Του Γιώργου Παγώνη
Ποια είναι η σημερινή Τυνησία; Μεσογειακή χώρα, με πληθυσμό της τάξης των 11 εκατομμυρίων κατοίκων και έκταση 165 χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα, φαίνεται κατ΄αρχήν να μοιάζει με την Ελλάδα, όσον αφορά κάποια βασικά της χαρακτηριστικά, όσο καμιά άλλη χώρα του κόσμου. Με κατά κεφαλήν όμως ετήσιο ακαθάριστο εισόδημα, το 2015, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΝΤ, 3.923 δολάρια έναντι των 18.064 δολάρια της Ελλάδας, φαίνεται να είναι κατά πολύ φτωχότερη και μια από τις φτωχές αραβικές χώρες, όχι φτωχότερη όμως από την Αίγυπτο ή το Μαρόκο. Ο μηνιαίος μισθός ενός σερβιτόρου σε καφετέρια είναι της τάξης των 125 ευρώ, ενώ ενός κατώτερου ιδιωτικού υπαλλήλου σε μεγάλη επιχείρηση 175 ευρώ. Να και μερικές τιμές από το σούπερ μάρκετ της γειτονιάς, σε ευρώ πάντα, για ένα kg προϊόντος (εντός παρενθέσεως οι αντίστοιχες ελληνικές). Ψωμί: 0,9 (1,5), Λάδι σε πεντόκιλη συσκευασία: 3,5 (5,5), Φακές: 2,5 (3), Ντομάτες: 0,5 (1,5), Mοσχαρίσιο Κρέας: 9 (9), Άσπρο Τυρί: 8 (7), Πορτοκάλια: 0,7 (0,4), Φράουλες που μυρίζουνε: 0,8 (4). Επίσης, Εισιτήριο του μετρό: 0,25 (1,4), Μηνιαίο ενοίκιο γκαρσονιέρας σε μια μέση κεντρική περιοχή της Τύνιδας: 150 (200), Ρόφημα σε καφετέρια: 0,8 (3), Γεύμα σε παραλιακή ψαροταβέρνα: 7 (18). Η επίσημη ανεργία είναι 15%. Πρέπει πάντως να τονιστεί κάτι: Οι αριθμοί μπορεί να λένε ό,τι θέλουν αλλά εστιατόρια και καφετέριες είναι γεμάτα από κόσμο, ενώ λίγο έξω από το κέντρο της Τύνιδας επικρατεί οικοδομικός οργασμός, με τα γραφεία επιχειρήσεων και τα πολυώροφα συγκροτήματα διαμερισμάτων να έχουν τη μερίδα του λέοντος και τα δημόσια έργα να ακολουθούν. Το τι θα γίνει αργότερα με το δημόσιο χρέος δεν είναι τόσο σίγουρο.
Για τη θέση του Ισλάμ στη σημερινή Τυνησία, από Συντάγματος άρξασθε, το οποίο δεν αφήνει καμιά αμφιβολία: ''Η Τυνησία είναι ελεύθερη, ανεξάρτητη και κυρίαρχη χώρα. Η θρησκεία της είναι το Ισλάμ'' (Άρθρο 1), ενώ ''Το κράτος είναι φρουρός της θρησκείας. Εγγυάται την ελευθερία της συνείδησης και της πίστης, την ελεύθερη άσκηση των θρησκευτικών τελετών και την μη συμμετοχή των τζαμιών και των τόπων προσευχής σε ανατρεπτικές δράσεις'' (Άρθρο 6) .
Οι μουσουλμάνοι αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού. Το πόσοι είναι ακριβώς δεν μπορεί να το πει κανείς, ίσως όμως να μπορεί να βγει κάποιο συμπέρασμα αν ληφθεί υπόψη ότι οι χριστιανοί και αυτοί που ακολουθούν άλλα δόγματα δεν ξεπερνούν το 1%, ενώ τα κόμματα με μαρξιστικές αναφορές και αντιθρησκευτική στάση, φαίνεται να έχουν μια δύναμη της τάξεως του 3%.
Οι Τυνήσιοι είναι σουνίτες, ακολουθούν μάλιστα τη μαλιδική εκδοχή του σουνιτισμού, από τον Μάλικ Ιμπν Ανάς (715-795), που θεωρείται συντηρητική και δίνει έμφαση στην περίοδο της πρώτης ισλαμικής κοινότητας στη Μεδίνα. Πάντως η επιρροή της θρησκείας φαίνεται να διαφέρει στις διάφορες πληθυσμιακές ομάδες. Το τζαμί στη συνοικία που έμενα κατά την περίοδο του περσινού ραμαζανιού, κατά τη διάρκεια της νυχτερινής τελετής, όταν διαβάζονταν διάφορα αποσπάσματα του Κορανίου, ήταν γεμάτο από πιστούς, υπερτερούσαν όμως οι άνδρες από τις γυναίκες, που βρίσκονταν σε άλλο, ξεχωριστό μέρος της αυλής, καθώς και οι μεσήλικες από τους νέους. Την ίδια ώρα, τα διάφορα καταστήματα εστίασης είχαν ανοίξει, αφού είχε πέσει ο ήλιος, δε σερβίριζαν όμως φαγητά, περιμένοντας τη λήξη της τελετής, παρά μόνο αναψυκτικά και ροφήματα και υπολειτουργούσαν. Εξαίρεση αποτελούσαν οι καφετέριες, όπου ήταν εμφανής η υπεροχή της νεολαίας, που απολάμβανε το τσάι της με τη συνοδεία αρκετές φορές της περιβόητης σίσα (ναργιλές). Ανάλογη ήταν η εικόνα και στο κέντρο της πόλης.
