Ο Χοσάμ από τη Συρία μπορεί να έχει αναγνωριστεί ως πρόσφυγας, αλλά είναι άστεγος και άνεργος. Ο συμπατριώτης του Σαμ, κάνει έκκληση για παροχή περίθαλψης, εκπαίδευση και ενημέρωση για τις διαδικασίες ασύλου. Ο Μπαντίς από την Τυνησία περιγράφει τις διακρίσεις που υφίσταται ακόμα και στην Ελλάδα από τους συμπατριώτες τους.
Κοινό χαρακτηριστικό όλων των παραπάνω, είναι το διπλό στίγμα που αντιμετωπίζουν: είναι πρόσφυγες και μέλη της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας.
Τα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι ΛΟΑΤΚΙ (λεσβίες, ομοφυλόφιλοι, αμφιφυλόφιλοι, τρανς, κουήρ και ιντερσέξ) πρόσφυγες στην Ελλάδα, την Κύπρο, την Ιταλία, τη Βρετανία και την Ολλανδία, επιχειρεί να φωτίσει το διετές πρόγραμμα "Epsilon", που υλοποιούν πέντε οργανώσεις και φορείς των παραπάνω χωρών με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τα πρώτα ερευνητικά αποτελέσματα του προγράμματος παρουσιάστηκαν σήμερα σε συνέδριο στην Αθήνα. Κοινός τόπος όλων των ομιλητών, ήταν ότι είναι αναγκαία η παροχή εξειδικευμένης φροντίδας στους ΛΟΑΤΚΙ πρόσφυγες και η εκπαίδευση των επαγγελματιών (χειριστές, διερμηνείς, νομικοί και κοινωνικοί λειτουργοί) που έρχονται σε επαφή μαζί τους. Εξάλλου, στόχος του προγράμματος είναι η δημιουργία καινοτόμων εκπαιδευτικών εργαλείων για την υποστήριξη των επαγγελματιών.
Στην Ελλάδα, έρευνα του Κέντρου Μέριμνας για την Οικογένεια και το Παιδί (ΚΜΟΠ) ανέδειξε ότι οι ΛΟΑΤΚΙ μετανάστες που γεννήθηκαν ή μεγάλωσαν στην Ελλάδα, βιώνουν πολλαπλές διακρίσεις και έχουν την τάση να κρύβουν τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την εθνική ταυτότητά τους, καθώς έχουν υποστεί ρατσισμό στην κοινότητά τους. Αισθάνονται ωστόσο πιο ελεύθεροι σε σχέση με τη χώρα καταγωγής τους. Από την άλλη πλευρά, οι ΛΟΑΤΚΙ πρόσφυγες χρησιμοποιούν την Ελλάδα ως χώρα-πέρασμα καθώς θέλουν να ζήσουν στην κεντρική Ευρώπη. Ωστόσο, για όσο καιρό παραμένουν στην Ελλάδα, αντιμετωπίζουν ανισότητες και διακρίσεις, περιθωριοποίηση, λεκτικές ή σωματικές επιθέσεις από ομοεθνείς και αλλοεθνείς τους, ακόμα και απόπειρες βιασμού στις δομές φιλοξενίας.
Η περιγραφή του Χοσάμ Φέρες, αναγνωρισμένου πρόσφυγα από τη Συρία που ζει στην Ελλάδα, ήταν συγκλονιστική. «Είμαι άστεγος, δεν έχω χρήματα, δεν έχω φαγητό και κανένας δεν με βοηθάει. Οι ΜΚΟ δεν μπορούν να κάνουν τίποτα για ανθρώπους στην κατάστασή μου. Οι ΛΟΑΤΚΙ φεύγουν από τις χώρες τους για να έρθουν στην Ευρώπη και να βρουν πιο ασφαλή τόπο που να τον αισθανθούν σπίτι τους. Έχουμε την εντύπωση ότι φτάνουμε στον παράδεισο αλλά η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Η ζωή μας είναι ένας συνεχής πόλεμος. Αναγνωριζόμαστε ως πρόσφυγες αλλά το καθεστώς του πρόσφυγα δεν εξασφαλίζει τίποτα και πολλοί αναγκάζονται να βγουν στην αγορά του σεξ. Θα μπορούσαμε και εμείς να συνδράμουμε στην κοινωνία, αλλά υποφέρουμε καθημερινά».
