Της Λίνας Νικολακοπούλου
Εκεί στην είσοδο του Πρώτου, κόσμος πολύς κι αμίλητος. Άκουγαν να μιλούν για σένα φωνές ανθρώπων που σ' αγαπούσαν και σ' εκτιμούσαν βαθειά και μετά ακουγόταν πού και πού ηχογραφημένη κι η δική σου φωνή σαν αντίδωρο. Σε μια λειτουργία δοξαστική για τα έργα και τις ημέρες σου.
Μετά που έφυγες κατεβήκαμε την Αναπαύσεως ο καθένας κουβαλώντας μέσα του εσένα σαν εικόνα σαν λόγο σαν σιωπή.
Η τραγωδία στην Αττική ήταν διάχυτη. Πένθος στο πένθος. Πώς το έλεγες;
"Μες τα νεκρά τα καφενεία ρίχνει χιόνι.
Κι εγώ πενθώ την ερημιά ενός φιλιού
που σαν το ρούχο η αγάπη μας παλιώνει
κι είναι σαν ήχος χαλασμένου πιστολιού".
Θυμάμαι το δεξί σου χέρι που το 'φερνες συχνά στην καρδιά σου κάτω απ' το σακάκι σαν για να την ησυχάσεις όταν χτύπαγε ανήσυχα. Και μετά περνούσε ο φόβος και μιλούσες πάλι για πολλά.
Τώρα συνειδητοποίησα πως τα λόγια των τραγουδιών σου τα είχα μάθει όλα απ' έξω μα από την ώρα που έφυγες έπιασα να τα γράφω με το μολύβι σ' ένα τετράδιο που εγκαινίασα για σένα. Τώρα μου φαντάζουν αλλιώς, ακολουθώ τη διαδρομή του νου σου χωρίς τη συνοδεία της μουσικής. Και στέκομαι όση ώρα θέλω στη θέα τους.
"Είδαμε την ξενιτειά
στο γέλιο τών κυμάτων
Και τους ψαράδες αγάλματα
για την Αγία Θαλασσινή
Τους εκατό θανάτους
να βομβαρδίζουν τη στέγη μας
Κι απ' τις ψηλές καμινάδες
τον καπνό της θυσίας μας
Είδαμε
Είδαμε".
Πολλά χρόνια πριν, είχα χαρεί που εντόπισα πόση χάρη είχε αυτό το "και" που έβαζες συχνά σαν αρμό στην αρχή των στίχων. Κι όταν κυκλοφορούσε καινούργιος δίσκος με τα λόγια σου, το αυτί μου ήταν εκεί να ακούσω τα καινούργια "και".
"Τα λόγια και τα χρόνια τα χαμένα
και τους καημούς που σκέπασε καπνός
η ξενιτειά τα βρήκε αδελφωμένα
Κι οι ξαφνικές χαρές που 'ρθαν για μένα
ήταν σε δάσος μαύρο κεραυνός
κι οι λογισμοί που μπόρεσα για σένα.
Και σου μιλώ σ' αυλές και σε μπαλκόνια
Και σε χαμένους κήπους του Θεού
Κι όλο θαρρώ πως έρχονται τ' αηδόνια".
Είναι νύχτα τώρα που σου γράφω και νιώθω την παρουσία σου ήρεμη κι ευγενική, σαν να με βλέπεις να κοιτάζω τα μαλαματένια σου λόγια στο μαντίλι και τ' αλφαβητάρι σου και να φτάνω σιγά - σιγά στα άλυτα για κάθε γενιά αινίγματα που οι ποιητές τα κάνουν λόγο και μας τα φέρνουν στα χείλη σαν να μας μυούν αξιώνοντάς μας να τα τραγουδάμε εν χορώ.
"Του κόσμου ποιος το λύνει το κουβάρι
Ποιος είναι καπετάνιος στα βουνά
Ποιός δίνει την αγάπη και τη χάρη
Και στις μυρτιές του Άδη σεριανά
Μαλαματένια λόγια στο χορτάρι
Ποιος βρίσκει για την άλλη τη γενιά".
Σ' ευχαριστούμε που τα βρήκες και τα μάζεψες για τη γενιά μας που μας έδωσες τέτοια ανάσα στη ζωή και τέτοιο μαλαματένιο καθρέφτη για να κοιτάζεται πού και πού το είναι μας να μην λησμονά. Και που δικαιώνεις το θάρρος του καθενός μας για να τραβήξει όπου του λέει η καρδιά του κι η ελευθερία του, γιατί
"Οι ελεύθεροι κι ωραίοι
ζουν σε κάτι φυλακές.
Μες τα τείχη που έχει χτίσει
ο καθένας για να ζήσει
τις μεγάλες του στιγμές".
Παντοτινά κοντά μας και παντοτινά δικός μας θα είσαι, Μάνο Ελευθερίου. Κι ένα πελώριο φεγγάρι στον αποψινό ουρανό της Αθήνας πάνω απ' την Ακρόπολη έχει αιχμαλωτίσει τον χρόνο όπως τα λόγια σου που φέγγουν από μέσα τους και μέσα στην καρδιά μας.
Ευχαριστούμε για το φως.
* Στίχος του Μάνου Ελευθερίου από τα "Μαλαματένια λόγια"