Ποια είναι η εικόνα της χώρας στη συνηθισμένη περίοδο, πέραν αυτής του ραμαζανιού, και πόσο επηρεάζεται από τη θρησκεία; Η εικόνα είναι σαφώς διαφορετική. Αλκοολούχα ποτά υπάρχουν σε ελάχιστα σούπερ μάρκετ, σε ειδικούς χώρους, που κάποιες φορές απομονώνονται με εσωτερικά ρολά. Υπάρχουν όμως και μπορεί να τα αγοράσει ο καθένας. Αρκετά είναι τα καταστήματα εστίασης με αλκοόλ, που τα βράδια είναι συνήθως γεμάτα από κόσμο. Σ' ένα απ' αυτά είχε μόνο μπύρες, εκ των οποίων και κάποιες τοπικές. Εξαιρετικές. Τις απόλαυσα βλέποντας Ρεάλ - Μάντσεστερ Σίτυ.
Και η θέση της γυναίκας; Οι μπούργκες σε όλη την Τυνησία μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού. Μαντίλες, ναι. Όμως οι γυναίκες με καθαρά ευρωπαϊκή ενδυμασία, χωρίς μαντίλα, που δεν μπορείς δηλαδή να τις ξεχωρίζεις, αν είναι Ιταλίδες, Ελληνίδες ή Τυνήσιες, αποτελούσαν στην Τύνιδα την πλειοψηφία. Αλλά κι απ' αυτές που φορούσαν μαντίλα, οι περισσότερες κατά τα άλλα ήταν ντυμένες ευρωπαϊκά. Στις πόλεις και τα χωριά εκτός Τύνιδας υπερτερούσαν ελαφρά αυτές με μαντίλα. Κανένα εμπόδιο δεν υπάρχει για τις σπουδές τους. Όσον αφορά στις θέσεις απασχόλησης, υπερισχύουν σαφώς των ανδρών στα σούπερ μάρκετ, τους συναγωνίζονται στα ξενοδοχεία, υπάρχουν μέχρι και οδηγοί στα τραμ, αστυνομικίνες και στρατιωτικίνες. Σχετικά με τον γάμο, από την εποχή του Βourguiba και τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας, στον κάθε άνδρα μία και μόνο μία γυναίκα αντιστοιχεί.
Το πολιτικό Ισλάμ εκφράζεται εδώ από το κόμμα Ennahdha. Είναι της τάσης των Αδελφών Μουσουλμάνων της Αιγύπτου αλλά αρκετά μετριοπαθέστερο. Δεν κήρυξε τζιχάντ εναντίον των αποικιοκρατών (δεν υπήρχε την εποχή της αποικιοκρατίας) ούτε ευθύνεται για μεγάλες τρομοκρατικές ενέργειες σε βάρος των πολιτικών του αντιπάλων. Στις πρώτες εκλογές μετά την Αραβική Άνοιξη, αυτές της 23/11/2011,το Ennahdha πήρε το 37% των ψήφων και αποτέλεσε τον κορμό της πρώτης κοινοβουλευτικής κυβέρνησης. Αρνήθηκε να ακούσει τις Σειρήνες, που του ζητούσαν το νέο σύνταγμα που θα έφτιαχνε να είναι ισλαμικότερο από το προηγούμενο. Τρία χρόνια μετά, στις δεύτερες εκλογές, το ποσοστό του έπεσε στο 27% και το κόμμα οδηγήθηκε εκτός κυβέρνησης. Απ' ό,τι φάνηκε δηλαδή, δεν πολυανταποκρίθηκε στις προσδοκίες του κόσμου. Τελικά αυτός ο νόμος της φθοράς για όποιον γίνεται κυβέρνηση δεν φαίνεται να έχει και πολλές εξαιρέσεις.
Σαφής είναι η σχέση μεταξύ κοινωνικής κατάστασης και θρησκευτικής επιρροής, που έχει και εδώ έντονη γεωγραφική διάσταση. Στην κεντρική και νότια λοιπόν Τυνησία, την πιο φτωχή και εγκαταλελειμμένη από το κράτος περιοχή της χώρας, το ισλαμικό κόμμα, το Ennahda, αναδείχτηκε πρώτο ακόμα και στις πρόσφατες εκλογές. Τελικά ''εκεί στον Νότο'' κάτι δεν πάει καλά. Και αυτό δεν αφορά μόνο στην Τυνησία.
