Της Λήδας Καζαντζάκη
«Υπήρξε ξένος μέσα στον εαυτό του». Ήταν η πρώτη φράση, δανεισμένη από τον τίτλο του εκπληκτικού δοκιμίου της ψυχαναλύτριας Τζούλια Κρίστεβα, που μου ήρθε στον νου όταν διέτρεξα τη στοιχειοθετημένη σοφά για το ευρύ και ανυποψίαστο κοινό, ως ιστορική αναδρομή, πορεία του Δήμου Σκουλάκη, στο Μουσείο Μπενάκη επί της οδού Πειραιώς.
Ξεκίνησα από τα έργα τα φτιαγμένα στα τέλη της δεκαετίας του '50 και στη δεκαετία του '60, τα δομημένα ως εγκάρσιες τομές χαρακτηριστικά των επηρεασμένων από τον κυβισμό αυτοπροσωπογραφιών του και των τοπίων της Ύδρας. Προχώρησα στις αφαιρετικές και συνάμα ρεαλιστικές, πλασμένες με πλακάτα κόκκινα, μαύρα και λευκά χρώματα θραυσματικές αποτυπώσεις της ωμής βίας της εξουσίας της χούντας των συνταγματαρχών.
Οδηγήθηκα μέσα από τις μεταλλάξεις των μορφών των παλιών δασκάλων του ολλανδικού μπαρόκ, όπως ο Γιαν Βερμέερ, σε ζωγραφικά -σαν ξυλόγλυπτα- ομοιώματα της δούλας - κεντήστρας αλλά και σκαπανέων του μοντερνισμού σε ανατρεπτικές ερμηνείες τους που κάνουν πρόδηλες τις υποβόσκουσες στα πρωτότυπα επαναστατικές ρήξεις τους με το κατεστημένο, στον έντονο ερωτισμό του «Προγεύματος στη Χλόη» του Μανέ, τη βαθιά θλίψη των μαραμένων «ίριδων» του Βαν Γκογκ, την εξπρεσιονιστικά αποδοσμένη παραίτηση, αλλά και τη φοβική συμπεριφορά των εξαρτημένων από τον τζόγο «χαρτοπαικτών» του Σεζάν, την απουσία ουσίας του «αμερικάνικου ονείρου» του Γουόρχολ, την απέραντη μοναξιά και αμηχανία των ανθρώπων των σύγχρονων πόλεων στις «υπόγειες διαδρομές» τους με τον ηλεκτρικό τις επηρεασμένες από τον Έντουαρντ Χόπερ.
Αναγνώρισα στις αυτοπροσωπογραφίες του αλλά και στις καυστικές γελοιογραφίες του δικτάτορα Παπαδόπουλου και των αποτυπωμένων περίτεχνα εκπροσώπων της Εκκλησίας -για να μην ξεχνάμε ότι ο Σκουλάκης συνεργάστηκε ως γελοιογράφος μεταξύ άλλων με ποικίλα έντυπα όπως η «Δημοκρατική Αλλαγή», οι εφημερίδες «Αυγή» και «Ελευθεροτυπία» ή το περιοδικό «Ταχυδρόμος»-, στις προσωπογραφίες των αγαπημένων του και των δασκάλων του, την αυτόνομη κίνηση της χειρονομίας του και μέσα από τις έντονες φωτοσκιάσεις την ιδιαίτερη διεισδυτική γραφή του.
Πρόκειται για μια έκθεση σημαίνουσα μέσα στο περιρρέον κλίμα μισαλλοδοξίας των καιρών μας. Γιατί αποδομεί με τις αδρές κερματισμένες γραμμές των έργων του Σκουλάκη τα όρια μεταξύ του εαυτού μας και του Άλλου. Θέτει στο επίκεντρο τον άνθρωπο και την ψυχογράφησή του. «Αποκαλύπτει», καθώς γράφει η Κρίστεβα, «την ταραχώδη ετερότητά μας». Και «εγκαθιστά μέσα μας τη διαφορά με την πιο ανατρεπτική μορφή της και την ανακηρύσσει ύπατη συνθήκη της ύπαρξής μας μαζί με τους άλλους».
"Δημοσθένης Σκουλάκης, Ένας μεγάλος αντιφατικός"
Επιμέλεια: Ελένη Αθανασίου
Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138 και Ανδρονίκου
Διάρκεια έκθεσης: 27 Φεβρουαρίου - 5 Μαΐου
Ώρες λειτουργίας: Πέμ./Κυρ.: 10.00-18.00, Παρ./Σαβ.: 10.00-22.00
