Συνέντευξη στον Θάνο Μαντζάνα
Δεν είναι πολλοί οι μουσικοί που το δηλώνουν ευθαρσώς αυτό, ειδικά όταν ασχολούνται με οργανικές φόρμες και η εκτελεστική τους δεξιοτεχνία κατέχει εξ ορισμού κεντρική θέση στη δημιουργική δουλειά τους. Όχι συμπτωματικά, στη συντριπτική τους πλειονότητα τοποθετούνται στον χώρο της jazz και της ευρύτερης αυτοσχεδιαστικής μουσικής από τον οποίο αρχίζει η πολύ πιο εκτεταμένη και μόνιμα ανεξερεύνητη περιοχή του πειραματισμού. Εκεί βρίσκουμε και την Τάνια Γιαννούλη, η οποία χρησιμοποίησε τις λαμπρές κλασικές σπουδές της (πιάνο, για το οποίο απέσπασε και τιμητικές διακρίσεις, αλλά και ανώτερα θεωρητικά και σύνθεση) ως εφαλτήριο για να ξανοιχτεί άφοβα στον άγνωστο ωκεανό του καθαρού ήχου. Με τον αυτοσχεδιασμό να είναι η καθοριστικότερη παράμετρος του έργου της μέχρι τώρα, ήταν περισσότερο γνωστή ως ιδρυτικό μέλος δύο ανάλογων σχημάτων, των 4+1 και Schema Ensemble, ενώ συχνά συμμετέχει στις εμφανίσεις ενός ακόμα, των Dissonart (όπως όμως και της Αθηναϊκής Ορχήστρας Νέων).
Στα τέλη της περσινής χρονιάς όμως κυκλοφόρησε από την ανεξάρτητη νεοζηλανδική δισκογραφική εταιρεία Rattle ένα CD που αναμφίβολα είναι από κάθε πλευρά η πλέον προσωπική δουλειά της μέχρι στιγμής. Το «Forest Stories» είναι μια συνεργασία της με τον Πορτογάλο εκτελεστή πνευστών Paulo Chagas και αναμφίβολα αποτελεί ένα απαιτητικό αλλά και πολύ όμορφο ακρόαμα. Εμπνευσμένος από τη ζωή εντός ενός δάσους, με το πιάνο της Τάνιας Γιαννούλη να «εικονογραφεί» την ατμόσφαιρα μέσα και κάτω από τη σκιά των πυκνών δέντρων και τα πνευστά του Chagas να ανακαλούν τις φωνές των ζώων μα και τους άλλους ήχους που κυριαρχούν σε ένα δάσος και φυσικά με άξονα των αναπτύξεων των δύο μουσικών τον αυτοσχεδιασμό, ο δίσκος αυτός προχωρεί τολμηρά μέχρι εκείνα τα σημεία της ηχητικής εμπειρίας τα οποία αγγίζουν -και κάποτε θωπεύουν- τόσο το συνειδητό όσο και το ασυνείδητο. Μια δουλειά λιτότατη και διακριτική μεν αλλά και άκρως υποβλητική, η οποία δεν έχει το παραμικρό να ζηλέψει από ανάλογες του εξωτερικού και η Τάνια Γιαννούλη μπορεί πραγματικά να αισθάνεται υπερήφανη γι' αυτό.
* Πώς προέκυψε, αλήθεια, το να κυκλοφορήσει τον δίσκο δύο μουσικών από την Ελλάδα και την Πορτογαλία μια δισκογραφική εταιρεία με ιδιαίτερα απαιτητικό ρεπερτόριο από τη μακρινή Νέα Ζηλανδία;
Όταν είχαμε την ηχογράφηση στα χέρια μας, έκανα μια μικρή έρευνα για το ποια θα μπορούσε να είναι η δισκογραφική εταιρεία που θα ενδιαφερόταν να κυκλοφορήσει το «Forest Stories». Έτσι έστειλα και σε αυτούς το demo μας και τους άρεσε. Μπορώ να πω ότι νιώθω υπερήφανη για το ότι είμαστε στον κατάλογο της Rattle, ο οποίος περιλαμβάνει πολύ αξιόλογους μουσικούς, όπως ο συνθέτης σύγχρονης μουσικής John Psathas και ο Michael Houstoun, ένας από τους καλύτερους πιανίστες σήμερα.
* Ποια είναι η κεντρική ιδέα πίσω από το «Forest Stories»; Και από ποιον κυρίως προήλθε, εσάς ή τον Paulo Chagas;
Όπως γράφω και στο σημείωμά μου στο booklet, αρκετή από αυτή τη μουσική αυτή οφείλει την έμπνευσή της σε κάποιες περιόδους που έζησα πολύ κοντά σε ένα δάσος. Η κεντρική ιδέα έχει να κάνει με τον χρόνο, τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση και τελικά τη στάση του αναφορικά σ' αυτό που λέμε ζωή.
* To CD σας μου δίνει την αίσθηση, όχι τόσο ως ύφος όσο σαν μέθοδος, προγραμματικής μουσικής. Έχω άδικο;
Και ναι, και όχι! Η μουσική μας έχει μια συγκεκριμένη ατμόσφαιρα και σίγουρα οι τίτλοι που επιλέξαμε για κάθε κομμάτι συνδέονται κατά κάποιον τρόπο με τη μουσική, όχι όμως με τον στενό όρο της «περιγραφής», αλλά μάλλον με το να αποτελούν «σχόλια» ή «ψηφίδες» της μεγαλύτερης εικόνας. Αφήνουμε όμως, πιστεύω, στον δέκτη πολλά περιθώρια ελευθερίας ή «δημιουργικής ακρόασης».
