Μετά από 50 χρόνια το μαρτυρικό νησί των πολιτικών εξόριστων, ο Άγιος Ευστράτιος, είναι έτοιμος να πάρει νέα μορφή. Θα αποκαλυφθούν τα χνάρια του παλαιού οικισμού του, ο οποίος, αφού επλήγη την 20ή Φεβρουαρίου του 1968 από τον σεισμό των 7,1 ρίχτερ, αφήνοντας πίσω του 20 νεκρούς, κατεδαφίστηκε πλήρως από τις μπουλντόζες της Χούντας, για να περάσει στη λήθη. Πέρασαν χρόνια και τα μπάζα έγιναν ένα με το βουνό. Όμως, η ιστορική μνήμη ήταν εκεί και αναζωπυρωνόταν από φωτογραφίες που σώθηκαν και από μαρτυρίες κατοίκων που επιβίωσαν και αναγκάστηκαν να χτίσουν σπίτια χαμηλότερα, στον νέο οικισμό.
Η έκταση του παλαιού οικισμού με πράξη της κυβέρνησης της Χούντας δεσμεύτηκε με απαλλοτρίωση υπέρ του υπουργείου Πρόνοιας και οι κάτοικοι δεν είχαν το δικαίωμα να ξεμπαζώσουν την περιοχή, για να ξαναβρούν τα χνάρια από τα σπίτια τους. Πέρασαν χρόνια και μετά από επίμονες ενέργειες ολοκληρώνεται η άρση της απαλλοτρίωσης, προκειμένου η περιοχή να αναβιώσει. Ήδη η αναπληρώτρια υπουργός Εργασίας Θεανώ Φωτίου, μέσα στον Φεβρουάριο που μας πέρασε, υπέγραψε τη σχετική υπουργική απόφαση που οδεύει προς την έκδοσή της.
Ο Γολγοθάς της γραφειοκρατίας
Έτσι, μετά από 50 χρόνια, ο παλαιός οικισμός του Αγίου Ευστρατίου θα απαλλαγεί από τα υλικά που τον ισοπέδωσαν και να αναδείξει την ιστορία του. Ήδη, η Περιφέρεια Β. Αιγαίου έχει δεσμεύσει 700.000 ευρώ για την απομάκρυνση των υλικών που προέκυψαν από την κατάρρευση του οικισμού και από τη μετέπειτα κατεδάφιση. Επίσης έχουν δεσμευτεί 2 εκατ. ευρώ για τη μελέτη αποκατάστασης και τη δημιουργία δικτύου ύδρευσης, αποχέτευσης και ηλεκτροφωτισμού.
Βέβαια, η διοικητική πορεία μέχρι τη δρομολόγηση της ανάδειξης του θαμμένου οικισμού ήταν μακρά. Το 2005, τμήμα του οικισμού χαρακτηρίστηκε παραδοσιακό, θεσπίστηκε ζώνη προστασίας στο υπόλοιπο τμήμα του οικισμού και καθορίστηκαν ειδικοί όροι και περιορισμοί δόμησης. Το 2008, ο Δήμος Αγίου Ευστρατίου εκπόνησε μελέτη κτηματογράφησης του απαλλοτριωμένου χώρου του παλαιού οικισμού. Ακολούθως, το έργο, προϋπολογισμού 700.000 ευρώ, εντάχθηκε στα έργα της Περιφέρειας Β. Αιγαίου και αφορά παρεμβάσεις σε έκταση 18.200 τετραγωνικών μέτρων.
Δανειοθάλαμος δομικών λίθων
Με την έναρξη του έργου, αφού απομακρυνθούν τα υλικά που καταπλάκωσαν τα χνάρια του οικισμού, θα αποκαλυφθούν οι κοινόχρηστοι χώροι για να διασωθούν τα παραδοσιακά στοιχεία αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος και να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την ανάδειξη και αποκατάσταση του παραδοσιακού οικισμού. Για την αποκατάσταση των κοινόχρηστων χώρων όπως και την επανακατασκευή των δημόσιων και ιδιωτικών κτηρίων θα χρησιμοποιηθούν οι δομικοί λίθοι που θα απομακρυνθούν με το παρόν έργο. Για τον σκοπό αυτό δημιουργείται δανειοθάλαμος δομικών λίθων.