Η Έμιλι Πέις από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, επισήμανε ότι, όπως προέκυψε από έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε δέκα γραφεία του Οργανισμού στην Ελλάδα το πρώτο τρίμηνο του 2017, πολλοί ΛΟΑΤΚΙ πρόσφυγες φοβούνται για το επίπεδο εμπιστευτικότητας όταν έρχονται σε επαφή με οργανώσεις και δυσκολεύονται να αποκαλύψουν ταυτότητα φύλου, κυρίως στους διερμηνείς.
Όπως συμπλήρωσε, οι περισσότεροι διερμηνείς προέρχονται από την ίδια χώρα με τους αιτούντες και ακόμα και με τη γλώσσα του σώματός τους υποδηλώνουν μια επικριτική συμπεριφορά απέναντι στο διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό τους.
Η Ελένη Πετράκη, υπεύθυνη επικοινωνίας της Υπηρεσίας Ασύλου, εξήγησε ότι οι χειριστές και οι διερμηνείς λαμβάνουν εκπαίδευση, ενώ δύο χειριστές στην Ελλάδα έχουν πιστοποιηθεί ως εκπαιδευτές σε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού -και ως το τέλος του έτους, στόχος είναι ο αριθμός των πιστοποιημένων χειριστών να αυξηθεί. Ωστόσο παραδέχτηκε, ότι υπάρχουν περιπτώσεις που οι χειριστές τείνουν να έχουν στερεοτυπικές απόψεις κατά τη συνέντευξη.
Καθώς το σημερινό συνέδριο έγινε στη σκιά των πρόσφατων επιθέσεων κατά δύο διεμφυλικών στη Λέρο, η Άννα Απέργη, μέλος του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών, σχολίασε το περιστατικό λέγοντας: «Αν και πρόκειται για την τρίτη παρόμοια επίθεση, οι αστυνομικές αρχές δεν έκαναν ούτε μία σύλληψη, ούτε μπόρεσαν να προστατεύσουν τους πρόσφυγες. Λέμε για προτάσεις πολιτικής και την ίδια ώρα οι πρόσφυγες βρίσκονται στο έλεος των εγκλημάτων μίσους. Οι αστυνομικές αρχές έχουν την υποχρέωση να φέρουν τους δράστες στη δικαιοσύνη».
Η περιγραφή της ευρωπαϊκής εμπειρίας για την αντιμετώπιση των ΛΟΑΤΚΙ προσφύγων στο σημερινό συνέδριο, δεν κατέδειξε πάντως πουθενά μια ιδανική κατάσταση σε θέματα δομών, διαδικασιών και συμπεριφορών. Η ερευνήτρια Μισέλ Έμεν από την οργάνωση MOVISIE στην Ολλανδία, ανέφερε ότι στη χώρα της υπάρχουν ταμπού από τους ντόπιους απέναντι στους ΛΟΑΤΚΙ πρόσφυγες και μετανάστες, καθώς και περιστατικά ομοφοβίας στα κέντρα φιλοξενίας από τους συμπατριώτες τους.
Ο Αρμίν Αχμάντι, Ιρανός που ζει στην Ολλανδία τα τελευταία τέσσερα χρόνια, διηγήθηκε πως όταν πέρασε από τη διαδικασία ασύλου, ήρθε σε επαφή με τέσσερις ή πέντε διερμηνείς οι οποίοι ήταν όλοι ομοφοβικοί και ενοχλούνταν επειδή μιλούσε ανοιχτά για τη σεξουαλικότητά του. Όπως είπε χαρακτηριστικά, «το πρόβλημα είναι ότι οι διερμηνείς έχουν καλή μόρφωση και μένουν χρόνια στην Ολλανδία αλλά παραμένουν ομοφοβικοί. Ίσως αυτό αποτελεί ένδειξη μιας αποτυχημένης πολιτικής ένταξής τους σε μια άλλη κοινωνία».