* Στον δίσκο υπάρχουν στοιχεία τόσο jazz όσο και new age, κάποιοι μπορεί να έλεγαν ακόμα και meditation music. Θα λέγατε ότι ανήκει κυρίως στο ένα από αυτά τα δύο είδη ή βρίσκεται κάπου ανάμεσά τους;
Το μόνο που μπορώ να πω για τη μουσική μας είναι ότι είναι βασικά αυτοσχεδιαστική... Ναι, έχει και κάποια στοιχεία σύγχρονης -ή free- jazz, όπως και κάποια άλλα από post impressionism. Για εμάς ο αυτοσχεδιασμός είναι ένα είδος διαλογισμού και κυρίως είναι ελευθερία, οπότε δεν θα μπορούσα να βάλω μια ταμπέλα στο είδος της μουσικής που κάνουμε.
* Μιλήστε μας λίγο για την τεχνική σας σε αυτό το project. Ο τόσο έντονος μινιμαλισμός που υπάρχει στο παίξιμό σας ήταν προαπαιτούμενο για εσάς ή σας κατεύθυνε εκεί -σε ένα βαθμό υποσυνείδητα- η φύση των συνθέσεων;
Ισχύουν αμφότερα, το album είναι αρκετά εσωτερικό, ατμοσφαιρικό, μερικές φορές και λίγο σκοτεινό. Σίγουρα δεν ήταν στις προθέσεις μου να δείξω τη δεξιοτεχνία μου. Για εμένα -και για τον Paulo επίσης- η μουσική έρχεται πρώτη, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι ίσως να πρέπει να παίξεις μόνο τρεις νότες!
* Είχατε προαποφασίσει ότι τον πρώτο λόγο θα είχαν τα πνευστά ή η συμβολή καθενός σας ήταν απόλυτα ισότιμη; Και πόσο μεγάλο ρόλο έπαιξε ο αυτοσχεδιασμός για αμφοτέρούς σας;
Τόσο εγώ όσο και ο Paulo διαφωνούμε με αυτή τη διαπίστωσή σου! (γέλια) Ίσως του άφησα λίγο περισσότερο χώρο, καθώς σχεδόν σε κάθε κομμάτι παίζει ένα διαφορετικό όργανο (μπάσο κλαρινέτο, σοπρανίνο κλαρινέτο, άλτο και σοπράνο σαξόφωνο, φλάουτο και φλάουτο από μπαμπού). Η συγγένεια που έχουν τα πνευστά με την ανθρώπινη φωνή δημιουργεί επίσης αυτή την εντύπωση. Συνθετικά όμως είμαστε απόλυτα ισότιμοι και η μουσική ήταν καθαρά αυτοσχεδιαστική ακόμη κι όταν υπήρχε μερικές φορές μια αρχική ιδέα που μπορεί να προερχόταν από έναν από τους δυο μας.
* Μιλώντας συνολικά και όχι μόνο για αυτό το project, τοποθετείτε τον εαυτό σας περισσότερο στην jazz, στην αυτοσχεδιαστική μουσική ή στην avant garde, ό,τι κι αν σημαίνει σήμερα αυτός ο όρος;
Ως συνθέτιδα γράφω οργανική μουσική για θέατρο, κινηματογράφο, video ή συναυλίες και τις περισσότερες φορές αυτή δεν έχει καμία σχέση με την avant garde, ό,τι κι αν σημαίνει ο όρος σήμερα, όπως πολύ σωστά το θέτεις, αν και αυτή είναι μια άλλη και πολύ μεγάλη συζήτηση. Σαν πιανίστα με ενδιαφέρει πολύ ο αυτοσχεδιασμός αλλά, όπως είπα και πριν, για εμένα ο αυτοσχεδιασμός πρώτιστα είναι ελευθερία.
* Όλες οι μέχρι τώρα δουλειές σας είναι οργανικές. Η φωνητική φόρμα, το τραγούδι, δεν σας ενδιαφέρει καθόλου;
Και εγώ η ίδια έχω αναρωτηθεί, καθώς έχω γράψει το αστρονομικό (!) νούμερο των τριών τραγουδιών -και αυτά για τις ανάγκες ισάριθμων θεατρικών παραστάσεων- ως τώρα. Θεωρώ ότι το να μπορείς να γράψεις ένα καλό τραγούδι είναι μια εντελώς διαφορετική υπόθεση από το να συνθέτεις οργανική μουσική και επίσης κάτι δύσκολο. Προφανώς, λοιπόν, δεν με ενδιαφέρει κάτι τέτοιο προς το παρόν αν και δεν το αποκλείω για το μέλλον.
* Και τα επόμενα σχέδιά σας;
Πιστεύω ότι θα μπορέσουμε να παίξουμε ζωντανά με τον Paulo το έργο αυτό στην Ελλάδα, το οργανώνουμε. Επίσης ετοιμάζω ένα CD με τον Tomas Weiss και το κοινό μας project μας Emotone, δουλεύω πάνω σε κάποια κείμενα του φίλου Ευγένιου Αρανίτση και παράλληλα το υλικό για ένα προσωπικό album μου.
Πολυπράγμων και εξαιρετικά σύνθετη, αν όχι πολυσχιδής, ο συνδυασμός που χαρακτηρίζει την Τάνια Γιαννούλη και κάνει έναν/μια δημιουργό αυτονόητα, σχεδόν νομοτελειακά, επίσης πολύ ενδιαφέροντα/ουσα...
Για εμάς ο αυτοσχεδιασμός είναι ένα είδος διαλογισμού και κυρίως είναι ελευθερία
