του Μιχάλη Παναγιωτάκη
Για την Ελλάδα, η Ευρώπη έφερε πάντα ένα συμβολικό φορτίο -- ήδη από την εποχή του πολέμου της ελληνικής ανεξαρτησίας, αλλά εδώ θα μείνω στα μεταπολεμικά χρόνια, οπότε και συγκροτείται πολιτικά η έννοια της Ευρώπης. Η Ευρώπη, λοιπόν, περιείχε, σαν έννοια, ένα πλαίσιο σημαινομένων, συχνά αναντίστοιχων με την πραγματικότητά της, που βασιζόταν στις «ιδρυτικές της αρχές», στο παραμύθι της ευρωπαϊκότητας. Ήταν μια ναΐφ και εξιδανικευμένη ευρωπαϊκότητα (το ίδιο όμως δεν συμβαίνει σχεδόν με όλες τις έννοιες;), που δεν μιλούσε για τις αποικιοκρατικές καταβολές της, που δεν συζήταγε για το φασιστικό μεσοπολεμικό της παρελθόν, που αποσιωπούσε τον ψυχροπολεμικό της ρόλο. Ήταν όμως, με όλα τα προβλήματά του, ένα θετικό και προοδευτικό παραμύθι, μέσα σε μια ήπειρο με μειούμενες ανισότητες, διευρυνόμενες δημοκρατικές ελευθερίες και επεκτεινόμενο κοινωνικό κράτος, τα μεταπολεμικά χρόνια.
Βλέπω τώρα αυτοαποκαλούμενους ευρωπαϊστές να έχουν απεκδυθεί κάθε στοιχείο της μυθικής μεν αλλά συμβολικής αυτής Ευρώπης, που οι άνθρωποι της γενιάς μου θεωρούσαμε αυτονόητο, πλην του κούφιου πλέον τίτλου- κελύφους του ευρωπαϊστή. Είναι ένας ευρωπαϊσμός, βαθύ στοιχείο ταυτότητάς του οποίου έχει μείνει μόνο το ευρώ, ο οποίος αυτοαποκαλείται έτσι για να καταστρέψει καλύτερα, αφού το οικειοποιηθεί, το μέχρι τώρα υπονοούμενο αξιακό πλαίσιο του όρου:
* Αυτός ο ευρωπαϊσμός δεν ενστερνίζεται την ιδέα της δημοκρατίας· ίσα-ίσα όταν δεν μπορεί να την χαλιναγωγήσει μέσω των συστημικών ΜΜΕ κάθε είδους, καλεί για την κατάργηση της εκπεφρασμένης εκλογικής επιλογής ενός λαού. Θεωρεί την οικονομική τεχνοκρατία υπέρτερη της λαϊκής βούλησης, και ανέχεται, αν δεν χειροκροτεί, μια ευρωπαϊκή διοίκηση που γίνεται όλο και πιο ερμητική και στεγανή απέναντι στους ευρωπαϊκούς λαούς καθώς οχυρώνεται πίσω από αδιαφανή, ανεξέλεγκτα και μη εκλεγμένα γραφειοκρατικά ιερατεία.
* Αυτός ο ευρωπαϊσμός δεν ενστερνίζεται την ισότητα σαν στόχο πολιτικής και αξιακό ζητούμενο. Θεωρεί «μεταρρυθμίσεις» ό,τι μεταφέρει εξουσία και πλούτο από τους φτωχότερους στους πλουσιότερους, και «λαϊκισμό» κάθε έκκληση για το αντίθετο. Είναι ο Ευρωπαϊσμός του 1% απέναντι στο 99%, κατά το γνωστό σύνθημα του Occupy Wall Street
* Αυτός ο ευρωπαϊσμός δεν ενστερνίζεται την ιδέα του κράτους πρόνοιας, ίσα-ίσα επιχειρηματολογεί υπέρ της καταστροφής του, υπέρ του «ο καθένας την πάρτη του» και του «δεν υπάρχει κοινωνία», υπέρ μιας Ευρώπης που έχει σαν όραμα την ντικενσιανή Αγγλία, χωρίς εργασιακή προστασία, με αποδυναμωμένα και απαξιωμένα συνδικάτα, με ένα μαζικό περιθώριο κατεστραμμένων και καταδικασμένων ζωών που λειτουργούν εκφοβιστικά για όσους οριακά βρίσκονται εντός του συστήματος. Υποτάσσει κάθε άλλο κοινωνικό συμφέρον σε δημοσιονομικές και χρηματοοικονομικές προτεραιότητες, οι οποίες διά της επαναλήψεως κατακυρώνονται ως οι υπέρτερες αξίες της νέας ευρωπαϊκής πραγματικότητας.