Να σημειωθεί ότι, μαζί με την παρέμβαση για την αναβίωση του οικισμού, είναι σε εξέλιξη έργο, που εντάχθηκε το 2017 στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα “Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία” (ΕΠΑΝΕΚ), ύψους 8,5 εκατ. ευρώ, που αποσκοπεί στη μετατροπή του Αγίου Ευστρατίου σε “πράσινο” νησί. Το έργο υλοποιείται από τον Δήμο Αγ. Ευστρατίου σε συνεργασία με το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και τη συνδρομή της Περιφέρειας Β. Αιγαίου. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την τηλεθέρμανση των σπιτιών (σ.σ. υπάρχει πρόβλεψη και για τον νέο οικισμό), την ενεργειακή αναβάθμιση σε πέντε δημοτικά κτήρια (δημαρχείο, σχολείο, Μαράσλειος Σχολή, δημοτική αγορά και δημοτικό καφενείο).
Η προσμονή της αποκάλυψης
“Η αποκάλυψη και η αναδημιουργία του οικισμού είναι πρωτίστως ηθικό ζήτημα”, λέει στην “Α” η δήμαρχος του Αγίου Ευστρατίου Μαρία Κακαλή υπογραμμίζοντας: “Επιτέλους, θα γνωρίσουν οι κάτοικοι και οι επισκέπτες του νησιού μας τι βρίσκεται κάτω από τα μπάζα που τόσα χρόνια έχουν μείνει εκεί και έχουν καταπλακώσει τον οικισμό”. “Μετά από τόσα χρόνια, ο οικισμός έχει γίνει ένα με το βουνό και μένει πλέον να αποκαλυφθεί” τονίζει η δήμαρχος σημειώνοντας πως “οι νεότερες γενιές γνωρίζουν γι’ αυτό τον οικισμό μόνο από φωτογραφίες της εποχής και από μαρτυρίες κατοίκων που έζησαν τον σεισμό”.
“Με την αποκάλυψη του οικισμού θα βρούμε τα θεμέλια των σπιτιών, για να προσδιοριστούν οι περιουσίες, τους κοινόχρηστους χώρους, τα δρομάκια, τα σοκάκια και τις υποδομές της εποχής και αυτό θα μας δώσει τη δυνατότητα να αναδείξουμε την πολιτιστική κληρονομιά του νησιού μας”, τονίζει η δήμαρχος προσθέτοντας: “Είναι ευκαιρία να αποκαλυφθεί και οι ιδιοκτήτες να έχουν τη δυνατότητα να ανακατασκευάσουν τα σπίτια τους”.
Το πρωτότυπο πείραμα
“Πρόκειται για ένα εξαιρετικά πρωτότυπο πείραμα σε ευρωπαϊκό επίπεδο”, τονίζει στην “Α” η αναπληρώτρια υπουργός Εργασίας Θεανώ Φωτίου, η οποία στις 14 Φεβρουαρίου είχε υπογράψει την πράξη άρσης της απαλλοτρίωσης. “Κατ’ αρχήν για εμάς η αναβίωση του οικισμού έχει ιδιαίτερο συμβολισμό, αν σκεφτεί κανείς ότι μέσα στη Χούντα μπουλντόζες ισοπέδωσαν ένα ολόκληρο χωριό μετά τον σεισμό”, επισημαίνει η Θ. Φωτίου υπογραμμίζοντας ότι “η αποκάλυψη των χναριών του οικισμού και η αναβίωσή του συνιστά πράξη κόντρα στη λήθη μιας απολυταρχικής και βάρβαρης πράξης”. “Θέλουμε αυτός ο τόπος να ξαναζωντανέψει και να υπάρξουν πολλά σημεία που θα αναστηλωθούν”, υπογραμμίζει μιλώντας για ένα “μοναδικό πείραμα και από άποψη επιστημονικής μεθοδολογίας και από άποψη υλοποίησης”.
“Αυτό το νησί για να ζήσει δεν μπορεί να στηριχτεί μόνο στους 18 κτηνοτρόφους και τους 21 ψαράδες”, τονίζει στην “Α” η περιφερειάρχης Β. Αιγαίου Χριστιάνα Καλογήρου προσθέτοντας: “Πρέπει να δώσουμε τη δυνατότητα για στοιχειώδη, λελογισμένη και με ποιότητα τουριστική ανάπτυξη. Πρέπει, επίσης, οι ιδιοκτήτες που θέλουν να επανέλθουν να έχουν την δυνατότητα για την κατασκευή πρώτης ή δεύτερης κατοικίας”. Άλλωστε, όπως εξηγεί η περιφερειάρχης, “το έργο αυτό έχει ωριμάσει στη συνείδηση του κόσμου εδώ και πολλά χρόνια”. “Οι κάτοικοι του Αϊ-Στράτη θέλουν να αποκατασταθεί η βαριά βλάβη που προκλήθηκε στη φυσιογνωμία του νησιού και το έργο της αναβίωσης του οικισμού εκεί ακριβώς στοχεύει”.
