Tην προηγούμενη Παρασκευή (13.1.2017) στη Στοά του Βιβλίου πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση του νέου βιβλίου του Γάλλου μαρξιστή φιλόσοφου Ετιέν Μπαλιμπάρ με τίτλο «Ευρώπη, κρίση και τέλος;» (εκδόσεις Ταξιδευτής) και ομιλητή τον ίδιο. Τον προλόγισαν ο επιμελητής της έκδοσης Μιχάλης Μπαρτσίδης, ο πρόεδρος της Συνόδου των Πρυτάνεων των Πανεπιστημίων της Κύπρου Κώστας Γουλιάμος και ο Κώστας Δουζίνας, καθηγητής Νομικής, διευθυντής του Ινστιτούτου Ανώτατων Σπουδών του Λονδίνου και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ. Τη συζήτηση συντόνισε ο μεταφραστής του βιβλίου και δημοσιογράφος Γιάννης Ανδρουλιδάκης. Παραβρέθηκε πλήθος κόσμου, πολλοί νέοι, καθώς και αριστεροί πανεπιστημιακοί, όπως ο πρώην υπουργός Αριστείδης Μπαλτάς και ο Γιάννης Μηλιός.
Ο Ετιέν Μπαλιμπάρ έκανε μια ανάλυση πάνω στην προβληματική του βιβλίου του για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, τα χαρακτηριστικά του, την όξυνση των αντιθέσεων, την πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και της κρίσης της. Μεγάλο μέρος της ομιλίας του το αφιέρωσε στην Ελλάδα στα χρόνια των Μνημονίων, στην αντίσταση των Ελλήνων και στο φαινόμενο του ΣΥΡΙΖΑ. Ανέφερε ότι η κρίση στην Ελλάδα είναι το σύμπτωμα μιας συστημικής και πιο γενικευμένης κρίσης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος· χαρακτηριστικά είπε ότι αναγνωρίζει τις δυσκολίες και τους συμβιβασμούς, αλλά εξακολουθεί να θεωρεί ότι ο ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί τη μόνη ελπίδα και λύση στην Ευρώπη έτσι όπως αυτή εξελίσσεται. Έβγαλε το συμπέρασμα ότι στην αρχή, παρόλο τον συμβιβασμό, έβλεπε τα πράγματα πιο εύκολα για τον ΣΥΡΙΖΑ, σε αντίθεση με το πώς εξελίχθηκαν εν τέλει, αποδίδοντας αυτήν την εσφαλμένη αίσθησή του σε τρεις αυταπάτες που είχε ακριβώς επειδή περίμενε πιο πολλά από: 1) τις αντιθέσεις του ΔΝΤ με την Ευρώπη, 2) την αλληλεγγύη των Ευρωπαίων, που περίμενε να αναγνωρίσουν στα προβλήματα των Ελλήνων τα δικά τους προβλήματα και 3) τα κινήματα και την αντίσταση των Ελλήνων. Όλα αυτά δεν συνέβησαν όπως τα περίμενε και στον βαθμό που θα διευκόλυνε το έργο και τους στόχους του ΣΥΡΙΖΑ.
Ακόμα, αναφέρθηκε στο προσφυγικό, τονίζοντας ότι στη Γαλλία είναι ξεκάθαρος ο ρόλος του ελληνικού λαού και της ελληνικής κυβέρνησης για την ανθρώπινη διαχείριση του προσφυγικού και την ανάδειξη της αλληλεγγύης και το ότι η Ελλάδα αποτελεί φάρο για όλη την Ευρώπη!
Στη συνέχεια, επισήμανε την αμφισημία της έννοιας του «τέλους» στον τίτλο του βιβλίου του. Ένα τέλος, είπε, δημιουργεί τους όρους για μια νέα αρχή και νέες δυνατότητες. Στον όρο του Χάμπερμας περί επανίδρυσης της Ευρώπης αντέτεινε τον όρο της αναθεμελίωσης, με την έννοια της επιστροφής στις ιδρυτικές της αξίες, της άντλησης από το βάθος αυτών των αξιών και της απόρριψης όσων περιττεύουν.
Επίσης, αναφέρθηκε στον «αποδημοκρατισμό» για να περιγράψει τη μετατόπιση ισχύος από τα κάτω προς τα πάνω, την κυριαρχία της οικονομίας έναντι της πολιτικής και το μείγμα αποπολιτικοποίησης, δηλαδή την υποταγή της Δημοκρατίας σε τεχνοκράτες με τη μόνιμη κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Στον αντίποδα του “αποδημοκρατισμού” αντέτεινε την ιδέα του «εκδημοκρατισμού της Δημοκρατίας»: Την επανάσταση των από κάτω, τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά, την εμπιστοσύνη στους θεσμούς και τον περιορισμό της εξουσίας του χρήματος και του τεχνοκρατισμού στην πολιτική και τη Δημοκρατία.
Στη συνέχεια, επισήμανε ότι ο όρος περί «λαϊκισμού» έχει συγκεκριμένο ιστορικό και θεωρητικό περιεχόμενο και φορτίο κυρίως στη λατινοαμερικάνικη παράδοση και αντέτεινε για τα ευρωπαϊκά δεδομένα την έννοια και το πρόταγμα του «διεθνικού αντιλαϊκισμού» ή (κόντρα λαϊκισμού), επισημαίνοντας παράλληλα τον κίνδυνο των εθνολαϊκιστικών και εθνικιστικών λύσεων.
Τέλος, χαρακτήρισε την όλη κατάσταση στην Τουρκία, μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, ως ένα αντιπραξικόπημα του Ερντογάν. Χαρακτηριστικά ανέφερε ότι υπάρχουν λέξεις που ξεκινούν με την πρόθεση «αντι» και κρατάνε τα χαρακτηριστικά της λέξης που έπεται του «αντι»· άρα, με αυτήν την έννοια, το αντιπραξικόπημα του Ερντογάν έχει χαρακτηριστικά πραξικοπήματος.
Ο πανεπιστημιακός και επιμελητής του βιβλίου Μιχάλης Μπαρτσίδης τόνισε ότι η Αριστερά πρέπει να απεγκλωβιστεί από μανιχαϊστικά δίπολα και διλήμματα «μέσα - έξω», «ναι - όχι», ότι η πολιτική είναι πιο περίπλοκη και έχει περισσότερες επιλογές. Όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση ανέφερε κάτι στο οποίο συμφώνησε και ο Ετιέν Μπαλιμπάρ, ότι δηλαδή η αποτελεσματικότερη στρατηγική για την Αριστερά είναι το «μέσα και εναντίον».
Ο Κώστας Δουζίνας περιέγραψε την αντίσταση των Ελλήνων, ανέπτυξε το φαινόμενο του ΣΥΡΙΖΑ και την άνοδό του στην κυβέρνηση, διαχώρισε την έννοια της κυβέρνησης από αυτή της εξουσίας και χαρακτηριστικά ανέφερε ότι η λέξη αντίφαση είναι αυτή που χαρακτηρίζει την τοποθέτηση της Αριστεράς στην κυβέρνηση, ότι το αστικό κράτος, με τους μηχανισμούς και τους θεσμούς του, είναι έτσι διαμορφωμένο για να εμποδίζει την Αριστερά στην κυβέρνηση και ότι η Αριστερά είναι επί της ουσίας η θεωρία στην πράξη. Επίσης, πρότεινε ως λύση την επιστροφή στο 2010 με την έννοια ότι ο ΣΥΡΙΖΑ, παράλληλα με τη διακυβέρνηση, πρέπει να δώσει βαρύτητα στη δημιουργία του δημοκρατικού συλλογικού φρονήματος και στην όξυνση της λαϊκής διαθεσιμότητας, τονίζοντας ότι η στρατηγική της Αριστεράς είναι η μεταφορά πόρων, αρμοδιοτήτων και εξουσίας από το κράτος και το κεφάλαιο στον κόσμο της εργασίας και της δημιουργίας. Τέλος, μίλησε για τις σχέσεις του ΣΥΡΙΖΑ με τις λαϊκές δυναμεις και ανέφερε τον όρο της «διαζευκτικής σύνθεσης» του Ντελέζ για τη διαζευκτική σύνθεση της συγκρουσιακής δυναμικής και της θεσμικής λειτουργίας.
Τέλος, ο Κώστας Γουλιάμος σχολίασε το βιβλίο του Μπαλιμπάρ και το συνέδεσε με άλλους φιλόσοφους, έργα τέχνης και έννοιες όπως η γκραμσιανή έννοια της ηγεμονίας και αυτή του βιοπολιτικού ολοκληρωτισμού.
* Ο Προκόπης Κοσμόπουλος είναι μέλος της Νεολαίας του ΣΥΡΙΖΑ