* Αυτός ο ευρωπαϊσμός δεν ενστερνίζεται την ισότητα των κρατών-εταίρων. Παραδέχεται την οικονομική ισχύ ως επιχείρημα θέσμισης διακρατικών ανισοτήτων εντός της Ένωσης, όχι de facto, αλλά δικαιωματικά.
* Αυτός ο ευρωπαϊσμός δεν ενστερνίζεται την ανεκτικότητα και την συμβίωση. Συμμετέχει σε αυτόν κάθε Άδωνις, κάθε Βορίδης και κάθε Καρατζαφέρης (και κάθε Βίλντερς, κάθε FPÖ, κάθε Πραγματικοί Φινλανδοί κ.ο.κ.), μαζί με παλιούς σοσιαλδημοκράτες και φιλελεύθερους (στους οποίους δύσκολα θα διακρίνεις πια ίχνη δημοκρατίας ή ελευθερίας), για να χρησιμοποιήσουν τα μεταναστευτικά και προσφυγικά ρεύματα, τις οροθετικές, τους ρομά, ή τον φτωχότερο Ευρωπαίο, σαν παραπλάνηση, σαν επίφοβο ξένο, σαν εσωτερικό εχθρό, για να τονώσει την ξενοφοβικότητα παρουσιάζοντας σαν απειλούμενο τον «τρόπο ζωής μας», για να συσκοτίσει την ταξική φύση των ασκούμενων πολιτικών στην Ε.Ε. πίσω από εθνικιστικές επικλήσεις. Είναι χαρακτηριστικό, για να μείνουμε στην Ελλάδα, όπως σημείωνε ο Πέτρος Κατσάκος (left.gr, 18.6.2015), ότι οι «φιλοευρωπαϊστές» αυτοί «απουσιάζουν επιδεικτικά από το πλευρό της Τασίας Χριστοδουλοπούλου και τις αγωνιώδεις προσπάθειες που καταβάλλει σε ένα εχθρικό περιβάλλον να καταστήσει σαφείς τις ανάγκες συνολικής αντιμετώπισης μιας ανθρωπιστικής κρίσης με ανθρωπιστικούς και όχι με απωθητικούς όρους».
Στη Γερμανία και τη Γαλλία με την υποχώρηση του ευρωπαϊσμού παλαιού τύπου, ξαναέρχεται η ακροδεξιά και η εθνικιστική θέληση για ηγεμονία στο προσκήνιο. Στην Ελλάδα, μια μικρή χώρα της περιφέρειας και άρα εκ των πραγμάτων υποτελή σε αυτό το νέο και υπό διαμόρφωση ευρωπαϊκό σχέδιο αυτός, ο στην ουσία «αντιευρωπαϊκός Ευρωπαϊσμός» δεν έχει πολιτικούς προγόνους ούτε τον Πινέλι ούτε Μονέ ούτε τον Ντελόρ, ούτε καν τον Κωνσταντίνο Καραμανλή του 1974. Ο ευρωπαϊσμός αυτός είναι «ευρωπαϊσμός» Κωλέττηδων και Μαυροκορδάτων του 21ου αιώνα.
*Το άρθρο δημοσιεύθηκε σε πρώτη μορφή στην ηλεκτρονική «Αυγή» (www.avgi.gr), στις 18.6.2015
