Τριάντα οκτώ ταινίες μεγάλου και μικρού μήκους, σε μια κινηματογραφική διαδρομή από τα τέλη της δεκαετίας του '60 μέχρι σήμερα, απαρτίζουν το αφιέρωμα στο ελληνικό queer cinema που διοργανώνει φέτος το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Με ταινίες δημιουργών όπως ο Νίκος Κούνδουρος, ο Κωνσταντίνος Γιάνναρης, ο Άγγελος Φραντζής, ο Πάνος Κούτρας, ο Τάκης Σπετσιώτης, η Παολα Ρεβενιώτη, σπάνιες και δυσεύρετες πολλές από αυτές.
Το αφιέρωμα έχει επιμεληθεί ο Κωνσταντίνος Κυριακός, αναπληρωτής καθηγητής της Ιστορίας του Θεάτρου και του Κινηματογράφου στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας.
Στις παλαιότερες χρονολογικά ελληνικές ταινίες ο ομοφυλόφιλος αγνοείται ή είναι μια φιγούρα που περιγράφεται με μελανά χρώματα και δυσφημιστική διάθεση... Μόνο τα τελευταία χρόνια βλέπουμε να ανατρέπεται αυτή η αντίληψη.
Στο πλαίσιο του αφιερώματος πραγματοποιήθηκε χθες, στην Αποθήκη Γ’ του Λιμανιού της Θεσσαλονίκης, μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση, για το τι είναι το queer cinema, μαζί με μια αναδρομή στις εμπειρίες των παρευρισκόμενων δημιουργών.
Ανοίγοντας τη συζήτηση, ο Κωνσταντίνος Κυριακός αναφέρθηκε στη διαδικασία επιλογής των ταινιών με στόχο να κατανοήσουμε τι ακριβώς είναι το queer cinema. Όπως και να το ορίσει κάποιος, τελικά επαναπροσδιορίζει την έννοια του φύλου όπως τη γνωρίζαμε ώς σήμερα, απενοχοποιεί την αποτύπωση του σώματος στην κινηματογραφική οθόνη, αλλά και συνδέει τη σεξουαλική ταυτότητα με την πολιτική.
Στο αφιέρωμα “συνυπάρχουν με επιλεκτικά κριτήρια ταινίες οι οποίες αναμφισβήτητα υπάγονται στο queer/gay ρεύμα της ελληνικής κινηματογραφίας· άλλες προδρομικές και ανάδελφες, άλλες δίκαια τιμημένες και βραβευμένες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και άλλες άδικα παραγνωρισμένες· όλες, ωστόσο, αντιπροσωπευτικές”.
Ο Τάκης Μόσχος και ο Μιχαήλ Μαρμαρινός στην ταινία - βιογραφία του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη "Μετέωρο και σκιά" του Τάκη Σπετσιώτη
Τον λόγο πήρε στη συνέχεια ο σκηνοθέτης Τάκης Σπετσιώτης, που συμμετέχει στο αφιέρωμα με την ταινία του «Μετέωρο και σκιά». Αναφέρθηκε στο γεγονός πως όταν αρκετοί από τους παρευρισκόμενους πραγματοποιούσαν τα πρώτα κινηματογραφικά τους βήματα στα τέλη της δεκαετίας του '70, η λέξη queer ήταν παντελώς άγνωστη.
Υποστήριξε ότι το queer περιλαμβάνει διαστάσεις ακτιβιστικές, κινηματικές και βαθιά κοινωνικές, αφού επιχειρεί να αναδείξει και να καταστήσει κανονικές τις ομάδες που τίθενται στο περιθώριο.
O Κωνσταντίνος Γιάνναρης στη συνέχεια μίλησε για τη σταδιακή ανάδυση του queer, το πώς κορυφώνεται κατά το τέλος της δεκαετίες του '80, τον τρόπο που μέσα από τις queer αφηγήσεις αναδεικνύονται πολιτικές του σώματος και του φύλου, αλλά και το γεγονός ότι το είδος αυτό υπήρξε και εξακολουθεί να είναι βαθιά πολιτικό, βάζοντας στο επίκεντρο και ζητήματα όπως ο ρατσισμός, η ξενοφοβία, η μετανάστευση.
Ο Πάνος Κούτρας με τη σειρά του αναφέρθηκε στο AIDS και το πώς αυτό σημάδεψε τη gay κοινότητα. Ο συνηρητισμός στην κοινωνία έβαλε την gay κοινότητα στο περιθώριο, οπότε η “απάντηση” από πλευράς δημιουργών ήταν να κατασκευάσουν σημεία αναφοράς και πρωτότυπες αφηγήσεις.
Οι ταινίες του αφιερώματος, και γενικά ένα μεγάλο κομμάτι του queer κινηματογράφου εδράζεται σε βιωματικές αφηγήσεις. Αντανακλούν τις ευαισθησίες, ανησυχίες και προβληματισμούς τους, τόσο προσωπικούς όσο και καλλιτεχνικούς.
ΚΩΣΤΑΣ ΤΕΡΖΗΣ
