Μια απαράδεκτη και ιστορικά αστήρικτη αντίληψη σε μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας είναι ότι τα δεινά του ελληνικού λαού κατά κανόνα προέρχονται από τη Δύση. Στη διαμόρφωση της αντίληψης αυτής έχει παίξει σημαντικό ρόλο και η Ορθοδοξία, η οποία θεωρούσε μεγαλύτερο κακό την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους το 1204, παρά εκείνη από τους Οθωμανούς το 1453. Εχθρός η Οθωμανική Αυτοκρατορία, αλλά μεγαλύτερος ο Πάπας, κατά τις εκάστοτε ηγεσίες της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Κατάλοιπο της στάσης αυτής είναι και η πολεμική της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Διαφωτισμό. Αρνείται, ακόμα και σήμερα, το επίτευγμα της Γαλλικής Επανάστασης για διαχωρισμό της Εκκλησίας από την Πολιτεία, ενώ το σύνθημά της για «Ελευθερία - Ισότητα - Αδελφοσύνη» ακυρώνεται στην ουσία από το «Ελλάς Ελλήνων χριστιανών», κύριο σύνθημα της χούντας, που υποστηρίζουν και ιεράρχες σαν τον Αμβρόσιο Καλαβρύτων.
Διαφορετικά, ωστόσο, προσεγγίζουν την ιστορία του ελληνικού αγώνα της ανεξαρτησίας όσοι γνωρίζουν ότι η ελληνική επαναστατική οργάνωση, δηλαδή η Φιλική Εταιρεία, που ξεκίνησε την Επανάσταση από τη Μολδοβλαχία, εμπνεόταν από τις ιδέες του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης. Ο, εκ των πρωτεργατών της ελληνικής ανεξαρτησίας, Αδαμάντιος Κοραής έχει υποστηρίξει ότι «η Γαλλική Επανάσταση στάθηκε η πρώτη αιτία που βοήθησε τους Έλληνες να στεριώσουν εντός τους την ήδη από πριν ανάγκη του φωτισμού τους».
Είχε προηγηθεί ο Ρήγας Βελεστινλής, ο οποίος πρότεινε και σύνταγμα για την ελεύθερη και ανεξάρτητη Ελλάδα, κατά τα πρότυπα της Χάρτας των Δικαιωμάτων που υιοθέτησε η Γαλλική Επανάσταση. Επιπλέον, ο Ρήγας, με τον περίφημο επαναστατικό "Θούριό" του, καλούσε τους βαλκανικούς λαούς να ενωθούν προκειμένου να αποτινάξουν τον ζυγό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τι σχέση μπορεί να έχουν οι ιδέες αυτές με τα σημερινά κηρύγματα μίσους έναντι γειτονικών βαλκανικών λαών που εκστομίζονται από Έλληνες πολιτικούς αλλά και ιεράρχες;
Υπενθυμίζω ότι και τα τρία συντάγματα μετά την Επανάσταση του 1821, της Επιδαύρου (1822), του Άστρους (1823) και της Τροιζήνας (1827), ήταν δημοκρατικά και φιλελεύθερα, ενσωματώνοντας στοιχεία τόσο της Γαλλικής όσο και της Αμερικανικής Επανάστασης. «Όλοι οι Έλληνες εισίν όμοιοι ενώπιον των νόμων άνευ τινός εξαιρέσεως ή βαθμού ή κλάσεως ή αξιώματος» ανέφερε το σύνταγμα της Επιδαύρου, ενώ εκείνο της Τροιζήνας απαγόρευε τους τίτλους ευγενίας και διάκρισης των πολιτών του ελληνικού κράτους.
Ακόμα, δεν είναι τυχαίο ότι το κίνημα του διεθνούς φιλελληνισμού αναπτύχθηκε κυρίως στη Δύση ως συστατικό των φιλελεύθερων και δημοκρατικών κινημάτων, που εμπνέονταν από τη Γαλλική Επανάσταση. Μάλιστα, η συμπαράσταση του κινήματος των φιλελλήνων με το εθνικοαπελευθερωτικό μας κίνημα δεν παρέμεινε ιδεολογική και ηθική, αλλά πήρε και υλικές μορφές, φτάνοντας μέχρι την παρουσία και θυσία πολλών εξ αυτών στα πεδία των μαχών. Αυτό απαντά και στην ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι οι φιλέλληνες υπήρξαν τυχοδιώκτες ή ότι θέλησαν να εκμεταλλευτούν τον ξεσηκωμό του ελληνικού λαού κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Για παράδειγμα, το τι έχει γραφτεί για τον λόρδο Βύρωνα δεν έχω τον χώρο ούτε τη διάθεση να αναπαράγω. Ούτε λίγο ούτε πολύ, «πράκτορας» της Βρετανίας έχει χαρακτηριστεί από ορισμένους, οι οποίοι, ωστόσο, αποσιωπούν ότι ο Μπάιρον υπήρξε πολέμιος της κοινωνικής αδικίας μέσα στην ίδια τη χώρα του, καθώς και πολέμιος της βρετανικής αυτοκρατορίας, στηρίζοντας τους αγώνες των Ιρλανδών αλλά και των Ινδών.
Μιλώντας για φιλελληνισμό, οφείλω να τονίσω ότι αναπτύχθηκε μαζικά, όχι μόνο στη Γαλλία και τη γειτονική μας Ιταλία, αλλά ίσως πολύ περισσότερο στην Γερμανία, από την οποία προήλθαν πολλοί από τους φιλέλληνες που έφτασαν στην επαναστατημένη Ελλάδα για να συστρατευτούν με τον ελληνικό λαό. Προσθέτω κάτι που δεν είναι ευρύτερα γνωστό: πολλοί φιλέλληνες ήρθαν από την Πολωνία, ενώ μεγάλο φιλελληνικό κίνημα είχε αναπτυχθεί σε πολλές περιοχές της Αμερικής, βόρειας και νότιας. Θερμός φιλέλληνας υπήρξε και ο συντάκτης της Διακήρυξης της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας Τόμας Τζέφερσον, που διετέλεσε και τρίτος Πρόεδρος των ΗΠΑ.
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ
