυνατότητα να κυβερνήσει αυτό συνέβη διότι πολλοί άνθρωποι μαζί πίστεψαν ότι σε πιθανή νίκη του ΣΥΡΙΖΑ από την Δευτέρα θα ανεδύοντο αλιγάτορες από τα σιφόνια τους. Και αυτή η άποψη πάντως προϊόν συλλογικών ζυμώσεων υπήρξε και μάλιστα εντός του κοινωνικού γίγνεσθαι. Το πρόβλημα κατά τη γνώμη μου έγκειται σ' αυτό το δόλιο λεκτικό ανακάτεμα της μαζικότητας με την κοινωνικότητα. Εγώ την κοινωνία θέλω να τη βλέπω ως απαρτία προσώπων και όχι ως αγοραία μάζα που συμμορφώνεται με τα μιμητικά της αντανακλαστικά. Αν λοιπόν αυτό που με ρωτάτε απηχεί έστω και στο ελάχιστο μια γενικότερη άποψη της αριστεράς περί την τέχνη τότε νομίζω ότι την έχουμε πατήσει ομαδικώς και ολοσχερώς!
Η κρίση που διάγει η χώρα μας για περισσότερα από τρία χρόνια έχει αφήσει κανένα ίχνος στη σύνθεση και στον ήχο αυτού του album;
Στο ένθετο του CD υπάρχει το εξής σημείωμα: «Οι Ανεπαίσθητες Αποκλίσεις έχουν ως αναφορά τους την ανθρώπινη εσώτερη δομή, άνευ της οποίας ο άνθρωπος είναι, απλώς, έρμαιο. Φτερό στον άνεμο....». Θεωρώ την θέση αυτή ως κατ' εξοχήν και ουσιωδώς πολιτική. Μουσικά λοιπόν κινήθηκα σ' αυτό το πνεύμα, κρίνοντας ως υποχρέωσή μου να παρουσιάσω ένα όσο γίνεται πιο άρτιο και φίνο μουσικό αποτέλεσμα. Αν με ρωτήσετε τώρα αν ο μέσος άνθρωπος είναι σήμερα σε θέση να δεχτεί τέτοιου είδους «λεπτότητες» θα σας απαντήσω «όχι αλλά ούτε και χτες ήταν σε θέση». Αυτός όμως δεν είναι επαρκής λόγος για να μην κάνω τη δουλειά μου όσο καλύτερα μπορώ...Για τις κάθε είδους βρωμοδουλειές υπάρχουν ήδη αρκετοί ασήμαντοι και καιροσκόποι, δεν χρειάζεται να προστεθώ και εγώ σ' αυτούς!
Πόσο - αλλά και γιατί - θεωρείτε ότι επιδεινώθηκε η κατάσταση του πνεύματος και του πολιτισμού σε αυτά τα τρία «Μνημονιακά» έτη;
Η ίδια η γλώσσα μας το αποκαλύπτει – και μάλιστα με αρκετά σαρδόνιο τρόπο – με ένα λεκτικό παιχνίδι: Από τα απεχθή χρόνια της ευμάρειας περάσαμε στα επαχθή χρόνια των Μνημονίων! Έτσι όμως όπως θέτετε την ερώτηση θα μπορούσε και να εκληφθεί ωσάν τα χρόνια του πασοκο-νεοδημοκρατικού οριακού εκμαυλισμού να ήταν μια περίοδος αληθινής έξαρσης της ηθικοαισθητικής ανάτασης! Το νέο που προστέθηκε τώρα είναι ότι έχουμε πλέον πρωθυπουργό και κυβερνητική ηγεσία με ανεξάρτητη σκέψη, εκλεπτυσμένη καλλιέργεια και γνώση, ικανές να αποφαίνονται – και επιπλέον εφαρμόζοντας «διακριτικούς» πολιτικούς χειρισμούς - ότι οι μουσικοί της ΕΡΤ είναι εχθροί του έθνους και ότι εφεξής η χώρα δεν χρειάζεται να διαθέτει μπάσο κλαρινέτο. Ουγκ!
Πιστεύετε ότι μπορεί να υπάρξει ένα τέλος και μια διέξοδος από αυτά τα δεινά της Ελλάδας; Ίσως μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ η οποία δείχνει πλέον αρκετά πιο ορατή;
Ονειρεύομαι και εύχομαι μια διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ η οποία ξέρω ότι δεν θα είναι καθόλου εύκολη και αυτό όχι μόνο για την οργανωμένη και δυσώδη λάσπη που θα εκτοξευθεί εναντίον της. Το βασικότερο και κρισιμότερο στο οποίο θα κληθεί να επιτύχει είναι να προσδιορίσει μια καινούργια αντίληψη της έννοιας του πολίτη και να εμπνεύσει εκ νέου κοινωνικές και ανθρώπινες αξίες, κοινό έδαφος το οποίο τριάντα χρόνια σοσιαλδεξιάς στη χώρα υπέσκαψαν παντελώς. Άνευ αυτού καμιά οικονομική πολιτική δεν μπορεί να έχει ουσιαστικό νόημα και καμιά ανάλογη δεν πρόκειται να ευοδωθεί...Νομίζω πως ο ΣΥΡΙΖΑ το αντιλαμβάνεται αυτό, καθώς επίσης και το γεγονός ότι αυτό που έχουν ανάγκη οι αριστεροί είναι περιεχόμενο ζωής και όχι συσκευασία ευφορίας.
Εξακολουθεί να ισχύει η απόφασή σας να μην δίνετε ποτέ συναυλίες; Όπως και αν έχει, ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;
Την έννοια του δημιουργού την ξέρετε; Όταν ένας άνθρωπος μπορεί να προχωρήσει στη μουσική και παράλληλα έχει πλήρην επίγνωση ότι και δέκα ζωές να διέθετε δεν θα προλάβαινε να ολοκληρώσει αυτή την πορεία του δεν διανοείται εύκολα να αναλώνει τον υπερπολύτιμο χρόνο του σε συναυλίες. Τα μελλοντικά μου σχέδια είναι να σηκωθώ αύριο πολύ νωρίς και να αρχίσω να εργάζομαι. Το ίδιο σκοπεύω και για μεθαύριο, επίσης και για τη μεθεπομένη...
Ο Ρολάν Μπαρτ έχει γράψει ότι «το κοινό θέλει την εικόνα του πάθους και όχι το ίδιο το πάθος». Προσωπικά συμφωνούμε απόλυτα μαζί του, πάντα επιζητούμε το αληθινό πάθος σε οτιδήποτε και γι' αυτό ακριβώς έχουμε αμέτρητες επιφυλάξεις απέναντι στις όποιες «μάζες» κάνουν το ακριβώς αντίθετο. Έχουμε την αίσθηση ότι ως προς αυτό ταυτιζόμαστε πλήρως με τον Μανώλη Γαλιάτσο, ταυτόχρονα όμως φοβόμαστε ότι, δυστυχώς τόσο για έναν δημιουργό του δικού του επιπέδου όσο και για εμάς τους ίδιους, τον «εστετισμό» μας αυτόν τον μοιράζονται ελάχιστοι/ες άλλοι/ες...
