Της Πόλυς Χατζημανωλάκη
Επισκέφτηκα προσφάτως το θέατρο Κυδωνία του Μιχάλη Βιρβιδάκη στα Χανιά. Μου ήρθε στον νου ο Κάρολος Κουν, όπως τον περιγράφει η Άλκη Ζέη στο πρόσφατο βιβλίο της, να παραγγέλλει μεταφράσεις θεωρητικών θεατρικών κειμένων του Στανισλάβσκι στον Γιώργο Σεβαστίκογλου. Στα χρόνια της πείνας και του θανατικού, ο Δάσκαλος προνοούσε για την πνευματική τροφή των σπουδαστών του, επιχειρώντας μια ιδιόμορφη αντίσταση στον απανθρωπισμό της Κατοχής. Το αναφέρω -τηρουμένων των αναλογιών- για να υπογραμμίσω τη σημασία του έργου ρεπερτορίου που αντίκρισα στα Χανιά.
Στο πλαίσιο μιας καλλιτεχνικής αποκέντρωσης, που όλοι εύχονται, αλλά λίγοι εννοούν, ένα θέατρο της επαρχίας έχει να επιδείξει μια εκδοτική παραγωγή προγραμμάτων από παραγγελίες μεταφράσεων πρωτότυπων έργων των Μάμετ, Μπέκετ, Πέην, Πεσσόα, Μπάχμαν, Ταμπούκι αλλά και κείμενα των Χιόνη, Αντωνά, Μανουσάκη και Μαρινάκη. Εκδίδονται και διατίθενται από την Εταιρεία Θεάτρου Μνήμη, που από το 2001 μετέφερε τις καλλιτεχνικές της δραστηριότητες στα Χανιά, στο σπίτι της οδού Υψηλαντών. Και μόνο το μεταφραστικό και εκδοτικό έργο είναι μια παρακαταθήκη και για άλλους δημιουργούς, που ξεπερνά την τοπικότητα και την απόσταση. Ως σκηνοθέτης, ο Μιχάλης Βιρβιδάκης εργάζεται και δημιουργεί το κοινό του στην τοπική κοινωνία. Δημιουργεί υποκριτική παράδοση και φυτώριο νέων καλλιτεχνών με την ίδρυση και τη λειτουργία μιας δραματικής σχολής. Κάνει ότι θα έπρεπε να κάνει ένα ΔΗΠΕΘΕ. Η εμβέλεια των παραστάσεών του είναι πανελλήνια. Τον είδα στα αναλόγια του Θεάτρου Τέχνης με το κείμενό του «Περί φύσεως» τον περασμένο Οκτώβριο.
Παρακολούθησα την πρόβα στο «Παντελόνι με λέπια» της Ελίζαμπεθ Κούτι, που εκτυλίσσεται στο Όρφορντ της Ανατολικής Αγγλίας, στο Σάφολκ. Βασίζεται στον μύθο του Αγριάνθρωπου του Όρφορντ, μιας βωβής αρσενικής γοργόνας που ψάρεψαν οι άνθρωποι από τη θάλασσα και υπέβαλαν σε βασανιστήρια για να μιλήσει. Μια ιστορία που έχει σχέση με τα προβλήματα των ραντάρ κατά την εποχή του Ψυχρού Πολέμου στην ατμοσφαιρική περιοχή του Όρφορντ μια σχεδόν ακατοίκητη χώρα, με μυστηριώδη ερείπια...
Η συγγραφέας λέει ότι εμπνεύστηκε το έργο σε κάποιες διακοπές στην Κρήτη. Για τον υποψιασμένο αναγνώστη όμως, ο τόπος του έργου παραπέμπει στο «Δακτύλιοι του Κρόνου» του Ζέμπαλντ, ένα βιβλίο αφηγήσεων, ταξιδιωτικών εντυπώσεων, λογοτεχνικών συνειρμών που αφορούν την περιπλάνηση του αφηγητή στο Σάφολκ. Πριν από την πρόβα στα Χανιά λοιπόν, αναζήτησα στο Ζέμπαλντ που είχα μαζί μου τις σελίδες για το Όρφορντ. Είχα ήδη αναγνωρίσει εκεί παλιά έναν ιδιόμορφο καθρεφτισμό: του καμπαναριού της εκκλησίας των Αγίων Πάντων του Ντάνιτς, στο Σάφολκ, με την εκκλησιά που με το καμπαναριό της βυθίστηκε σιγά-σιγά στη θάλασσα, και τον Αϊ-Γιαννάκη του Μώλου στη Σκιάθο, μια εκκλησιά που γλίστρησε από ψηλά και βυθίστηκε κι αυτή. Βρήκα λοιπόν στις σελίδες του βιβλίου, μια απαράμιλλη περιγραφή για την ερημωμένη περιοχή και το νησί, το Όρφορντ Νες, που θυμόμουν πολύ αμυδρά από μια παλαιότερη ανάγνωση. Μια αναβίωση επί σκηνής του στοιχειωμένου τόπου της αναγνωστικής εμπειρίας. Της πιο αυθεντικής, όπως λέει ο Προυστ. Πόσο μάλλον όταν κατά τη διάρκεια της πρόβας διαπίστωσα ότι η συγγραφέας είχε εντάξει στη μυθοπλασία τα βυθισμένα καμπαναριά του Ντάνιτς να ηχούν δαιμονικά από τον βυθό της θάλασσας...
Info: Tα προγράμματα διατίθενται στο θεατρικό τμήμα της Πολιτείας ή με αντικαταβολή από το Θέατρο Κυδωνίας. «Οι δακτύλιοι του Κρόνου» κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Άγρα.