Ο Μιχάλης Ιωάννου από την κυπριακή οργάνωση CARDET, επισήμανε ότι στη χώρα του η κοινωνία είναι συντηρητική και οι ΛΟΑΤΚΙ πρόσφυγες δείχνουν απροθυμία να δηλώσουν τη σεξουαλική ταυτότητά τους στις κοινότητές τους και στον τοπικό πληθυσμό, γιατί φοβούνται.
Ο Τζόναθαν Μαστελάρι από την ιταλική οργάνωση "Anziani E Non Solo", ανέφερε ότι υπάρχουν διακρίσεις εντός και εκτός της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, με αποτέλεσμα οι πρόσφυγες να αισθάνονται ανασφαλείς στις δομές φιλοξενίας και οι κοινωνικοί λειτουργοί να μην μπορούν να τους υποστηρίξουν.
Η Ρόζα Χάμερ από το βρετανικό ινστιτούτο IARS, τόνισε ότι στη χώρα της η διαδικασία ασύλου παραμένει αργή με αποτέλεσμα οι πρόσφυγες να αντιμετωπίζουν αβεβαιότητα και ασάφεια ως προς την τύχη τους, ενώ προκύπτουν και ζητήματα πολιτισμικής και κοινωνικής ένταξής τους.
Το συνέδριο άνοιξε με χαιρετισμό του ο υφυπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής, Γιάννης Μπαλάφας, ο οποίος επισήμανε ότι «στόχος μας παραμένει η αποτελεσματική παρέμβαση σε όλες τις πτυχές του προσφυγικού ζητήματος και ιδιαίτερα στα θέματα που αφορούν τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες».
Η γενική γραμματέας Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Μαρία Γιαννακάκη, υπενθύμισε ότι «τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει βήματα για τη νομική θωράκιση της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, με πιο πρόσφατη την αναγνώριση της ταυτότητας φύλου που πριν από τέσσερις ημέρες βγήκε σε διαβούλευση. Όμως το πιο σημαντικό είναι η αλλαγή νοοτροπιών και αυτό γίνεται μόνο με τη γνωριμία με τον άλλο και την εκπαίδευση».
Η γενική γραμματέας Ισότητας των Φύλων, Φωτεινή Κούβελα, τόνισε ότι «η καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης συνιστά αναγκαιότητα πρώτης γραμμής, γιατί συντρέχουν λόγοι έμφυλης βίας και κατάφωρης παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
«Ειδικά για τις πολύ ευάλωτες ομάδες, όπως τους ΛΟΑΤΚΙ, πρέπει να ληφθεί ειδική μέριμνα ξεκινώντας από τη στέγασή τους. Είχαμε κρούσματα βίας σε διαμερίσματα, δομές, καταλήψεις, στο δρόμο, όπου οι ΛΟΑΤΚΙ αντιμετώπισαν βία, ακόμα και από αυτούς που υποτίθεται ότι τους στηρίζουν και από τους ίδιους τους συμπατριώτες τους. Πρέπει να βρούμε ειδικά εργαλεία για να τους βοηθήσουμε προσαρμοσμένα στις ανάγκες τους» τόνισε ο αντιδήμαρχος Μεταναστών και Προσφύγων του δήμου Αθηναίων, Λευτέρης Παπαγιαννάκης, και πρόσθεσε:
«Έχουμε λύσει κάποια ζητήματα, όπως η στέγαση, αλλά μιλώντας για ένταξη, ορατότητα, σεβασμό είμαστε πάρα πολύ μακριά».
